ผลของโปรแกรมส่งเสริมการรับรู้สมรรถนะแห่งตนด้านการบริโภคอาหารคุณภาพต่อน้ำหนักคงค้างในมารดาหลังคลอด

บทคัดย่อ

บทนำ น้ำหนักคงค้างหลังคลอด เป็นน้ำหนักที่เพิ่มขึ้นเนื่องจากการตั้งครรภ์และคงเหลืออยู่หลังคลอด ซึ่งส่งผลกระทบต่อสุขภาพของมารดาทั้งด้านร่างกายและจิตใจ โดยมีสาเหตุหลักมาจากพฤติกรรมการบริโภคอาหาร และการรับรู้สมรรถนะแห่งตนในการที่จะควบคุมการรับประทานอาหารให้เหมาะสม การสร้างความเชื่อมั่นในตนเอง ด้านการบริโภคอาหารหลังคลอดจึงเป็นสิ่งสำคัญที่ควรส่งเสริมให้มารดามีความมั่นใจในการบริโภคอาหาร อย่างเหมาะสม และไม่เกิดน้ำหนักคงค้างหลังคลอด 

วัตถุประสงค์ของการวิจัย เพื่อเปรียบเทียบน้ำหนักคงค้างในกลุ่มทดลองก่อนและหลังได้รับโปรแกรม และเปรียบเทียบน้ำหนักคงค้างระหว่างกลุ่มควบคุมและกลุ่มทดลองหลังได้รับโปรแกรม

การออกแบบการวิจัย การวิจัยกึ่งทดลองแบบสองกลุ่ม วัดก่อนและหลังการทดลอง

วิธีดำเนินการวิจัย กลุ่มตัวอย่างคือมารดาที่มีบุตรคนแรก 6 สัปดาห์หลังคลอดที่มารับบริการตรวจหลังคลอด และวางแผนครอบครัว โรงพยาบาลแห่งหนึ่งในจังหวัดนครศรีธรรมราช ระหว่างเดือนกรกฎาคม ถึงเดือนพฤศจิกายน พ.ศ. 2565 จำนวน 66 ราย เลือกตัวอย่างแบบเฉพาะเจาะจงตามเกณฑ์คัดเข้า และจัดเข้ากลุ่มทดลองและกลุ่มควบคุม โดยการจับคู่ กลุ่มละ 33 ราย กลุ่มทดลองได้รับโปรแกรมส่งเสริมสมรรถนะแห่งตนด้านการบริโภคอาหารคุณภาพ เป็นเวลา 10 สัปดาห์ ร่วมกับการดูแลตามปกติ และกลุ่มควบคุมได้รับการดูแลตามปกติ เครื่องมือวิจัยประกอบด้วย 1) โปรแกรมส่งเสริมการรับรู้สมรรถนะแห่งตนด้านการบริโภคอาหารคุณภาพที่ผู้วิจัยพัฒนาขึ้นจากแนวคิด สมรรถนะแห่งตนและประยุกต์เป็นข้อความส่งไปยังกลุ่มตัวอย่างผ่านบริการข้อความสั้น มี 4 องค์ประกอบคือ 1) การประสบความสำเร็จ 2) การใช้ตัวแบบ 3) การใช้คำพูดชักจูง และ 4) การกระตุ้นทางอารมณ์ โปรแกรมได้รับ การตรวจสอบความตรงเชิงเนื้อหาโดยผู้ทรงคุณวุฒิ มีค่าดัชนีความตรงเชิงเนื้อหาเท่ากับ 1 และ 2) เครื่องมือที่ใช้ ในการเก็บรวมรวมข้อมูล ได้แก่ แบบสอบถามข้อมูลส่วนบุคคล แบบบันทึกน้ำหนักตัว เครื่องชั่งน้ำหนักแบบดิจิทัล แบบบันทึกการบริโภคอาหารย้อนหลังใน 24 ชั่วโมง และ แบบประเมินการรับรู้สมรรถนะแห่งตนด้านการ บริโภคอาหาร ซึ่งพัฒนาขึ้นโดยผู้วิจัย มีค่าดัชนีความตรงเชิงเนื้อหาเท่ากับ 1 และความเที่ยงโดยมีค่าสัมประสิทธิ์แอลฟา ของครอนบาคเท่ากับ .70 วิเคราะห์ข้อมูลด้วยสถิติเชิงพรรณนา การทดสอบที การทดสอบไคสแควร์ การทดสอบ แมนวิทนีย์ยู และการทดสอบวิลคอกซันไซน์แรงค์ 

ผลการวิจัย ภายหลังได้รับโปรแกรมส่งเสริมการรับรู้สมรรถนะแห่งตนด้านการบริโภคอาหารคุณภาพ กลุ่มทดลอง มีค่าเฉลี่ยของน้ำหนักคงค้างหลังคลอด (M = 5.01, SD = 1.89) น้อยกว่าก่อนได้รับโปรแกรม (M = 6.24, SD = 1.31) อย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ (Z = -3.587, p < .001) และน้อยกว่ากลุ่มควบคุม (M = 6.51, SD = 1.71) อย่างมีนัยสำคัญ ทางสถิติ (Z = -2.873, p = .004) 

ข้อเสนอแนะ พยาบาลผดุงครรภ์สามารถนำโปรแกรมส่งเสริมการรับรู้สมรรถนะแห่งตนด้านการบริโภคอาหาร ไปใช้กับกลุ่มมารดาหลังคลอดที่มีน้ำหนักคงค้างหลังคลอด และขาดความมั่นใจในการบริโภคอาหารอย่างมี คุณภาพ โดยการเสริมสร้างความมั่นใจแก่มารดาหลังคลอด ร่วมกับการติดตามพฤติกรรมการบริโภคอาหาร และน้ำหนักคงค้างหลังคลอด