การประยุกต์ใช้ผังการไหลของมลพิษในการจัดการคุณภาพน้ำคลองแสนแสบ กรุงเทพมหานคร

บทคัดย่อ

ปัจจุบันพื้นที่เขตมีนบุรี ของกรุงเทพมหานคร มีการขยายตัวทางด้านเศรษฐกิจอย่างรวดเร็ว ส่งผลให้มีการใช้น้ำเพื่อการอุปโภคบริโภคทำให้เกิดน้ำเสียมากขึ้น ทำให้คุณภาพน้ำในคลองเสื่อมโทรมลง งานวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อวิเคราะห์คุณภาพน้ำในคลองแสนแสบ และคลองสาขาที่ไหลลงสู่คลองแสนแสบ โดยประยุกต์ใช้ Material flow analysis ในการระบุแหล่ง ประเภทและเส้นทางของมลพิษในคลองแสนแสบ ผลการศึกษาพบว่า คุณภาพน้ำในคลองสาขาที่ไหลลงสู่คลองแสนแสบ ทั้ง 4 คลอง เมื่อเปลี่ยนจากฤดูหนาวเป็นฤดูร้อนพารามิเตอร์ที่มีแนวโน้มลดลง คือ ค่า pH และ DO ส่วนค่า BOD  COD  TKN และ T-P มีการเปลี่ยนแปลงเพิ่มขึ้นหรือลดลงเพียงเล็กน้อย เมื่อพิจารณาค่าคุณภาพน้ำทั้ง 4 คลอง พบว่า ค่า pH อยู่ในเกณฑ์ปกติของแหล่งน้ำผิวดิน ค่า DO ของคลองพระราชดำริ 1 คลองสามวา และคลองบางชัน อยู่ในเกณฑ์มาตรฐาน ส่วนคลองเจ็ก ไม่อยู่ในเกณฑ์มาตรฐาน และค่า BOD มีค่าเกินมาตรฐานทั้ง 4 คลอง และในคลองแสนแสบ พบว่า ค่า pH เท่ากับ 7.32 ซึ่งอยู่ในเกณฑ์ปกติของแหล่งน้ำผิวดิน ค่า DO เท่ากับ 4.87 มิลลิกรัมต่อลิตร และค่า BOD เท่ากับ
6.45 มิลลิกรัมต่อลิตร จัดเป็นแหล่งน้ำผิวดินประเภทที่ 5 จากการวิเคราะห์การไหลของสาร (Material Flow Analysis: MFA) พบว่า ปริมาณ DO ในฤดูหนาวและฤดูร้อน เหลือสะสมในคลองแสนแสบ 0.14 และ 1.79 ตันต่อวัน ตามลำดับ ส่วนปริมาณ BOD COD TKN และ T-P ทั้งสองฤดูกาล ไม่เหลือตกค้างในคลองแสนแสบ ซึ่งถูกระบายทิ้งไปตามการไหลของกระแสน้ำในคลอง โดยปัจจัยที่ส่งผลต่อค่าของสารมลพิษในระบบ คือ อัตราการไหลของน้ำในคลอง และกิจกรรมในพื้นที่ จากการวิเคราะห์การไหลของมลพิษ พบว่า คลองที่มีการไหลของมลพิษลงสู่คลองแสนแสบมากที่สุดคือ คลองพระราชดำริ 1
ซึ่งมีลักษณะเป็นพื้นที่เกษตรกรรม โรงเรียน แหล่งชุมชนไม่หนาแน่น รองลงมาคือ คลองสามวา ซึ่งพื้นที่มีลักษณะเป็น
แหล่งชุมชนหนาแน่น โดยมี โรงเรียน หมู่บ้านจัดสรร ตลาดสด และคมนาคม