การสำรวจการรับทราบข้อมูลข่าวสาร และความรู้ด้านสุขภาพ ของประชาชนไทยในภาคเหนือตอนบน ปี 2556

บทคัดย่อ

การวิจัยในครั้งนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อให้สำนักงานป้องกันควบคุมโรคที่ 10 สามารถประเมินผลการดำเนินการสื่อสารประชาสัมพันธ์ข้อมูลข่าวสารโรคและภัยสุขภาพในปีที่ผ่านมาและเพื่อนำผลการสำรวจไปวางแผนการดำเนินการในปีต่อไปได้อย่างเหมาะสมกับกลุ่มเป้าหมายตามบริบทของพื้นที่ภาคเหนือตอนบนโดยเป็นการสำรวจเฉพาะ โรคที่เป็นนโยบายของกรมควบคุมโรคกลุ่มเป้าหมายคือประชาชนที่มีอายุตั้งแต่ 15 ปีขึ้นไปซึ่งคัดเลือกตัวอย่าง แบบแบ่งชั้นภูมิกำหนดโควต้าตามเพศ อายุและตามสัดส่วนโครงสร้างประชากรเลือกจังหวัดในพื้นที่รับผิดชอบของสคร.10 ที่มีความเสี่ยงทางสุขภาพสูงคือเชียงใหม่และจังหวัดที่มีความเสี่ยงทางสุขภาพสูง คือเชียงใหม่ และจังหวัดที่มีความเสี่ยงทางสุขภาพต่ำ คือลำพูน รวม 2 จังหวัด แบ่งสำรวจประชาชนในเขตเมืองและเขตชนบทของแต่ละจังหวัดอย่างละครึ่งหนึ่ง (โดยน ำรูปแบบการสำรวจการ รับทราบข้อมูลข่าวสารความรู้และพฤติกรรมสุขภาพของประชาชนไทยและภาพลักษณ์ของกรมฯปี2556เป็น ตัวอย่าง)เก็บตัวอย่างจังหวัดละ100ตัวอย่าง(เขตละ 50 คน) รวม 200 ตัวอย่างโดยเจ้าหน้าที่กลุ่มสื่อสารความ เสี่ยงและพัฒนาพฤติกรรมสุขภาพสคร. 10 ใช้แบบสัมภาษณ์ที่พัฒนาขึ้นจากการประชุมหารือของผู้ทรงคุณวุฒิ กรมควบคุมโรค ซึ่งผู้พัฒนาเครื่องมือและประมวลผลวิเคราะห์ข้อมูลคือเจ้าหน้าที่ 12 เขตและเจ้าหน้าที่จากสำนักโรคต่างๆ ประมวลผลและวิเคราะห์ข้อมูลโดยใช้สถิติร้อยละ Levine’s test?  และ t-test ผลการสำรวจพบว่า ประชาชนส่วนมากรับทราบข้อมูลข่าวสารในเรื่องโรคและภัยสุขภาพทุกวันจากสื่อโทรทัศน์อินเทอร์เน็ตและคนใน ครอบครัวรองลงมา จากหนังสือพิมพ์ 1 ครั้งต่อสัปดจากวิทยุห์ 3 ครั้งต่อสัปดาห์ส่วนที่เหลือรับทราบ 1 ครั้ง ต่อเดือน (แผ่นพับ/แผ่นปลิวโปสเตอร์ป้ายโฆษณาเจ้าหน้าที่สาธารณสุข(หมอ พยาบาล บุคลากรสาธารณสุข) อสม. (อาสาสมัครสาธารณสุข) เพื่อน/ญาติ/เพื่อนบ้าน/คนในชุมชน ผู้ใหญ่บ้าน/กำนัน ปราชญ์ชาวบ้าน พระ/ครู) ทั้งสองเขตเห็นว่าสื่อโรคและภัยที่ไม่เคยได้รับมีจำนวน 6 โรค คือ1) ไข้ปวดข้อยุงลาย 2)หัวใจขาดเลือด 3) โปลิโอ วัณโรค 5) โรคเรื้อน 6) ไข้ฉี่หนูซึ่งแตกต่างจากพ.ศ. 2555 ที่ประชาชนไม่เคยได้รับทราบข้อมูลข่าวสารโรคเรื้อน ทั้งสองเขตรับทราบข้อมูลข่าวสารแตกต่างกันโดยในเขตเมืองรับทราบเรื่องอุบัติเหตุการจราจรทุกวันส่วนชนบท รับทราบโรคไข้เลือดออก3ครั้งต่อสัปดาห์นอกนั้นรับทราบฯ1ครั้งต่อเดือนเหมือนกันผลประเมินความพึงพอใจ ต่อข้อมูลข่าวสารฯจากกรมฯ พบว่าทั้งชายและหญิงจากทั้งสองเขตทุกกลุ่มอายุและระดับการศึกษา"มีความพึง