ผลของโปรแกรมเสริมสร้างความตระหนักรู้ต่อทัศนคติการใช้พืชกระท่อมของวัยรุ่น

บทคัดย่อ

บทนํา พืชกระท่อมเป็นกลุ่มพืชที่มีสารออกถทธิ์ต่อจิตและประสาท ที่มีการแพร่ระบาดในวัยรุ่นอย่างรวดเร็ว ส่งผลกระทบต่อสุขภาพอย่างรุนแรง เป็นสาเหตุของอาการแทรกซ้อนทางร่างกาย และระบบประสาทที่รุนแรง เพิ่มความเสียงต่อการเสียชีวิต 

วัตถุประสงค์ การศึกษาครั้งนี้มีวัตถุประสงค์ 1) เพื่อเปรียบเทียบทัศนคติการใช้พืชกระท่อมในวัยรุ่นภายในกลุ่มทดลอง ในระยะก่อนการทดลอง หลังการทดลอง และระยะติดตามผล 4 สัปดาห์ และ 2) เพื่อเปรียบเทียบทัศนคติการใช้พืชกระท่อมในวัยรุ่นระหว่างกลุ่มทดลองและกลุ่มควบคุมในระยะก่อนการทดลอง หลังการทดลอง และระยะติดตามผล 4 สัปดาห์ 

การออกแบบการวิจัย การวิจัยแบบทดลองชนิดสองกลุ่มวัดซ้ำ โดยประยุกต์ใช้แนวคิดการสร้างพลังอํานาจของกิบสัน 4 ขั้นตอน คือ 1) การค้นพบสภาพการณ์จริง 2) การสะท้อนความคิดอย่างมีวิจารณญาณ 3) การตัดสินใจ เลือกวิธีปฏิบัติกิจกรรมที่เหมาะสมและลงมือปฏิบัติ และ 4) การคงไว้ ซึ่งการปฏิบัติที่มีประสิทธิภาพ ซึ่งเป็นกระบวนการที่จะช่วยให้บุคคลเกิดความเชื่อมั่นในศักยภาพ และความสามารถที่มีอยู่ในตัวตน และอีกทั้งยังส่งผลให้เกิดความตระหนักรู้ในตนเองด้วย เนื่องจากความตระหนักรู้ในตนเองเป็นผลมาจากกระบวนการทางปัญญา เมื่อบุคคลได้เรียนรู้และถูกกระตุ้นผ่านกระบวนการทั้ง 4 ขั้นตอน ก็จะเกิดความรู้และนําไปสู่ความตระหนักรู้ในที่สุด อีกทั้งความตระหนักรู้ ยังส่งผลต่อความสามารถในการรับรู้และเข้าใจความรู้สึกนึกคิด ความเชื่อและทัศนคติ ดังนั้นการพัฒนาการตระหนักรู้และการเพิ่มพลังอำนาจสามารถส่งผลต่อการปรับเปลี่ยนทัศนคติและลดพฤติกรรมเสี่ยงในวัยรุ่นได้ 

วิธีดําเนินการวิจัย กลุ่มตัวอย่างอายุระหว่าง 10-15 ปี ที่กําลังเรียนในโรงเรียนขยายโอกาสจังหวัดแห่งหนึ่งทางภาคตะวันออกเฉียงเหนือ จํานวน 50 คน คัดเลือกโดยวิธีสุ่มอย่างง่าย สุ่มเข้ากลุ่มทดลอง 25 คน และกลุ่มควบคุม 25 คน กลุ่มทดลองเข้าร่วมโปรแกรมเสริมสร้างความตระหนักรู้กลุ่มควบคุมได้รับการดูแลตามปกติเครื่องมือที่ใช้ได้แก่ 1) แบบสอบถามข้อมูลทั่วไป 2) แบบสอบถาม เกี่ยวกับพฤติกรรมการใช้พืชกระท่อม 3) แบบประเมินทัศนคติต่อการใช้พืชกระท่อม และ 4) โปรแกรมการเสริมสร้างความตระหนักรู้ต่อพฤติกรรมการใช้พืชกระท่อมของวัยรุ่น ตรวจสอบความตรงเนื้อหา โดยผู้ทรงคุณวุฒิ 5 ท่าน ได้ค่าดัชนีความตรงเชิงเนื้อหาของแบบประเมินทัศนคติต่อการใช้พืชกระท่อม และโปรแกรมการเสริมสร้างความตระหนักรู้ต่อพฤติกรรมการใช้พืชกระท่อม เท่ากับ .79 และ .93 ตามล่าดับ การเข้าร่วมโปรแกรมประกอบด้วย 6 กิจกรรม ใช้เวลาประมาณ 18 วัน วิเคราะห์ข้อมูลทั่วไปโดยใช้สถิติเชิงบรรยาย ได้แก่ ความถี่ ร้อยละ ค่าเฉลี่ย และส่วนเบี่ยงเบนมาตรฐาน เปรียบเทียบค่าเฉลียของทัศนคติที่มีต่อการใช้พืชกระท่อมระหว่างกลุ่มทดลองและกลุ่มควบคุม โดยการวิเคราะห์ ความแปรปรวนแบบสองทางวัดซ้ำ และเปรียบเทียบความแตกต่างเป็นรายคู่ด้วยสถิติ Bonferroni

