การพัฒนารูปแบบการเรียนรู้โดยใช้ชุมชนเป็นฐานเพื่อส่งเสริมการปฏิบัติการพยาบาลอนามัยครอบครัวแบบองค์รวมของนิสิตพยาบาล

บทคัดย่อ

การวิจัยเชิงปฏิบัติการแบบมีส่วนร่วมมีวัตถุประสงค์เพื่อพัฒนารูปแบบการเรียนรู้โดยใช้ชุมชนเป็นฐานในรายวิชาปฏิบัติการพยาบาลชุมชนและการรักษาโรคเบื้องต้นเพื่อส่งเสริมการปฏิบัติการพยาบาลอนามัยครอบครัวแบบองค์รวมของนิสิตพยาบาล เก็บข้อมูลตั้งแต่เดือนพฤษภาคม - ตุลาคม พ.ศ. 2567 การศึกษาแบ่งเป็น 3 ระยะ ได้แก่ 1) การศึกษาและวิเคราะห์สถานการณ์ 2) การพัฒนารูปแบบ และ 3) การประเมินผลรูปแบบ กลุ่มตัวอย่าง คือ นิสิตพยาบาลชั้นปีที่ 4 ปีการศึกษา 2567 แบ่งเป็นกลุ่มฝึกปฏิบัติที่ 1 และกลุ่มฝึกปฏิบัติที่ 2 จำนวนกลุ่มละ 23 ราย ศิษย์เก่า 6 ราย อาจารย์ผู้สอน 3 ราย และเจ้าหน้าที่โรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบล 2 ราย เลือกกลุ่มตัวอย่างแบบเจาะจง เก็บรวบรวมข้อมูลทั้งเชิงคุณภาพและปริมาณ โดยใช้แบบสอบถามแบบสัมภาษณ์เชิงลึก และแนวคำถามสนทนากลุ่ม วิเคราะห์ข้อมูลโดยใช้สถิติพรรณนาและข้อมูลเชิงเนื้อหา

ผลการวิจัยพบว่า 1) สถานการณ์การจัดการเรียนรู้ยังขาดคู่มือแนวปฏิบัติ และสื่อสนับสนุนที่ชัดเจน ส่งผลต่อความเข้าใจและทักษะของนิสิต อาจารย์มีความแตกต่างด้านประสบการณ์และเทคนิคการสอน ทำให้กระบวนการเรียนการสอนไม่เป็นระบบ ขณะเดียวกันเจ้าหน้าที่โรงพยาบาลส่งเสริมตำบลมีประสบการณ์สูงแต่ภารกิจจำกัด ส่งผลต่อการสนับสนุนและการฝึกปฏิบัติ ตลอดจนขาดเครื่องมืออุปกรณ์ที่จำเป็น ทั้งหมดนี้ชี้ให้เห็นความจำเป็นในการพัฒนาระบบการเรียนรู้แบบบูรณาการเพื่อเสริมสร้างความสามารถของนิสิตให้ปฏิบัติจริงได้อย่างมีประสิทธิภาพ 2) รูปแบบการเรียนรู้ที่พัฒนาขึ้นประกอบด้วยข้อกำหนดผลลัพธ์การเรียนรู้ กระบวนการจัดการเรียนการสอนโดยใช้ชุมชนเป็นฐาน และการประเมินผล 3) ผลการจัดการเรียนรู้ตามรูปแบบการเรียนรู้โดยใช้ชุมชนเป็นฐาน พบว่า พฤติกรรมการปฏิบัติการพยาบาลอนามัยครอบครัวแบบองค์รวมหลังการฝึกปฏิบัติมีการพัฒนาที่ชัดเจนในทุกด้าน กลุ่มฝึกปฏิบัติที่ 1 มีการพัฒนาเด่นในด้านความรู้ 2.91 (σ=0.63) เป็น 3.68 (σ=0.46) และทักษะความสัมพันธ์ระหว่างบุคคล 3.13 (σ=0.66) เป็น 3.82 (σ=0.37) ขณะที่กลุ่มฝึกปฏิบัติที่ 2 แสดงการพัฒนาเด่นในทักษะการวิเคราะห์เชิงตัวเลข 3.29 (σ=0.97) เป็น 3.77 (σ=0.32) และทักษะทางปัญญา 2.94 (σ=0.81) เป็น 3.42 (σ=0.49) การรับรู้การพยาบาลอนามัยครอบครัวแบบองค์รวมทั้งสองกลุ่มมีการพัฒนาในทุกด้านหลังการเรียน นอกจากนี้นิสิตพยาบาลมีความพึงพอต่อการจัดการเรียนรู้โดยใช้ชุมชนเป็นฐานในระดับสูงทุกด้านและโดยรวมในกลุ่มที่ 1 ค่าเฉลี่ยอยู่ที่ 4.47 (σ=0.56) และ 4.58 (σ=0.57) ในกลุ่มที่ 2 ตามลำดับ ส่วนอาจารย์และเจ้าหน้าที่สุขภาพมีค่าเฉลี่ยคะแนนความพึงพอใจหลังฝึกปฏิบัติในทั้งสองกลุ่มอยู่ที่ 4.93 (σ=0.12) และ 5.00 (σ=0.00) ตามลำดับ

การพัฒนารูปแบบการเรียนรู้โดยใช้ชุมชนเป็นฐานต้องการความร่วมมือและการทำงานเป็นทีมระหว่างสถาบันการศึกษา สถานบริการ และชุมชนเพื่อเพิ่มประสิทธิภาพในการเรียนรู้ โดยควรปรับปรุงรูปแบบการเรียนรู้ให้มีความหลากหลาย และนำเทคโนโลยีเข้ามาประยุกต์ใช้เพื่อตอบสนองความต้องการของนิสิตพยาบาล