ผลของการพัฒนารูปแบบการมีส่วนร่วมของชุมชนต่อพฤติกรรม การป้องกันโรคพยาธิใบไม้ตับในประชาชนจังหวัดชัยภูมิ

กัลยาณี จันธิมา; ชลลดา แนบตู้; วีรพล จันธิมา; ชัชวาล น้อยวังฆัง

ผู้แต่ง

กัลยาณี จันธิมา สำนักงานป้องกันควบคุมโรคที่ 9 จังหวัดนครราชสีมา
ชลลดา แนบตู้ โรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบลดงกลาง อ.คอนสาร จ.ชัยภูมิ
วีรพล จันธิมา มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีสุรนารี
ชัชวาล น้อยวังฆัง สำนักงานป้องกันควบคุมโรคที่ 9 จังหวัดนครราชสีมา

คำสำคัญ:

การวิจัยปฏิบัติการแบบมีส่วนร่วมของชุมชน, การป้องกันพยาธิใบไม้ในตับ, พฤติกรรม

บทคัดย่อ

การวิจัยปฏิบัติการแบบมีส่วนร่วมนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาสถานการณ์และพัฒนารูปแบบการมีส่วนร่วมของชุมชนในการป้องกันและแก้ไขปัญหาโรคพยาธิใบไม้ตับของประชาชน ต.ดงกลาง อ.คอนสาร จ.ชัยภูมิ คัดเลือกผู้เข้าร่วมแบบเจาะจง 90 คน ได้แก่ อาสาสมัครสาธารณสุขประจำหมู่บ้าน ผู้นำชุมชน อาสาสมัครสาธารณสุขในโรงเรียน นักพัฒนาชุมชน ครู และเจ้าหน้าที่สาธารณสุขจากโรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบล เก็บรวบรวมข้อมูลโดยใช้เทคนิค PAR การสัมภาษณ์เชิงลึก การสนทนากลุ่ม การสังเกตแบบมีส่วนร่วมและไม่มีส่วนร่วม และการสะท้อนความคิด ใช้วิธีการตรวจสอบข้อมูลสามเส้า การวิจัยแบ่งเป็น 3 ระยะ: ระยะที่ 1 อภิปรายและเรียนรู้ร่วมกันเพื่อวิเคราะห์ปัญหาและหาแนวทางแก้ไขพฤติกรรมการป้องกันพยาธิใบไม้ตับโดยการพัฒนา ระยะที่ 2 สร้างและทดสอบรูปแบบการมีส่วนร่วมของชุมชนในการป้องกันและแก้ไขปัญหาโรคพยาธิใบไม้ในตับ และระยะที่ 3 ประเมินรูปแบบการมีส่วนร่วมของชุมชนในการป้องกันโรคพยาธิใบไม้ตับด้วยแบบจำลอง CIPP ดำเนินการระหว่างพฤศจิกายน 2564 ถึงกรกฎาคม 2567 วิเคราะห์ข้อมูลโดยใช้การวิเคราะห์เนื้อหา

รูปแบบการป้องกันการเกิดโรคพยาธิใบไม้ตับมีดังนี้ 1) การพัฒนาศักยภาพผู้นำชุมชนเพื่อพัฒนารูปแบบที่สร้างขึ้น 2) การดำเนินงานบูรณาการผ่านส่วนสาธารณสุข โรงเรียน และชุมชน 3) การพัฒนาความรู้และทักษะรูปแบบการป้องกันการเกิดโรคพยาธิใบไม้ตับ 4) การดำเนินการป้องกันพยาธิใบไม้ตับในโรงเรียนและชุมชน และ 5) รูปแบบการติดตามและประเมินผลการป้องกันการเกิดโรคพยาธิใบไม้ตับ องค์ประกอบของรูปแบบในการป้องกันการเกิดโรคพยาธิใบไม้ตับควรเป็นกระบวนการติดตาม สนับสนุนให้ประชาชนกลุ่มเสี่ยงเกิดการรับรู้อุปสรรค การรับรู้ความสามารถของตนเอง และพฤติกรรมป้องกันการเกิดโรคพยาธิใบไม้ตับ และมีความมุ่งมั่นที่จะปฏิบัติตนเพื่อป้องกันการเกิดโรคพยาธิใบไม้ตับได้ ควรมีการติดตามและประเมินผลการปฏิบัติงานอย่างต่อเนื่อง

เอกสารอ้างอิง

WHO Study Group on the Control of Foodborne Trematode Infections. Control of foodborne trematode infections: Report of a WHO study group. Geneva: World Health Organization; 1995.

