ความสัมพันธ์ระหว่างความเชื่อด้านสุขภาพ การรับรู้สมรรถนะแห่งตนกับพฤติกรรมการป้องกันโรคหลอดเลือดหัวใจในผู้ป่วยโรคความดันโลหิตสูงที่ควบคุมไม่ได้
DOI:
https://doi.org/10.60099/jtnmc.v40i02.271781คำสำคัญ:
ความดันโลหิตสูงที่ควบคุมไม่ได้ , ความเชื่อด้านสุขภาพ , การรับรู้สมรรถนะแห่งตน , พฤติกรรมการป้องกันโรคหลอดเลือดหัวใจบทคัดย่อ
บทนำ โรคความดันโลหิตที่ควบคุมไม่ได้ เป็นสาเหตุสำคัญของโรคหลอดเลือดหัวใจ ผู้ป่วยสามารถลดความเสี่ยงต่อการเกิดโรคหลอดเลือดหัวใจได้ หากมีพฤติกรรมสุขภาพที่เหมาะสม
วัตถุประสงค์การวิจัย การวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อ 1) ศึกษาความเชื่อด้านสุขภาพ การรับรู้ สมรรถนะแห่งตน และพฤติกรรมการป้องกันโรคหลอดเลือดหัวใจในผู้ป่วยความดันโลหิตสูงที่ควบคุมไม่ได้ และ 2) ศึกษาความสัมพันธ์ระหว่างความเชื่อด้านสุขภาพ และการรับรู้สมรรถนะแห่งตนกับพฤติกรรมการป้องกันโรคหลอดเลือดหัวใจในผู้ป่วยความดันโลหิตสูงที่ควบคุมไม่ได้
การออกแบบวิจัย การวิจัยแบบเชิงบรรยายวิเคราะห์ความสัมพันธ์ ผู้วิจัยใช้ทฤษฎีความเชื่อ ด้านสุขภาพมาเป็นกรอบแนวคิดในการวิจัย โดยเลือก 5 ปัจจัยจากทฤษฎีที่มีอิทธิพลต่อพฤติกรรมสุขภาพ ได้แก่ การรับรู้โอกาสเสี่ยง การรับรู้ความรุนแรง การรับรู้ประโยชน์ การรับรู้อุปสรรค และการรับรู้สมรรถนะแห่งตน มาใช้ในการวิจัย
วิธีดำเนินวิจัย กลุ่มตัวอย่างเป็นผู้ป่วยโรคความดันโลหิตสูงที่ควบคุมไม่ได้ที่มารับบริการที่ศูนย์สุขภาพชุมชนของโรงพยาบาลแห่งหนึ่งทางภาคตะวันออกเฉียงเหนือ จำนวน 80 คน สุ่มตัวอย่างโดยใช้ตาราง เลขสุ่ม มีเกณฑ์คัดเข้าคือ 1) อายุ 18 ปีขึ้นไป 2) ควบคุมความดันโลหิตไม่ได้ 3) ไม่มีโรคประจำตัวร่วม เกณฑ์คัดออก คือ มีอาการผิดปกติระหว่างเก็บข้อมูล เช่น ปวดศีรษะ เวียนศีรษะ และตรวจพบภาวะแทรกซ้อน เครื่องมือวิจัยมี 3 ส่วน ได้แก่ 1) แบบสอบถามความเชื่อด้านสุขภาพเกี่ยวกับโรคหลอดเลือดหัวใจ 2) แบบสอบถามการรับรู้สมรรถนะแห่งตนในการป้องกันโรคหลอดเลือดหัวใจ และ 3) แบบสอบถาม พฤติกรรมการป้องกันโรคหลอดเลือดหัวใจ มีค่าดัชนีความตรงเชิงเนื้อหา เท่ากับ .93, 1.0 และ 1.0 ตามลำดับ และค่าความเที่ยง .87, .72, และ .70 ตามลำดับ เก็บรวบรวมข้อมูลระหว่างมีนาคม – เมษายน พ.ศ. 2567 วิเคราะห์ข้อมูลโดยใช้สถิติเชิงพรรณนา และสถิติสัมประสิทธิ์สหสัมพันธ์แบบเพียร์สัน
