ผลของโปรแกรมการจัดการตนเองของบุคคลและครอบครัวด้านการออกกำลังกายต่อพฤติกรรมการออกกำลังกายและความสามารถในการออกกำลังกายของผู้สูงอายุภายหลังได้รับการขยายหลอดเลือดหัวใจ

บทคัดย่อ

บทนำ โรคหลอดเลือดหัวใจ (Coronary Artery Disease, CAD) แม้ว่าจะได้รับการรักษาด้วยวิธีการถ่างขยายหลอดเลือด หัวใจ (Percutaneous Coronary Intervention, PCI) แล้วยังพบว่ามีโอกาสเกิดการตีบซ้ำได้ การออกกำลังกายที่มีประสิทธิภาพกับการจัดการตนเองของบุคคลและครอบครัวสามารถลดความเสี่ยงของการเกิดหลอดเลือดหัวใจตีบซ้ำได้ 

วัตถุประสงค์การวิจัย เพื่อศึกษาผลของโปรแกรมการจัดการตนเองของบุคคลและครอบครัวด้านการออกกำลังกายต่อพฤติกรรมการออกกำลังกายและความสามารถในการออกกำลังกายของผู้สูงอายุภายหลังได้รับการขยายหลอดเลือดหัวใจ

การออกแบบการวิจัย การวิจัยกึ่งทดลองแบบ 2 กลุ่ม วัดก่อนและหลังการทดลอง 

วิธีดำเนินการวิจัย กลุ่มตัวอย่าง คือ ผู้ป่วยอายุ 60 ปีขึ้นไป ที่ได้รับการวินิจฉัยว่าเป็นโรคหลอดเลือดหัวใจ และได้รับการรักษาด้วยการขยายหลอดเลือดหัวใจในโรงพยาบาลระดับตติยภูมิแห่งหนึ่ง จังหวัดกรุงเทพมหานครจำนวน 60 คน คัดเลือกกลุ่มตัวอย่างแบบเฉพาะเจาะจง ตามเกณฑ์คัดเข้าสุ่มเข้ากลุ่มกลุ่มทดลองและกลุ่มควบคุมกลุ่มละ 30 คน เท่ากัน กลุ่มทดลองได้รับโปรแกรมการจัดการตนเองของบุคคลและครอบครัวด้านการออกกำลังกาย ที่พัฒนาโดยใช้ทฤษฎี การจัดการตนเองของบุคคลและครอบครัวของไรอัน และซาวินมาเป็นกรอบแนวคิด ดำเนินกิจกรรมเป็นเวลา 8 สัปดาห์ ส่วนกลุ่มควบคุมได้รับการพยาบาลตามปกติ เก็บรวบรวมข้อมูลก่อนเริ่มโปรแกรมและภายหลังสิ้นสุดโปรแกรม โดยใช้ แบบบันทึกข้อมูลส่วนบุคคล แบบบันทึกความสามารถในการออกกำลังกาย (six-minute walk test, 6MWT) และ แบบสอบถามพฤติกรรมการออกกำลังกายของผู้สูงอายุโรคหลอดเลือดหัวใจ ทดสอบความตรงตามเนื้อหาได้ค่าดัชนี ความตรงเชิงเนื้อหา 1.00, 1.00 และ .89 ตามลำดับ และทดสอบความเที่ยงของแบบสอบถามพฤติกรรมการออกกำลังกาย ของผู้สูงอายุโรคหลอดเลือดหัวใจได้ค่าสัมประสิทธิ์แอลฟาของครอนบาค .96 ทำการเก็บข้อมูลก่อนและหลังการทดลอง วิเคราะห์ข้อมูลโดยใช้สถิติเชิงพรรณนา Dependent t-test และ Independent t-test 

ผลการศึกษา ตัวอย่างทั้งกลุ่มทดลองและกลุ่มควบคุมเป็นเพศชายเท่ากับเพศหญิง (n = 15/กลุ่ม) อายุเฉลี่ยของกลุ่มทดลอง (M = 69.03, SD = 5.99 ปี) และกลุ่มควบคุม (M = 68.07, SD = 5.83 ปี) ไม่แตกต่างกันอย่างมีนัยสำคัญ ทางสถิติ ในระยะก่อนทดลองกลุ่มทดลองและกลุ่มควบคุมมีคะแนนเฉลี่ยพฤติกรรมการออกกำลังกาย (M = 24.87, SD = 7.71; M = 24.37, SD = 7.54 ตามลำดับ) และความสามารถในการออกกำลังกาย (M = 300.03, SD = 44.02; M = 307.50, SD = 38.72 ตามลำดับ) ไม่แตกต่างกันอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ ภายหลังได้รับโปรแกรม กลุ่มทดลองมีคะแนนเฉลี่ยพฤติกรรม การออกกำลังกาย (M = 42.83, SD = 2.31) และความสามารถในการออกกำลังกาย (M = 344.50, SD = 67.78) สูงกว่า ก่อนการทดลอง (t = 15.019, p < .001 และ t = 6.290, p < .001 ตามลำดับ) และสูงกว่ากลุ่มควบคุม (M = 24.57, SD = 7.60; M = 310.83, SD = 43.97 ตามลำดับ; t = 12.596, p < .001 และ t = 2.283, p = .027 ตามลำดับ) อย่างมีนัยสำคัญ ทางสถิติ แสดงว่าโปรแกรมการออกกำลังกายช่วยปรับเปลี่ยนพฤติกรรมการออกกำลังกายและเพิ่มความสามารถในการออกกำลังกายในผู้ป่วยสูงอายุ 

ข้อเสนอแนะ พยาบาลและทีมสุขภาพควรมีการติดตามและส่งเสริมให้ผู้สูงอายุที่ป่วยด้วยโรคหลอดเลือดหัวใจ ภายหลังได้รับการรักษาด้วยการขยายหลอดเลือดหัวใจให้มีการออกกำลังกายอย่างสม่ำเสมอ นำโปรแกรมการจัดการตนเองของบุคคลและครอบครัวด้านการออกกำลังกายไปใช้สำหรับการฟื้นฟูสมรรถภาพหัวใจเพื่อส่งเสริมให้เกิดภาวะ สุขภาพ ที่ดีและลดความเสี่ยงของการกลับเป็นซ้ำในโรคหลอดเลือดหัวใจ