ผลการศึกษา กลุ่มตัวอย่างส่วนใหญ่เป็นเพศชาย (ร้อยละ 68) มีอายุเฉลี่ย 12.68 ปี (SD = 1.62) เหตุผลที่เลือกใช้พืชกระท่อมครั้งแรกคือ เพื่อนชักชวน (ร้อยละ 56) กว่าครึ่งใช้พืชกระท่อมแบบน้ำสกัด (ร้อยละ 52) แหล่งที่มาของพืชกระท่อมที่นํามาใช้ ได้มาจากการซื้อด้วยตนเอง (ร้อยละ 60) กลุ่มทดลอง ในระยะก่อนการทดลองมีค่าเฉลี่ยคะแนนด้านการเห็นผลดีจากการใช้ยาเสพติดอยู่ในระดับมาก (M=2.77,SD=0.78) ระยะหลังการทดลองทันทีอยู่ในระดับน้อย (M=2.23,SD=0.58) และระยะติดตามผล 4 สัปดาห์อยู่ในระดับน้อย (M=2.02,SD=0.57) ด้านผลกระทบต่อร่างกาย การเงิน และ ครอบครัวอยู่ในระดับปานกลาง (M=2.81,SD=1.17) ระยะหลังการทดลองทันที่อยู่ในระดับปานกลาง (M=3.34,SD=1.08) และระยะติดตามผล 4 สัปดาห์อยู่ในระดับมาก (M=4.08,SD=0.97) และ ด้านความต้องการใช้พืชกระท่อมอยู่ในระดับปานกลาง (M=2.65,SD=1.00) ระยะหลังการทดลองทันที อยู่ในระดับน้อย (M=2.19,SD=1.03) และระยะติดตามผล 4 สัปดาห์อยู่ในระดับน้อย (M=1.86. SD=0.93) ผลการวิเคราะห์ความแปรปรวนแบบ 2 ทางวัดซ้ำ พบว่า ในระยะก่อนการทดลอง หลังสิ้นสุดการทดลองทันที และระยะติดตามผล 4 สัปดาห์ ระหว่างกลุ่มทดลอง คะแนนเฉลี่ยด้านการเห็นผลดี จากการใช้พืชกระท่อม ด้านผลกระทบต่อร่างกาย การเงินและครอบครัว และด้านความต้องการใช้พืชกระท่อมแตกต่างกันอย่างมีนัยสําคัญทางสถิติ (F = 45.321, F = 38.651, F - 42.108 ตามลําดับ, p< .001) และเมื่อวิเคราะห์ผลระหว่างกลุ่มทดลองและกลุ่มควบคุม พบว่าแตกต่างกัน อย่างมีนัยสําคัญทางสถิต (F = 18.254, F = 22.485, F = 24.356 ตามลําตับ, P.001)

ข้อเสนอแนะ ผลการศึกษาครั้งนี่ชี้ให้เห็นว่าโปรแกรมการเสริมสร้างความตระหนักรู้ สามารถช่วยปรับเปลี่ยนทัศนคติการใช้พืชกระท่อมของวัยรุ่นได้ บุคลากรทีมสุขภาพสามารถนําไปประยุกต์ใช้กับวัยรุ่นที่ใช้สารเสพติดชนิดอื่น ๆ โดยปรับโปรแกรมให้เหมาะสมกับชนิดของสารเสพติด เพื่อให้เกิดผลลัพธ์ที่ยั่งยืนและเป็นประโยชน์ต่อการป้องกันและแก้ไขปัญหาสารเสพติดในวัยรุ่นได้อย่างมีประสิทธิภาพมากยิ่งขึ้น