ผลการวิจัย กลุ่มตัวอย่างส่วนใหญ่เป็นเพศหญิง (ร้อยละ 58.80) เป็นผู้สูงอายุ (ร้อยละ 57.50) มีค่าความดันโลหิตระหว่าง 140/90 – 159/99 มิลลิเมตรปรอท (ร้อยละ 82.50) กลุ่มตัวอย่างมีคะแนนเฉลี่ยของการรับรู้โอกาสเสี่ยงต่อการเกิดโรคหลอดเลือดหัวใจ (M = 3.08, SD = .42) การรับรู้ ความรุนแรงของโรคหลอดเลือดหัวใจ (M = 3.53, SD = .58) การรับรู้ประโยชน์จากการปฏิบัติตัว (M = 3.20, SD = .45) อยู่ในระดับปานกลางและมีคะแนนเฉลี่ยของการรับรู้อุปสรรคจากการปฏิบัติตัว (M = 3.84, SD = .40) อยู่ในระดับสูง คะแนนเฉลี่ยการรับรู้สมรรถนะแห่งตนในการป้องกันโรคหลอดเลือดหัวใจ (M = 2.58, SD = .36) และพฤติกรรมการป้องกันโรคหลอดเลือดหัวใจ (M = 3.47, SD = .34) อยู่ในระดับปานกลาง ผลการศึกษาความสัมพันธ์พบว่า การรับรู้โอกาสเสี่ยงต่อการเกิด โรคหลอดเลือดหัวใจ การรับรู้ประโยชน์จากการปฏิบัติตัวเพื่อป้องกันโรคหลอดเลือดหัวใจ และการรับรู้ สมรรถนะแห่งตนในการป้องกันโรคหลอดเลือดหัวใจมีความสัมพันธ์ทางบวกกับพฤติกรรมการป้องกัน โรคหลอดเลือดหัวใจอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติที่ระดับ .05 (r = .191, r = .500, และ r = .714 ตามลำดับ) ในทางกลับกันการรับรู้อุปสรรคจากการปฏิบัติตัวเพื่อป้องกันโรคหลอดเลือดหัวใจมีความสัมพันธ์ทางลบ กับพฤติกรรมการป้องกันโรคหลอดเลือดหัวใจอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติที่ระดับ .05 (r = - .593) อย่างไรก็ตาม การรับรู้ความรุนแรงของโรคหลอดเลือดหัวใจไม่มีความสัมพันธ์กับพฤติกรรมการป้องกัน โรคหลอดเลือดหัวใจ
ข้อเสนอแนะ พยาบาลควรหาแนวทางเพื่อส่งเสริมความเชื่อด้านสุขภาพ โดยเน้นที่ส่งเสริมการรับรู้ โอกาสเสี่ยงต่อการเกิดโรค การรับรู้ประโยชน์จากการปฏิบัติตัว และการรับรู้อุปสรรคจากการปฏิบัติตัว รวมทั้งส่งเสริมการรับรู้สมรรถนะแห่งตนเพื่อให้ผู้ป่วยโรคความดันโลหิตสูงที่ควบคุมไม่ได้ มีพฤติกรรมการป้องกันโรคหลอดเลือดหัวใจที่เหมาะสมต่อไป
Downloads
เอกสารอ้างอิง
World Health Organization. Hypertension [Internet]. 2023 [cited 2022 March 24]. Available from: https://www.who.int/news/item/25-08-2021-more-than-700-million-people-with-untreated-hypertension
Division of Non-Communicable Disease, Department of Disease Control, Ministry of Public Health. Annual Report 2024 [Internet]. 2024 [cited 2024 Apr 30]. Available from: https://spd.moph.go.th/publichealth-statistics/ (in Thai)
Health data center, Ministry of Public Health. Controlled hypertension [Internet]. 2023 [cited 2024 Sep 15]. Available from: https://hdcservice.moph.go.th/hdc/reports/report.php?cat_id=b2b59e64c4e6c92d4b1ec16a599d882b&id=2e3813337b6b5377c2f68affe247d5f9 (in Thai)
