ผลของการเรียนรู้โดยใช้ผู้ป่วยจิตเวชจำลองต่อความรู้และความมั่นใจในการสื่อสารเพื่อการบำบัดของนักศึกษาพยาบาล: การศึกษานำร่อง

บทคัดย่อ

บทนำ การจัดการเรียนการสอนรายวิชาปฏิบัติการพยาบาลจิตเวชนั้น เป็นรายวิชาที่มีความแตกต่าง จากศาสตร์การพยาบาลอื่น ๆ นักศึกษาพยาบาลจำเป็นต้องใช้ตนเองเป็นเครื่องมือบำบัดผ่านการสื่อสาร เพื่อการบำบัด เพื่อช่วยให้ผู้ป่วยจิตเวชได้เข้าใจปัญหาและมีทักษะการวางแผนแก้ไขของตนเอง ทำให้ไม่สามารถเรียนรู้และฝึกทักษะผ่านหุ่นจำลองในห้องปฏิบัติการพยาบาลได้เหมือนการให้การพยาบาล ด้านอื่น ๆ การจัดการเรียนรู้โดยใช้ผู้ป่วยจิตเวชจำลอง เป็นรูปแบบหนึ่งของการเรียนการสอนแบบ active learning โดยเป็นการใช้บุคคลที่ได้รับการเตรียมทักษะด้านการแสดงตามบทบาทที่กำหนดให้เสมือนผู้ป่วยจริง เพื่อให้นักศึกษาพยาบาลได้มีการพูดคุยสื่อสารและมีปฏิสัมพันธ์ระหว่างกัน ซึ่งช่วยกระตุ้นให้นักศึกษาพยาบาลมีความกระตือรือร้นต่อการเรียน มีแรงจูงใจในการแสวงหาความรู้ และสามารถฝึกทักษะการปฏิบัติการสื่อสารเพื่อการบำบัด โดยประยุกต์ใช้ความรู้สู่การปฏิบัติจริงกับผู้ป่วยจิตเวชจำลอง ที่มีอาการเสมือนผู้ป่วยจริง ภายใต้สถานการณ์ที่ปลอดภัย นักศึกษาพยาบาลสามารถเข้าไปมีส่วนร่วม ในกระบวนการเรียนรู้ และปฏิบัติการพยาบาลด้วยตนเอง สามารถฝึกปฏิบัติซ้ำได้หลายครั้งโดยไม่ทำให้เกิดอันตรายต่อผู้ป่วยโดยตรงจนเกิดความมั่นใจในการปฏิบัติการพยาบาล 

วัตถุประสงค์การวิจัย การศึกษาครั้งนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อ 1) เปรียบเทียบความรู้ในการสื่อสารเพื่อการบำบัด และความมั่นใจในการสื่อสารเพื่อการบำบัดของกลุ่มทดลองก่อนและหลังทดลอง 2) เปรียบเทียบความรู้ในการสื่อสารเพื่อการบำบัด และความมั่นใจในการสื่อสารเพื่อการบำบัดระหว่าง กลุ่มทดลองและกลุ่มเปรียบเทียบ 3) เปรียบเทียบความแตกต่างของความรู้ฯ ก่อน-หลังการทดลอง ระหว่างกลุ่มทดลองและกลุ่มเปรียบเทียบ และ 4) เปรียบเทียบความแตกต่างของความมั่นใจฯ ก่อน-หลังการทดลองระหว่างกลุ่มทดลองและกลุ่มเปรียบเทียบ 

การออกแบบการวิจัย การศึกษาครั้งนี้เป็นแบบกึ่งทดลอง ชนิดสองกลุ่มวัดผลก่อนและหลังการทดลอง ใช้กรอบแนวคิดทฤษฎีการเรียนรู้จากประสบการณ์ของโคล์ป ที่อธิบายว่ากระบวนการเรียนรู้เกิดจากการเปลี่ยนผ่านของประสบการณ์ 4 ขั้นตอน คือ 1) การปฏิบัติเพื่อสั่งสมประสบการณ์ 2) การสะท้อนคิด จากการสังเกต 3) การสร้างความคิดรวบยอด และ 4) การประยุกต์หลักการไปใช้ในสถานการณ์ใหม่ จนเกิดเป็นวงจรการเรียนรู้ ส่งผลต่อความรู้ในการสื่อสารเพื่อการบำบัดและความมั่นใจในการสื่อสาร เพื่อการบำบัด

