การพัฒนารูปแบบสื่อสารความเสี่ยงโรคและภัยสุขภาพ แบบมีส่วนร่วม เพื่อแก้ไขปัญหาโรค Streptococcus suis ในพื้นที่ ตำบลทุ่งกล้วย อำเภอภูซาง จังหวัดพะเยา

บทคัดย่อ

            การศึกษาครั้งนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อพัฒนารูปแบบสื่อสารความเสี่ยงโรคและภัยสุขภาพในการแก้ไขปัญหาโรคไข้หูดับ เกิดจากเชื้อ Streptococus suis อำเภอภูซาง จังหวัดพะเยา รูปแบบการศึกษาโดยใช้กระบวนการมีส่วนร่วมของชุมชน พื้นที่ดำเนินการ หมู่ที่ 4, 5 และ 9 ตำบลทุ่งกล้วย ระยะเวลาดำเนินการ 1 ปี เดือนมีนาคม 2551 –กุมภาพันธ์ 2552 วิธีดำเนินการ คัดเลือกแกนนำในชุมชน จัดเวทีเครือข่ายแลกเปลี่ยนเรียนรู้ ร่วมกันวิเคราะห์ปัญหา กำหนดทางเลือกในการดำเนินงาน กำหนดมาตรการโดยชุมชน จัดทำแผนของชุมชน และการติดตามประเมินผล ผลการศึกษาจากการวิเคราะห์ปัญหาพบว่า ผู้ที่มีหน้าที่ปรุงอาหารส่วนใหญ่เป็นแม่บ้าน ผู้ชายและผู้สูงอายุชอบกินดิบ จะมีการทำลาบ หลู้หมูดิบในงานเลี้ยงของหมู่บ้าน โดยส่วนมากมักรับประทานร่วมกับการดื่มสุรา มติชุมชนได้มีการกำหนดมาตรการสังคมหากมีงานเลี้ยงของหมู่บ้านต้องไม่มีรายการอาหารที่ทำจากหมูดิบ โดยกลุ่มแม่บ้านจะเป็นผู้กำหนดรายการอาหารร่วมกับเจ้าภาพงานและกรรมการหมู่บ้าน ในขณะเดียวกันได้กำหนดสื่อในการสื่อสารความเสี่ยงของชุมชน ได้แก่ โปสเตอร์ติดตั้งในจุดที่เห็นชัดของหมู่บ้านเพื่อสร้างกระแสให้เกิดความตระหนักอันตรายของการกินหมูดิบ สติ๊กเกอร์ เพื่อใช้เป็นสื่อรณรงค์ในการเคาะประตูบ้านและติดเพื่อย้ำเตือน เสื้อยืดมีข้อความ “หน่วยปราบคนกินดิบ” เพื่อเป็นสื่อบุคคลให้กับกลุ่มแม่บ้านใส่ในกรณีมีงานเลี้ยง โดยทุกคนพร้อมใจใส่เสื้อ มีกิจกรรมการรณรงค์ในหมู่บ้านจำนวน 2 ครั้ง ในเดือนเมษายน และสิงหาคม 2551 หลังดำเนินการแล้ว 6 เดือนได้ติดตามผลโดยเจ้าหน้าที่สาธารณสุขพบว่าร้อยละ 90 ของประชาชนในหมู่บ้านเลิกกินหมูดิบ งานเลี้ยงขึ้นบ้านใหม่ งานศพ งานแต่งงาน งานเลี้ยงอื่นๆ ในหมู่บ้าน รายการอาหารในงานเลี้ยงเป็นรายการปรุงสุกเท่านั้น สรุปผลการศึกษาและข้อเสนอแนะ การสื่อสารความเสี่ยงโรคและภัยสุขภาพเพื่อแก้ไขปัญหาโรค ไข้หูดับ แบบมีส่วนร่วมโดยชุมชนและการใช้มาตรการสังคม ในการเลิกกินหมูดิบนั้นได้ผลเป็นที่ประจักษ์ อย่างไรก็ตามการดำเนินงาน จำเป็นต้องอาศัยหน่วยงานภาครัฐและเอกชนสนับสนุนให้เกิดกลไกและกิจกรรมอย่างต่อเนื่องสม่ำเสมอเพื่อให้เกิดความยั่งยืนต่อไป