Teza H, Boonmanunt S, Unwanatham N, Thadanipon K, Limpijankit T, Pattanaprateep O, et al. Evaluation of transitions from early hypertension to hypertensive chronic kidney disease, coronary artery disease, stroke and mortality: a Thai real-world data cohort. Front Cardiovasc Med 2023;10:1170010. https://doi.org/10.3389/fcvm.2023.1170010 PMID: 37206104
Biswas A, Singh SK, Singh RK. Linkages between hypertension and coronary heart disease in India: Evidence from India human development survey-2 (2011-2012). IJCM 2017;42:200-03. https://doi.org/10.4103/ijcm.IJCM_168_16 PMID: 29184318
Kodali NK, Bhat LD, Phillip NE, Koya SF. Prevalence and associated factors of cardiovascular diseases among men and women aged 45 years and above: Analysis of the longitudinal ageing study in India, 2017–2019. Indian Heart J. 2023;75(1):31-5. https://doi.org/10.1016/j.ihj.2022.12.003 PMID: 36549638
Wu Y, Xin B, Wan Q, Ren Y, Jiang W. Risk factors and prediction models for cardiovascular complications of hypertension in older adults with machine learning: A cross-sectional study. Heliyon [Internet]. 2024 [cited 2024 Aug 20];10(6): e27941. Available from: https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S2405844024039720
Wolf S, Schievano E, Amidei CB, Kucher N, Valerio L, Barco S, et al. Mortality trend of ischemic heart disease (2008–2022): A retrospective analysis of epidemiological data. Int J Cardiol. 2024;406:132042. https://doi.org/10.1016/j.ijcard.2024.132042 PMID: 38614362
Mallela VR, Pendurthi AK, Karumanchi S, Alam KC. Prevalence and risk factors of complications related to hypertension at a tertiary care hospital. MRIMS J Health Sci 2023;11:70-5. https://doi.org/10.4103/mjhs.mjhs_36_22
Martinez R, Soliz P, Campbell NRC, Lackland DT, Whelton PK, Ordunez P. Association between population hypertension control and ischemic heart disease and stroke mortality in 36 countries of the Americas, 1990-2019: an ecological study. Rev Panam Salud Publica. 2022;46:e143. https://doi.org/10.26633/RPSP.2022.143
Shaffer RB. Coronary artery disease and acute coronary syndrome. in Harding MM, Kwong J, Hagler D, Reinisch C, editors. Lewis’s Medical-Surgical. Nursing. 12th ed. Canada: Elsevier Health Sciences; 2022. p. 819-56.
