ผลของโปรแกรมสะท้อนตนเองร่วมกับการสะท้อนเชิงบวกจากเพื่อนและอาจารย์ต่อการตระหนักรู้ในตนเองบองนักศึกษาพยาบาล รายวิชาปฏิบัติการพยาบาลจิตเวชและสุขภาพจิต

บทคัดย่อ

บทนํา การตระหนักรู้ในตนเองเป็นคุณลักษณะสําคัญสุงสุดของพยาบาล ส่งผลต่อการพัฒนาคุณลักษณะส่วนบุคคลและเป็นกุญแจสําคัญในการปฏิบัติการพยาบาลที่มีประสิทธิภาพ โดยเฉพาะในรายวิชาปฏิบัติการพยาบาลจิตเวชและสุขภาพจิต ซึ่งจําเป็นต้องใช้ตนเองเป็นเครื่องมือในการบําบัดทางการพยาบาล การตระหนักรู้ในตนเองจึงเป็นจุดเริ่มต้นสําคัญของการเรียนรู้เพื่อช่วยให้นักศึกษาพยาบาลสามารถรู้จักเท่าทันอารมณ์ ความรู้สึก ความคิด ความต้องการ พฤติกรรม รวมทั้งสื่อสาร และควบคุมตนเองในสถานการณ์ต่าง ๆ ได้ดีขึ้น การศึกษาผลของโปรแกรมสะท้อนตนเองร่วมกับการสะท้อนเชิงบวกจากเพื่อนและอาจารย์ต่อการตระหนักรู้ในตนเองของนักศึกษาพยาบาล รายวิชาปฏิบัติการพยาบาลจิตเวชและสุขภาพจิตซึ่งเป็นการเผชิญสถานการณ์จริงที่ท้าทาย ช่วยให้นักศึกษาเกิดการตระหนักรู้เข้าใจตนเองเชื่อมโยงสู่การเข้าใจความคิด อารมณ์ ความรู้สึก และความต้องการของผู้ป่วยและญาติได้มากขึ้น

วัตถุประสงค์ของการวิจัย การศึกษาครั้งนี้มีวัตถุประสงค์ 1) เพื่อเปรียบเทียบค่าเฉลี่ย การตระหนักรู้ในตนเองของนักศึกษาพยาบาลก่อนและหลังเข้าร่วมโปรแกรมสะท้อนตนเองร่วมกับการสะท้อนเชิงบวกจากเพื่อนและอาจารย์ และ 2) เพื่อเปรียบเทียบค่าเฉลี่ยการตระหนักรู้ในตนเองของนักศึกษาพยาบาลระหว่างกลุ่มทดลองและกลุ่มควบคุมหลังเข้าร่วมโปรแกรมสะท้อนตนเองร่วมกับการสะท้อนเชิงบวกจากเพื่อนและอาจารย์

การออกแบบการวิจัย การศึกษาครั้งนี้เป็นแบบกึ่งทดลองชนิด 2 กลุ่ม วัดก่อนและหลังการทดลอง โดยบูรณาการแนวคิดการดูแลจิตใจของซาเทียร์รวมกับการจัดการเรียนรู้ผ่านประสบการณ์มาเป็นกรอบแนวคิดในกระบวนการสะท้อนตนเอง เพื่อพัฒนาการตระหนักรู้ในตนเองของนักศึกษาพยาบาล ผ่านประสบการณ์จากการฝึกปฏิบัติการพยาบาลจิตเวชและสุขภาพจิต โปรแกรมการสะท้อนตนเองร่วมกับการสะท้อนเชิงบวกจากเพื่อนและอาจารย์ที่พัฒนาขึ้น ประกอบด้วย 4 ขั้นตอน คือ 1) การระบุเหตุการณ์ ปัญหา หรือพฤติกรรมที่เกิดผลกระทบภายในของตนเอง 2) การสะท้อนความรู้สึกที่เกิดขึ้น ต่อเหตุการณ์ด้วยการระบุทุกความรู้สึกที่เกิดขึ้นกับตนเองทั้งด้านลบและด้านบวก 3) การคิดวิเคราะห์ สังเคราะห์ สรุปประเด็นการเรียนรู้ ควบคู่กับการสํารวจความคิด มุมมอง ความเชื่อ ความคาดหวัง และการเปลี่ยนแปลง ผ่านคําถามที่เกิดขึ้นกับตนเอง มุ่งเน้นให้เกิดการเปลี่ยนแปลงเชิงประสบการณ์ จนเกิดการเรียนรู้ใหม่ในเชิงบวก และ 4) การสัมผัสการเติบโต ระบุการเปลี่ยนแปลง การเรียนรู้ที่เกิดขึ้น การนำสิ่งที่ได้ไปประยุกต์ใช้ในชีวิตและการปฏิบัติการพยาบาล