สำนักงานป้องกันควบคุมโรคที่ 9 จังหวัดนครราชสีมา กรมควบคุมโรค. รายงานสถานการณ์ การติดเชื้อโรคพยาธิใบไม้ตับในเขตสุขภาพที่ 9. นครราชสีมา: สำนักงานป้องกันควบคุมโรคที่ 9 จังหวัดนครราชสีมา กรมควบคุมโรค; 2564.

ธิดารัตน์ บุญมาศ. ปลาร้า ปลาส้ม ปลอดภัย ปลอดพยาธิ ปราศจากมะเร็งท่อน้ำดี ได้อย่างไร? วารสารโครงการ CASCAP โครงการแก้ไขปัญหาโรคพยาธิใบไม้ตับและมะเร็งท่อน้ำดีในภาคตะวันออกเฉียงเหนือ. 2559;2(6),8-12.

Sripa B, Kaewkes S, Sithithaworn P, Mairiang E, Laha T, Smout M, et al. Liver fluke induces cholangiocarcinoma. PLoS Med. 2007 Jul;4(7):e201. doi: 10.1371/journal.pmed.0040201.

Xia J, Jiang SC, Peng HJ. Association between Liver Fluke Infection and Hepatobiliary Pathological Changes: A Systematic Review and Meta-Analysis. PLoS One. 2015 Jul 17;10(7):e0132673. doi: 10.1371/journal.pone.0132673.

มหาวิทยาลัยขอนแก่น, สำนักงานหลักประกันสุขภาพแห่งชาติ และกระทรวงสาธารณสุข. ยุทธศาสตร์ลดพยาธิใบไม้ตับและกำจัดมะเร็งท่อน้ำดีของชาวอีสาน. 2555. ขอนแก่น: คณะแพทยศาสตร์ มหาวิทยาลัยขอนแก่น.

ชื่นพันธ์ วิริยะวิภาต, เกสร แถวโนนงิ้ว, วันทนา กลางบุรัมย์. ความรู้ การรับรู้ และพฤติกรรมการบริโภคอาหารในการป้องกันโรคพยาธิใบไม้ตับในประชาชน ในภาคตะวันออกเฉียงเหนือตอนบนของประเทศไทยในปี 2556. วารสารควบคุมโรค. 41(1):77-86.

มนัสนันท์ ลิมปวิทยากุล, กรัณฑรัตน์ บุญช่วยธนาสิทธิ์, นิรันตา ไชยพาน, จักรกฤษณ์ พลราชม, มาสริน ศุกลปักษ์. รูปแบบการพัฒนาอาสาสมัครสาธารณสุขประจำหมู่บ้าน เพื่อปรับเปลี่ยนพฤติกรรมการป้องกันโรคพยาธิใบไม้ตับในประชาชนในภาคตะวันออกเฉียงเหนือ. วารสารควบคุมโรค 42(1):15-24

Thaewnongiew K, Singthong S, Kutchamart S, Tangsawad S, Promthet S, Sailugkum S, Wongba N. Prevalence and risk factors for Opisthorchis viverrini infections in upper Northeast Thailand. Asian Pac J Cancer Prev. 2014;15(16):6609-12. doi: 10.7314/apjcp.2014.15.16.6609.

Khuntikeo N, Sithithaworn P, Loilom W, Namwat N, Yongvanit P, Thinkhamrop B, Kiatsopit N, Andrews RH, Petney TN. Changing patterns of prevalence in Opisthorchis viverrini sensu lato infection in children and adolescents in northeast Thailand. Acta Trop. 2016 Dec;164:469-472. doi: 10.1016/j.actatropica.2016.10.017.

Sithithaworn P, Andrews RH, Nguyen VD, Wongsaroj T, Sinuon M, Odermatt P, Nawa Y, Liang S, Brindley PJ, Sripa B. The current status of opisthorchiasis and clonorchiasis in the Mekong Basin. Parasitol Int. 2012 Mar;61(1):10-6. doi: 10.1016/j.parint.2011.08.014.

Duangsong R, Promthet S, Thaewnongiew K. Development of a community-based approach to opisthorchiasis control. Asian Pac J Cancer Prev. 2013;14(11):7039-43. doi: 10.7314/apjcp.2013.14.11.7039.