Maneetup K, Daenseekaew S. Situation of salt intake among people with hypertension in Thangkhuang Subdistrict, Waengnoi district, Khonkaen province. journal of nursing and health care [Internet]. 2017 [cited 2024 Feb 18];35(4):140-9. Available from: https://he01.tci-thaijo.org/index.php/jnat-ned/article/view/111860 (in Thai)
Khampila W, Manadee P, Ruksri S, Sukhumal P. Food consumption behavior of the elderly with hypertension in Moo 2, Ban Ped Sub-district, Muang District, Khon Kaen Province. J Med and Public Health UBU [internet]. 2021 [cited 2025 Feb 4];4(2):138-45. Available from: https://he01.tci-thaijo.org/index.php/jmpubu/article/view/250374 (in Thai)
Thungkam S, Danyuthasilpe C, Siripornpibul T. Factors predicting behaviors to control and prevent essential hypertension among patients with uncontrolled blood pressure in Phrae province. Journal of Nursing and Health Sciences [Internet]. 2019 [cited 2024 Feb 06];13(3):65-79. Available from: https://he01.tci-thaijo.org/index.php/NurseNu/article/view/191308 (in Thai)
Thuajop S, Maneesriwongul W, Deesamer S. Relationships of knowledge, Health Literacy, and preventive behaviors among persons at risk for coronary artery disease. J Thai Nurse midwife Counc [Internet]. 2024 [cited 2024 Oct 1];39(03):342- 56. Available from: https://he02.tci-thaijo.org/index.php/TJONC/article/view/269064 (in Thai)
Jiopraditkul S. Self – care behaviors and blood pressure controlling ability of essential hypertension patients, Muang Potawas primary care unit. Journal of Health Research and Innovation [Internet]. 2020 [cited 2024 Oct 1];3(1):15-30. Available from: https://he02.tci-thaijo.org/index.php/jhri/article/view/243299 (in Thai)
Rosenstock IM. Historical origins of the Health Belief Model. Health Education Monographs. JSTOR [Internet]. 1974 [cited 2024 Sep 1];2(4):328–33. Available from http://www.jstor.org/stable/45240621
Rosenstock IM, Strecher VJ, Becker MH. Social Learning Theory and the Health Belief Model. Health Educ Q 1988;15:175–83. https://doi.org/10.1177/109019818801500203 PMID: 3378902
Nissa C, Jantapanya W, Junnual N. Association between health belief and preventive behaviors regarding coronary artery disease among patients of metabolic syndrome. UBRU Journal for Public Health [Internet]. 2021 [cited 2024 Oct. 1];10(2):138-47. Available from: https://he02.tci-thaijo.org/index.php/ubruphjou/article/view/249579 (in Thai)
Komkhum W, Khungtumneum K, Chumpatheth N. Factors related to health promoting behaviors for cardiovascular disease prevention among diabetes with hypertensive patients in a high-risk level, Muang District, Phetchaburi Province. Journal of Prachomklao College of Nursing, Phetchaburi Province [Internet]. 2022 [cited 2023 Nov 24];5(2):44-56. Available from: https://he01.tci-thaijo.org/index.php/pck/article/view/257031/174348 (in Thai)
Khatthamat P, Saneha C, Puwarawuttipanit W. Factors influencing preventive behaviors for coronary heart disease among patients with hypertension. Thai J Cardio Thorac Nurs. [Internet]. 2020 [cited 2024 Aug 10];31(1):62-77. Available from: https://he02.tci-thaijo.org/index.php/journalthaicvtnurse/article/view/243980 (in Thai)
Borson S, Scanlan JM, Chen P, Ganguli M. The Mini-Cog as a screen for dementia: validation in a population-based sample. J Am Geriatr Soc. 2003;51(10):1451-4. https://doi.org/10.1046/j.1532-5415.2003.51465.x PMID: 14511167
Trongsakul S, Lambert R, Clark A, Wongpakaran N, Cross J. Development of the Thai version of Mini-Cog, a brief cognitive screening test. Geriatr Gerontol Int. 2015;15(5):594-600. https://doi.org/10.1111/ggi.12318 PMID: 25155468
