ผลของการประยุกต์ใช้นวัตกรรม “Smart Hemodialysis Self-Management”     ในผู้ป่วยไตเรื้อรังระยะสุดท้ายที่ฟอกเลือดด้วยเครื่องไตเทียม :  การศึกษานำร่องกรณีศึกษาผู้ป่วย 2 ราย

ทัดดาว   กองราช; นงลักษณ์   เมธากาญจนศักดิ์

ผู้แต่ง

ทัดดาว กองราช นักศึกษาพยาบาลศาสตร์มหาบัณฑิต สาขาการพยาบาลผู้ใหญ่และผู้สูงอายุ คณะพยาบาลศาสตร์
นงลักษณ์ เมธากาญจนศักดิ์ คณะพยาบาลศาสตร์ มหาวิทยาลัยขอนแก่น

คำสำคัญ:

ไตเรื้อรังระยะสุดท้าย, การฟอกเลือดด้วยเครื่องไตเทียม, ภาวะน้ำเกิน, การจัดการตนเอง, นวัตกรรมทางการพยาบาล

บทคัดย่อ

การวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์ เพื่อพัฒนานวัตกรรม“Smart Hemodialysis Self-Management” และเพื่อประเมินผลของนวัตกรรม “Smart Hemodialysis Self-Management” ในผู้ป่วยไตเรื้อรังระยะสุดท้ายที่ฟอกเลือดด้วยเครื่องไตเทียม ซึ่งพัฒนาตามกรอบแนวคิดของ Soukup ระยะที่ 1 ถึง 3 โดยมุ่งเน้นการจัดการตนเองของผู้ป่วยเป็นหลัก เพื่อเพิ่มพูนความรู้และทักษะในการควบคุมปริมาณน้ำและอาหารในผู้ป่วยโรคไตเรื้อรังระยะสุดท้ายที่ฟอกเลือดด้วยเครื่องไตเทียม โดยเฉพาะการป้องกันภาวะน้ำเกิน นวัตกรรมประกอบด้วยสื่อความรู้เรื่องน้ำและอาหาร วิดีโอสาธิตการคำนวณปริมาณปัสสาวะและปริมาณน้ำดื่มใน 24 ชั่วโมง และการให้ความรู้ผ่าน E-book, LINE Application และ Chatbot การประยุกต์ใช้นวัตกรรมนี้ดำเนินการกับผู้ป่วยฟอกเลือดด้วยเครื่องไตเทียม จำนวน 2 ราย ณ หน่วยไตเทียม โรงพยาบาลกาฬสินธุ์ ในช่วงเดือน ธันวาคม พ.ศ. 2567 ถึง กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2568 เป็นเวลา 8 สัปดาห์

ผลการศึกษาพบว่า ผู้ป่วยทั้งสองรายมีระดับความรู้เกี่ยวกับการควบคุมน้ำและอาหารเพิ่มขึ้น โดยมีคะแนนความรู้หลังการใช้นวัตกรรมเกินร้อยละ 80 อีกทั้งผู้ป่วยยังมีพฤติกรรมการจัดการตนเองอยู่ในระดับดีและแสดงความพึงพอใจต่อการใช้นวัตกรรมในระดับสูง นอกจากนี้ยังสามารถควบคุมภาวะน้ำเกินได้ดีขึ้นและลดอัตราการกลับมานอนโรงพยาบาลซ้ำ แสดงให้เห็นว่านวัตกรรม “Smart Hemodialysis Self-Management” มีประสิทธิภาพในการส่งเสริมการจัดการตนเองของผู้ป่วยฟอกเลือด และสามารถนำไปประยุกต์ใช้เป็นแนวทางการพยาบาลเพื่อป้องกันภาวะน้ำเกิน ลดการกลับมารักษาซ้ำ ตลอดจนเป็นต้นแบบในการขยายผลสู่งานวิจัยในกลุ่มผู้ป่วยที่มีขนาดใหญ่ขึ้นต่อไป

เอกสารอ้างอิง

Cockwell, P., & Fisher, L. A. (2020). The global burden of chronic kidney disease. The Lancet,395(10225), 662–664. https://doi.org/10.1016/S0140-6736(20)30045-3

Keivan, S., Shariati, A., Miladinia, M., & Haghighizadeh, M. H. (2023). Role of self-management program based on 5A nursing model in quality of life among patients undergoing hemodialysis: A randomized clinical trial. BMC Nephrology, 24(1), 58. https://doi.org/10.1186/s12882-023-03108-2

Kittirakpanya, W. (2025). Results of using an application to provide knowledge about food consumption in patients with chronic kidney disease receiving hemodialysis in Phrachomklao Hospital, Phetchaburi Province. Singburi Hospital Journal, 33(3), B8–B18. (in Thai)

Brenner, B. M., & Rector, F. C. (2021). Brenner and Rector’s the kidney (11th ed.). Philadelphia, PA: Elsevier Saunders.