วิธีการดําเนินการวิจัย กลุ่มตัวอย่างคือนักศึกษาพยาบาลชั้นปีที่ 3 ปีการศึกษา 2567 ที่เรียนในรายวิชาปฏิบัติการพยาบาลจิตเวชและสุขภาพจิตจํานวน 64 คน คัดเลือกแบบเฉพาะเจาะจง และ จัดเข้ากลุ่มทดลองและกลุ่มควบคุม จ๋านวนกลุ่มละ 32 คน กลุ่มทดลองได้รับโปรแกรมสะท้อนตนเอง ร่วมกับการสะท้อนเชิงบวกจากเพื่อนและอาจารย์เป็นรายบุคคลและรายกลุ่ม ส่วนกลุ่มควบคุมใช้การเขียนรายงานสะท้อนตนเองและอาจารย์สะท้อนกลับผ่านรายงานตามปกติ เครื่องมือการวิจัยประกอบด้วย 1) แบบสอบถามข้อมูลส่วนบุคคล 2) แบบวัดการตระหนักรู้ในตนเอง มีค่าสัมประสิทธิ์แอลฟาของครอนบาค เท่ากับ .77 3) แบบฟอร์มการสะท้อนตนเอง และ 4) โปรแกรมสะท้อนตนเองร่วมกับการสะท้อนเชิงบวกจากเพื่อนและอาจารย์ ซึ่งผู้วิจัยบูรณาการแนวคิดการสะท้อนตนเองตามแนวทางของซาเทียร์ร่วมกับการจัดการเรียนรู้ผ่านประสบการณ์ วิเคราะห์ข้อมูลด้วยสถิติเชิงพรรณนา ได้แก่ ความถี่ ร้อยละ ค่าเฉลี่ย และค่าเบี่ยงเบนมาตรฐาน วิเคราะห์เปรียบเทียบความแตกต่างของค่าคะแนนเฉลี่ยระหว่างกลุ่ม โดยใช้การทดสอบทีแบบอิสระ และ ภายในกลุ่มทดลองโดยใช้การทดสอบทีคู่

ผลการศึกษา 1) กลุ่มทดลองมีค่าเฉลี่ยการตระหนักรู้ในตนเองหลังเข้าร่วมโปรแกรมมากกว่า ก่อนเข้าร่วมโปรแกรมอย่างมีนัยสําคัญทางสถิติ (t=-11.380, p<.001) 2) กลุ่มทดลองมีค่าเฉลี่ย การตระหนักรู้ในตนเองมากกว่ากลุ่มควบคุมอย่างมีนัยสําคัญทางสถิติ (t=-6.685, p.001)

ข้อเสนอแนะ สถาบันการศึกษาและอาจารย์ควรนํากระบวนการสะท้อนตนเองร่วมกับการสะท้อนเชิงบวกจากเพื่อนและอาจารย์ไปใช้ในกระบวนการจัดการเรียนการสอน เพื่อสนับสนุนให้นักศึกษาพยาบาล สามารถพัฒนาการตระหนักรู้ตนเองในเชิงประสบการณ์ได้เพิ่มขึ้น