การพัฒนารูปแบบการเสริมสร้างความเข้มแข็งของชุมชนในการป้องกันอุบัติเหตุทางถนน ตำบลบ้านเป็ด อำเภอเมือง จังหวัดขอนแก่น

บทคัดย่อ

การวิจัยเชิงปฏิบัติการแบบมีส่วนร่วมโดยใช้ชุมชนเป็นฐาน มีวัตถุประสงค์เพื่อ 1) ศึกษาสถานการณ์การเกิดอุบัติเหตุทางถนน 2) พัฒนารูปแบบการเสริมสร้างความเข้มแข็งของชุมชนในการป้องกันอุบัติเหตุทางถนน และ 3) ประเมินผลการดำเนินงานในการเสริมสร้างความเข้มแข็งของชุมชนในการป้องกันอุบัติเหตุทางถนน พื้นที่ชุมชนบ้านเป็ด 4 หมู่ ผู้ร่วมวิจัยได้แก่ ทีมขับเคลื่อน 60 คน ประกอบด้วย ผู้นำชุมชน อสม.ทั้ง 4 หมู่ และชมรมผู้สูงอายุ ตัวแทนจากเทศบาลตำบลบ้านเป็ด ตัวแทนจากรพ.สต.บ้านเป็ด ผู้บริหารโรงเรียนประถมศึกษาและมัธยมศึกษา และตำรวจจากสถานีตำรวจภูธรบ้านเป็ด และทีมปฏิบัติการ 64 คน ประกอบด้วย เด็กและเยาวชน ซึ่งเป็นนักเรียนระดับประถมศึกษา และมัธยมศึกษาจากโรงเรียนในพื้นที่ เครื่องมือวิจัยได้แก่ 1) แบบบันทึกการเกิดอุบัติเหตุ 2) แนวทางการสนทนากลุ่ม 3) แบบสอบถามความรู้ ทัศนคติ และพฤติกรรมในการขับขี่ โดยผ่านการตรวจสอบความตรงเชิงเนื้อหาจากผู้ทรงคุณวุฒิ จำนวน 3 ท่าน และความเชื่อมั่นของแบบสอบถามความรู้ ทัศนคติ และพฤติกรรมในการขับขี่เท่ากับ .70, .86 และ .76 ตามลำดับ กระบวนการดำเนินการวิจัย ดำเนินการ 4 ขั้นตอน คือ 1) วิเคราะห์สถานการณ์ปัญหา 2) วางแผนในการป้องกันอุบัติเหตุทางถนน 3) ดำเนินงาน และ 4) ประเมินผลการดำเนินงาน โดยทีมขับเคลื่อนมีส่วนร่วมทุกขั้นตอน วิเคราะห์ข้อมูลเชิงปริมาณด้วยสถิติเชิงพรรณนา และเชิงคุณภาพโดยใช้การวิเคราะห์เนื้อหา
ผลการวิจัยพบว่า
1. สถานการณ์การเกิดอุบัติเหตุทางถนน เกิดจากรถจักรยานยนต์ ร้อยละ 79.59 อายุอยู่ในช่วง 10-29 ปี ร้อยละ 80.49 ไม่สวมหมวกนิรภัย ร้อยละ 82.8 ความรู้ ในการขับขี่ อยู่ในระดับต่ำ ร้อยละ 96.9 ทัศนคติอยู่ในระดับต่ำ ร้อยละ 76.6 และพฤติกรรม อยู่ในระดับต่ำ ร้อยละ 50.0
2. รูปแบบการเสริมสร้างความเข้มแข็งของชุมชนในการป้องกันอุบัติเหตุทางถนน มี 5 องค์ประกอบคือ 1) การสร้างกลไกในการขับเคลื่อนการป้องกันอุบัติเหตุทางถนนในชุมชน 2) การพัฒนาระบบข้อมูลอุบัติเหตุในพื้นที่ 3) การประชุมจัดทำแผนการป้องกันอุบัติเหตุทางถนน 4) การพัฒนาศักยภาพในการป้องกันอุบัติเหตุทางถนน และ 5) การแจ้ง-เหตุหรือรายงานข่าวอุบัติเหตุทางถนนในพื้นที่
3. การประเมินผลการดำเนินงาน พบว่า 1) ภายหลังเข้าร่วมโครงการ การสวมหมวกนิรภัยเพิ่มขึ้น เป็นร้อยละ 82.8 2) ความรู้ เพิ่มขึ้นจากระดับต่ำ เป็นระดับสูง ร้อยละ 76.6 ทัศนคติ เพิ่มขึ้นจากระดับต่ำ เป็นระดับสูง ร้อยละ 82.2 และพฤติกรรมในการขับขี่เพื่อป้องกันอุบัติเหตุทางถนนเพิ่มขึ้น จากระดับต่ำ เป็นระดับปานกลางร้อยละ 54.7 และ
3) อัตราการเกิดอุบัติเหตุทางถนนลดลง จากร้อยละ 0.14 เป็น 0.03
จากผลศึกษาครั้งนี้ให้ข้อเสนอแนะว่า ควรขยายพื้นที่ในการป้องกันอุบัติเหตุทางถนนเป็นระดับตำบล