วิธีการดำเนินการวิจัย กลุ่มตัวอย่างเป็นนักศึกษาพยาบาลชั้นปีที่ 3 จำนวน 60 คน ผ่านการเรียน รายวิชาการพยาบาลสุขภาพจิตและจิตเวช ปีการศึกษา 2566 คัดเลือกตามเกณฑ์การคัดเข้าที่กำหนด แบ่งเป็นกลุ่มทดลองและกลุ่มเปรียบเทียบกลุ่มละ 30 คน กลุ่มเปรียบเทียบได้รับการเรียนรู้จากวิดีโอสื่อการสื่อสารเพื่อการบำบัดร่วมกับการสรุปเนื้อหา กลุ่มทดลองได้รับการเรียนรู้โดยใช้ผู้ป่วยจิตเวชจำลอง เครื่องมือที่ใช้ในการดำเนินการวิจัย ได้แก่ 1) แผนการสอนเรื่องการเรียนรู้โดยใช้ผู้ป่วยจิตเวชจำลอง 2) ผู้ป่วยจิตเวชจำลอง 3) แบบประเมินความเสมือนจริงของผู้ป่วยจิตเวชจำลอง 4) สถานการณ์จำลอง สำหรับผู้ป่วยจิตเวชจำลอง 5) แบบสังเกตการสื่อสารเพื่อการบำบัดกับผู้ป่วยจิตเวชจำลองเครื่องมือ ที่ใช้ในการเก็บรวบรวมข้อมูลได้แก่ 1) แบบทดสอบความรู้ในการสื่อสารเพื่อการบำบัด 2) แบบประเมิน ความมั่นใจในการสื่อสารเพื่อการบำบัด เก็บรวบรวมข้อมูลในกลุ่มทดลองและกลุ่มเปรียบเทียบพร้อมกัน วิเคราะห์ข้อมูลโดยใช้สถิติพรรณนา การทดสอบทีคู่ การทดสอบทีอิสระและการทดสอบแมนวิทนีย์-ยู 

ผลการวิจัย กลุ่มทดลองและกลุ่มเปรียบเทียบส่วนใหญ่เป็นเพศหญิง (ร้อยละ 90.00, 93.30) เกรดเฉลี่ยสะสม (M = 3.19, SD = 0.35; M = 3.24, SD = 0.30) และเกรดเฉลี่ยรายวิชาการพยาบาล สุขภาพจิตและจิตเวช(M = 2.62, SD = 0.47; M = 2.63, SD = 0.43) ไม่แตกต่างกันอย่างมีนัยสำคัญ ทางสถิติ ภายหลังทดลอง กลุ่มทดลองมีความรู้ในการสื่อสารเพื่อการบำบัด (M = 13.10, SD = 2.23) มากกว่าก่อนการทดลอง (M = 10.83, SD = 1.64) อย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ (t = -11.949, p<.001) และความมั่นใจในการสื่อสารเพื่อการบำบัด (M = 20.97, SD = 2.87) มากกว่าก่อนการทดลอง (M = 13.17, SD = 4.11) อย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ (t = -17.357, p<.001) กลุ่มเปรียบเทียบมีความรู้ในการสื่อสาร เพื่อการบำบัด (M = 14.23, SD = 1.83) มากกว่ากลุ่มทดลอง (M = 13.10, SD = 2.23) อย่างมี นัยสำคัญทางสถิติ (t = -2.149, p = .036) อย่างไรก็ตามความแตกต่างของค่าเฉลี่ยความรู้ฯ ก่อน-หลังทดลอง ระหว่างกลุ่มทดลองและกลุ่มเปรียบเทียบไม่แตกต่างกันอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ (Z = -1.580, p > .05) กลุ่มทดลองมีความมั่นใจในการสื่อสารเพื่อการบำบัด (M = 20.97, SD = 2.87) มากกว่ากลุ่มเปรียบเทียบ (M = 19.17, SD = 1.90) อย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ (t = 2.866, p = .006) และมีความแตกต่างของค่าเฉลี่ย ความมั่นใจฯ ก่อน-หลังทดลองมากกว่ากลุ่มเปรียบเทียบอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ (t = 4.088, p < .001) 

ข้อเสนอแนะ ผลการวิจัยครั้งนี้ชี้ให้เห็นว่า การเรียนรู้โดยใช้ผู้ป่วยจิตเวชจำลองและการใช้วิดีโอ ร่วมกับการสรุปเนื้อหามีประสิทธิผลไม่แตกต่างกันในการส่งเสริมความรู้ในการสื่อสารเพื่อการบำบัดแต่การเรียนรู้โดยใช้ผู้ป่วยจิตเวชจำลองมีประสิทธิผลดีกว่าการใช้วิดิโอร่วมกับการสรุปเนื้อหาในการส่งเสริมความมั่นใจในการสื่อสารเพื่อการบำบัดของนักศึกษาพยาบาล ในการจัดการเรียนการสอน อาจารย์พยาบาล และผู้เกี่ยวข้องสามารถใช้ผู้ป่วยจิตเวชจำลองเพื่อช่วยสร้างความมั่นใจในการสื่อสารเพื่อการบำบัด ก่อนการฝึกปฏิบัติในสถานการณ์จริงของนักศึกษา