พอใจระดับสูงมาก"ต่อข้อมูลข่าวสารที่ได้รับจากกรมฯในส่วนความคิดเห็นหรือทัศนคติต่อกรมฯส่วนใหญ่เห็นว่า ภาพลักษณ์ของกรมฯอยู่ในเกณฑ์ดีโดย(1) เห็นด้วยถึงเห็นด้วยอย่างยิ่งว่าบุคลากรของกรมฯมีความรู้ในเรื่องการ ป้องกันและควบคุมโรคเป็นอย่างดีคิดเป็นร้อยละ95และ 95.3 (2) เห็นด้วยถึงเห็นด้วยอย่างยิ่งว่าเมื่อเกิดเหตุการณ์โรคระบาดต่างๆจะนึกถึงกรมฯเป็นอันดับแรกคิดเป็นร้อยละ80 และ 89.7 (3) เห็นด้วยถึงเห็นด้วยอย่างยิ่ง ข้อมูลที่เผยแพร่ประชาสัมพันธ์ผ่านสื่อต่างๆของกรมฯมีความน่าเชื่อถือคิดเป็นร้อยละ91 และ 95.1 (4) เห็น ด้วยถึงเห็นด้วยอย่างยิ่งว่ากมีการเผยแพร่ข้อมูลข่าวสารอย่างทั่วถึงมฯคิดเป็นร้อยละ75.3 และ 89 ในด้าน ความทันการณ์ของการนำเสนอข่าวสารพบว่ามีระดับความดิดเห็นแตกต่างกันมากโดยเขตเมืองมีระดับความคิด เห็นที่เห็นด้วยถึงเห็นด้วยอย่างยิ่งว่ากรมฯสามารถนำเสนอข่าวสารในเรื่องการป้องกันควบคุมโรคได้ทันเหตุการณ์ คิดเป็นร้อยละ40.5 แตกต่างจากเขตชนบทที่มีระดับความคิดเห็นระดับเดียวกันเป็นร้อยละ70.1 อย่างไร ก็ตามเมื่อพิจารณาถึงร้อยละของความพึงพอใจที่พบว่ายังต่ำ สคร.10และกรมฯ ต้องเร่งน ำเสนอข้อมูลข่าวสาร ให้ทันเหตุการณ์ส่วนระดับความรู้เรื่องโรคและภัยสุขภาพพบว่าประชาชนกลุ่มเป้าหมายมีความรู้เรื่องโรคความ ดันโลหิตแอลกอฮอล์ วัณโรคโรคเอดส์โรคเบาหวาน โรคหัวใจขาดเลือดโรคไข้หวัดใหญ่โรคอุจจาระร่วงบุหรี่ โรคพิษสารเคมีและความรู้โดยรวมของทุกโรคอยู่ในระดับ"สูงมาก"มากกว่าปีที่ผ่านมาส่วนระดับความรู้เรื่องโรค และภัยสุขภาพที่เหลือนั้นก็อยู่ในเกณฑ์“สูง”โดยความรู้เกี่ยวกับโรคอยู่ในระดับที่ได้มาตรฐานตามที่กรมฯ  กำหนด (ตั้งแต่ร้อยละ80 ขึ้นไป) จ ำนวน4 โรค คือ1) โรคไข้เลือดออก(อาการสำคัญ/การกำจัดลูกน้ำ2)โรควัณโรค (การติดต่อ)3) ไข้หวัดใหญ่ (ป้องกันการติดต่อ/ล้างมือ) 4)โรคอุจจาระ(ป้องกันโรคโดยกินอาหารสุกใหม่/การป้องกันขาดน้ำ) และ3 ภัยคือ1)แอลกอฮอล์(ผู้โดยสารดื่มแอลกอฮอล์ได้ไม่ผิดกฎหมาย)2)บุหรี่(การได้รับควัน บุหรี่มือสอง/อันตรายยาเส้น)และ3) พิษสารเคมี(ทางเข้าสู่ร่างกาย/ภาชนะบรรจุเป็นขยะอันตราย)ดังนั้นข้อ เสนอแนะคือควรนำผลการศึกษาวิจัยนี้ไปเป็นข้อมูลพื้นฐานในการวางแผน การสื่อสารให้สอดคล้องกับวิถีชีวิต ของล้านนาซึ่งรวมถึงการเลือกช่วงเวลาอาชีพความสนใจตามเพศและวัยมาใช้ในการสื่อสารเพื่อที่จะกระตุ้นการ รับทราบข้อมูลข่าวสารให้มากขึ้นรวมไปถึงการเลือกใช้ช่องทางสื่อโทรทัศน์อินเตอร์เน็ตและคนในครอบครัวให้ มากขึ้นรวมทั้งกระตุ้นบทบาทในการประชาสัมพันธ์ข้อมูลข่าวสารผ่านสื่ออื่นที่ได้รับความนิยมรองลเช่นวิทยุ ชุมชนหรือหนังสือพิมพ์ที่ประชาชนนิยมเปิดรับ้องถิ่นรวมถึงเพิ่มความถี่ในการประชาสัมพันธ์ก็น่าจะทำให้การ รับทราบข้อมูลข่าวสารเรื่องโรคฯและภัย ได้ดีมากยิ่งขึ้น