Sutthipatthanangkoon C, Thato R. Factors predicting preventive behaviors for coronary artery disease among autonomous university staff in Bangkok. Thai J Cardio Thorac Nurs [Internet]. 2017 [cited 2024 Feb 15];28(2):111-25. Available from: https://he02.tci-thaijo.org/index.php/journalthaicvtnurse/article/view/116717/89733 (in Thai)
Unger T, Borghi C, Charchar F, Khan NA, Poulter NR, Prabhakaran D, et al. 2020 International Society of Hypertension Global Hypertension Practice Guidelines. Hypertension. 2020;75(6):1334-57. https://doi.org/10.1161/HYPERTENSIONAHA.120.15026 PMID: 32370572
Arnett DK, Blumenthal RS, Albert MA, Buroker AB, Goldberger ZD, Hahn EJ, et al. 2019 ACC/AHA Guideline on the Primary Prevention of Cardiovascular Disease. Journal of the American College of Cardiology. Circ j 2019;74(10): 177e-232e. https://doi.org/10.1161/CIR.0000000000000678 PMID: 30879355
Kale AA, Bhati RK, Sayyad A . Business research methods. 2nd ed. Lucknow: Savera printing press; 2023
National Statistics Office. Health of population survey 2021 [Internet]. Bangkok: Social Statistical Division; 2021 [cited 2025 Jan 20]. Available from: https:// www.nso.go.th/nsoweb/storage/survey_detail/2023/ 20230505110449_84709.pdf (in Thai)[cited 2024 Aug 10];31(1):62-77. Available from: https://he02.tci-thaijo.org/index.php/journalthaicvtnurse/article/view/243980 (in Thai)
Khwaja M. Barriers of dietary salt reduction among hypertensive patients: a cross sectional study. IJCMPH 2020;7(9):3459-65. https://doi.org/10.18203/2394-6040.ijcmph20203907
Zhou X, Zhang X, Gu N, Cai W, Feng J. Barriers and Facilitators of Medication Adherence in Hypertension Patients: A Meta-Integration of Qualitative Research. J Patient Exp 2024;11:23743735241241176. https://doi.org/10.1177/23743735241241176 PMID: 38549805
My TT, Methakajanasa N, Minh HV. Relationships between Hypertension knowledge, Self-efficacy, treatment beliefs, and Self-management behaviors among uncontrolled hypertension patients in Da Nang City, Vietnam. J Nurs Sci Health [internet]. 2020 [cited 2025 Feb 3]; 43(4):59-71. Available from: https://he01.tci-thaijo.org/index.php/nah/article/view/243186
Wangworatrakul W, Suwannaroop N, Moopayak K. Factors predicting to medication adherence among patients with Essential Hypertension. J Royal Thai Army Nurses [internet]. 2017 [cited 2025 Feb 4];18(1): 131-9. available from: https://he01.tci-thaijo.org/index.php/JRTAN/article/view/85287 (in Thai)
Saensom D, Ruaisungnoen W, Daenseekaew S, Chaiyapoom N, Nissayan P, Damnok K. Tobacco use situation and community awareness of acute illness associated with smoking among people chronic illnesses. J Nurs Healthc [Internet]. 2018 [cited 2025 Feb 4];36(3):251-9. Available from: https://he01.tci-thaijo.org/index.php/jnat-ned/article/view/152190 (in Thai)
Phongphanngam S, Nawai A. Falls, Fear of Falling, and activity avoidance due to Fear of Falling among Thai Community-dwelling Older Adults living in Suburban Chiang Mai Thailand. JBCN Bangkok [Internet]. 2020 [cited 2025 Feb 4];36(1):22-38. Available from: https://he01.tci-thaijo.org/index.php/bcnbangkok/article/view/242136 (in Thai)
Sakunsongdej P, Piphatvanitcha N, Jullamate P. Relationship between health belief perception and health behavior of older adults with coronary artery disease. Thai Pharm Health Sci J [Internet]. 2022 [cited 2024 Apr 5];17(2):142-50. Available from: https://ejournals.swu.ac.th/index.php/pharm/article/view/14534 (in Thai)
Priwong C, Satayavongtip W, Srikhod P. The study of health beliefs and self - care behaviors of patients with hypertension in Sung Noen District, Nakhon Ratchasima Province. Journal of Nakhon Ratchasima College. 2017;11(1)107-16. (in Thai)
ดาวน์โหลด
เผยแพร่แล้ว
รูปแบบการอ้างอิง
ฉบับ
ประเภทบทความ
สัญญาอนุญาต
ลิขสิทธิ์ (c) 2025 วารสารสภาการพยาบาล
อนุญาตภายใต้เงื่อนไข Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
