ไรอ่อนพาหะนำโรคสครับไทฟัส และสัตว์รังโรคในพื้นที่ภาคเหนือของประเทศไทย

บทคัดย่อ

             การสำรวจพาหะนำโรคสครับไทฟัสครั้งนี้ มีวัตถุประสงค์เพื่อทราบชนิด ความชุกของไรอ่อนที่เป็นพาหะนำโรค เพื่อศึกษาสภาพนิเวศวิทยาของแหล่งที่อยู่อาศัยของสัตว์รังโรค และเพื่อดูอัตรา  การพบหนูที่มีภูมิต้านทานต่อเชื้อริกเก็ตเซีย โดยทำการวางกรงดักหนูในพื้นที่ที่เคยมีอุบัติการณ์ของโรค และพื้นที่ที่เป็นสถานที่ท่องเที่ยวเชิงอนุรักษ์ใน 6 จังหวัดภาคเหนือตอนบน คือ จังหวัดแม่ฮ่องสอน ลำพูน ลำปาง เชียงราย พะเยา และเชียงใหม่ โดยเริ่มดำเนินการระหว่างเดือนกุมภาพันธ์-กันยายน 2547 และเดือนมกราคม-กันยายน 2548 ซึ่งจากการดักจับสัตว์รังโรคพบว่า ปี 2547 ดักจับหนูได้ทั้งหมด 5 ตัว percent Trap Success เท่ากับ 1.51 โดยร้อยละ 80 เป็นหนูพุกเล็ก (Bandicota savilei) ร้อยละ 20 เป็นหนูพุกใหญ่ (B. indica) พบไรอ่อนเพียงชนิดเดียว คือ Heaslipia sp. ปี 2548 ดักจับหนูได้ทั้งหมด 26 ตัว Percent Trap Success เท่ากับ 5.6 พบว่าร้อยละ 39 เป็นหนูพุกใหญ่ (Bandicota indica) ร้อยละ 23 เป็นหนูจี๊ด (Rattus exulans)ร้อยละ 15 เป็นหนูฟาน (R. surifer) และหนูเทา (R. berdmorei) ร้อยละ 4 เป็นหนูพุกเล็ก (Bandicota savilei) และหนูหริ่ง (Mus caroli) จากการจำแนกชนิดไรอ่อน พบไรอ่อนชนิด Heaslipia sp. และ Gahrliepia sp. ซึ่งไรอ่อนทั้งสองชนิดไม่เป็นพาหะนำโรคสครีบไทฟัสในประเทศไทย สำหรับนิเวศวิทยาของหนูที่เป็นสัตว์รังโรค มีความหลากหลาย ตั้งแต่ทุ่งนา ป่าละเมาะ เชิงเขา สวนป่าที่มีลำน้ำไหลผ่าน และพื้นที่ปลูกพืชไร่ เป็นต้น การเจาะเลือดหนูเพื่อทำการทดสอบทางน้ำเหลืองวิทยาโดยวิธี immune-Fluorescance Assay พบว่า เลือดหนูทั้งหมดให้ผลลบกับเชื้อริกเก็ตเซีย