Yang, J. (2022). Development and evaluation of an online self-management program in patients with chronic kidney failure undergoing hemodialysis. Journal of Korean Academy of Fundamental Nursing, 29(4), 531–542. https://doi.org/10.7739/jkafn.2022.29.4.531

Bagriacik, E., & Dikmen, B. T. (2024). Self-management training in patients with chronic kidney disease undergoing hemodialysis: A systematic review. Seminars in Dialysis, 37(2), 91–100. https://doi.org/10.1111/sdi.13164

Escudero-Lopez, M., Martinez-Andres, M., Marcilla-Toribio, I., Moratalla-Cebrian, M. L., Perez-Moreno, A., & Bartolome-Gutierrez, R. (2024). Barriers and facilitators in self-care and management of chronic kidney disease in dialysis patients: A systematic review of qualitative studies. Journal of Clinical Nursing, 33(10), 3815–3830. https://doi.org/10.1111/jocn.17193

Lee, M. C., Wu, S. V., Lu, K. C., Liu, C. Y., Liang, S. Y., & Chuang, Y. H. (2021). Effectiveness of a self-management program in enhancing quality of life, self-care, and self-efficacy in patients with hemodialysis: A quasi-experimental design. Seminars in Dialysis, 34(4), 292–299. https://doi.org/10.1111/sdi.12957

Markossian, T. W., Boyda, J., Taylor, J., Etingen, B., Modave, F., Price, R., et al. (2021). A mobile app to support self-management of chronic kidney disease: Development study. JMIR Human Factors, 8(4), e29197. https://doi.org/10.2196/29197

Li, W. Y., Yeh, J. C., Cheng, C. C., Huang, S. H., Yeh, H. C., Cheng, B. W., et al. (2024). Digital health interventions to promote healthy lifestyle in hemodialysis patients: An interventional pilot study. Scientific Reports, 14(1), 2849. https://doi.org/10.1038/s41598-024-53259-x

Fauzi, A., & Oktaviani, Y. (2022). Effects of a hemodialysis diet education program on hemodialysis patients. KnE Life Sciences, 7(2), 656–663. https://knepublishing.com/index.php/KnE-Life/article/view/10366

Cai, J., Huang, D., Abdul Kadir, H. B., Huang, Z., Ng, L. C., Ang, A., et al. (2024). Hospital readmissions for fluid overload among individuals with diabetes and diabetic kidney disease: Risk factors and multivariable prediction models. Nephron, 148(8), 523–535. https://doi.org/10.1159/000538036

Chen, J., Lou, X., Qian, S., Chen, J., Liu, B., Zhang, P., et al. (2024). An artificial intelligence copilot system helps reduce mortality rates of hemodialysis patients. Research Square. Advance online publication. https://doi.org/10.21203/rs.3.rs-3256363/v1

Goueth, R. C., Maki, K. G., Babatunde, A., Eden, K. B., & Darney, B. G. (2022). Effects of technology-based contraceptive decision aids: A systematic review and meta-analysis. American Journal of Obstetrics and Gynecology, 227(5), 705–713.e9. https://doi.org/10.1016/j.ajog.2022.06.050

Long, Q., Yang, M., & Long, J. (2024). Application of intelligent nursing system based on big data in maintenance hemodialysis patients. SLAS Technology. https://doi.org/10.1016/j.slast.2024.100160

Mardiyah, A., Maktum, U., Julianti, E., & Zulkifli. (2024). Self-care of patients undergoing hemodialysis in compliance with diet, nutrition, and fluids. Journal of Applied Nursing and Health, 6(1), 256–262. https://doi.org/10.2667-1609/janh.v6i1.2024.256

Qarajeh, A., Tangpanithandee, S., Thongprayoon, C., Suppadungsuk, S., Krisanapan, P., Aiumtrakul, N., et al. (2023). AI-powered renal diet support: Performance of ChatGPT, Bard AI, and Bing Chat. Clinical Practice, 13(5), 1160–1172. https://doi.org/10.3390/clinpract13050104

Taheri Hatkehlouei, S. A., Sandanasamy, S., Yildirim, N., McFarlane, P., Farhadi, B., & Jaafari, B. (2024). Nutritional knowledge and related factors among hemodialysis patients: A systematic review. Journal of Nursing Reports and Clinical Practice. https://doi.org/10.32598/JNRCP.2405.1103

Loutradis, C., Sarafidis, P. A., Ferro, C. J., & Zoccali, C. (2021). Volume overload in hemodialysis: Diagnosis, cardiovascular consequences, and management. Nephrology Dialysis Transplantation, 36(12), 2182-2193. https://doi.org/10.1093/ndt/gfaa182

The Nephrology Society of Thailand. (2022). Report on chronic kidney disease patients in Thailand 2022. Bangkok: The Nephrology Society of Thailand. (in Thai)

Kalasin Hospital. (2024). Statistics of patients and relevant health information. Kalasin: Kalasin Hospital. (in Thai)

Srithong, V., & Methakanjanasak, N. (2021). Effects of a self-management program with reminder via LINE application for preventing fluid overload in patients undergoing hemodialysis. Journal of Nursing Science and Health, 44(4), 1–12. (in Thai)

Thaiwong, A., Banditthaworn, K., Jaisue, D., Phongtae, K., Kajai, C., & Wichaiwong, T. (2022). Development of a prototype innovation set to promote appropriate protein intake in patients with chronic kidney disease undergoing peritoneal dialysis and hemodialysis. Journal of Mahasarakham Hospital, 19(3), 235–245. (in Thai)

Pinyoyo, S., & Jinawin, S. (2023). Effects of a self-management program on fluid overload in patients with end-stage renal disease undergoing hemodialysis. Phrae Medical Journal of Clinical Science, 31(2), 48–59. (in Thai)