ผลการใช้แนวปฏิบัติในการป้องกันการเกิดแผลกดทับในทารกเกิดก่อนกำหนดที่ได้รับการช่วยหายใจแบบไม่รุกราน

บทคัดย่อ

บทนำ การรักษาด้วยการช่วยหายใจแบบไม่รุกราน (non-invasive ventilation: NIV) เป็นวิธีการช่วยหายใจที่เป็นมาตรฐานสำหรับรักษาทารกเกิดก่อนกำหนดและมีการใช้เพิ่มมากขึ้น ในขณะเดียวกัน ก็พบว่าการใช้ NIV มีความเสี่ยงสูงที่จะเกิดการบาดเจ็บที่จมูกในทารกเกิดก่อนกำหนด นำมาซึ่งความเจ็บปวด ไม่สุขสบาย จมูกผิดรูป และเพิ่มระยะเวลาในการอยู่โรงพยาบาล ดังนั้นการพัฒนาแนวปฏิบัติการพยาบาล เพื่อป้องกันการเกิดแผลกดทับจากการช่วยหายใจแบบไม่รุกรานในทารกเกิดก่อนกำหนดจึงมีความสำคัญ ในการป้องกันการเกิดแผลกดทับจาก NIV ในทารกเกิดก่อนกำหนด 

วัตถุประสงค์การวิจัย 1) เพื่อพัฒนาแนวปฏิบัติการพยาบาลสำหรับป้องกันการเกิดแผลกดทับ จากการช่วยหายใจแบบไม่รุกรานในทารกเกิดก่อนกำหนด และ 2) เพื่อศึกษาผลการใช้แนวปฏิบัติ การพยาบาลในการป้องกันการเกิดแผลกดทับจากการช่วยหายใจแบบไม่รุกรานในทารกเกิดก่อนกำหนด ต่ออัตราการเกิดแผลกดทับ ความรู้และทักษะเกี่ยวกับการดูแลเพื่อป้องกันการเกิดแผลกดทับของพยาบาล การปฏิบัติตามแนวปฏิบัติของพยาบาล และความพึงพอใจต่อการใช้แนวปฏิบัติของพยาบาล 

การออกแบบการวิจัย การวิจัยนี้เป็นการวิจัยและพัฒนา 

วิธีดำเนินการวิจัย การดำเนินการวิจัยแบ่งเป็น 4 ระยะ 1) การศึกษาสภาพการณ์ 2) การพัฒนาแนวปฏิบัติการพยาบาล 3) การนำแนวปฏิบัติไปทดลองใช้ 4) การประเมินผลลัพธ์และพัฒนากลุ่มตัวอย่าง คือพยาบาลประจำการที่ปฏิบัติงานในหอผู้ป่วยทารกแรกเกิดวิกฤต หอผู้ป่วยทารกแรกเกิดป่วย และ หอผู้ป่วยทารกแรกเกิดก่อนกำหนด รวม 55 คน และทารกเกิดก่อนกำหนดที่ได้รับ NIV 308 ราย แบ่งเป็น กลุ่มควบคุม (ใช้แนวปฏิบัติเดิม) และกลุ่มทดลอง (ใช้แนวปฏิบัติที่พัฒนาใหม่) กลุ่มละ 154 คน เครื่องมือ ที่ใช้ในการวิจัยประกอบด้วย 1) แผนการสอนเรื่อง “การพยาบาลเพื่อป้องกันการเกิดแผลกดทับ จากการช่วยหายใจแบบไม่รุกรานในทารกเกิดก่อนกำหนด” 2) แนวปฏิบัติการพยาบาลเพื่อป้องกันการเกิดแผลกดทับจากการช่วยหายใจแบบไม่รุกรานในทารกเกิดก่อนกำหนด เป็นแนวปฏิบัติฯ ที่พัฒนาขึ้น จากหลักฐานเชิงประจักษ์ ประกอบด้วย 6 ประเด็น: 1) การประเมินผิวหนังและแผลกดทับ 2) การเตรียมอุปกรณ์และทารก 3) การใส่อุปกรณ์ช่วยหายใจแบบแรงดันบวกอย่างต่อเนื่องทางจมูก 4) การติดตามดูแลภายหลังใส่ NIV 5) การหย่าการช่วยหายใจแบบไม่รุกรานให้เร็วที่สุด (early weaning) และ 6) การประเมินผลลัพธ์และการปรับปรุงแนวปฏิบัติ แนวปฏิบัตินี้ได้ผ่านการประชาพิจารณ์จากพยาบาล ที่เป็นตัวแทนของผู้ใช้แนวปฏิบัติถึงความเป็นไปได้ ความเหมาะสม และประสิทธิผล เครื่องมือที่ใช้ในการเก็บรวบรวมข้อมูล ประกอบด้วย 4 ชุด: 1) แบบประเมินความรู้และทักษะในการป้องกันการเกิดแผลกดทับจากการช่วยหายใจแบบไม่รุกรานในทารกเกิดก่อนกำหนดของพยาบาล 2) แบบประเมินการปฏิบัติตามแนวปฏิบัติฯ ของพยาบาล 3) แบบประเมินความพึงพอใจต่อการใช้แนวปฏิบัติฯ ของพยาบาล และ 4) แบบบันทึกการประเมินผิวหนังและแผลกดทับในทารกที่ได้รับ NIV วิเคราะห์ข้อมูลโดยใช้สถิติเชิงพรรณนา การทดสอบทีคู่ และการทดสอบไคสแควร์

ผลการวิจัย กลุ่มตัวอย่างเป็นพยาบาล 55 คน และทารกเกิดก่อนกำหนด 308 คน แบ่งเป็นกลุ่มควบคุม 154 คน และกลุ่มทดลอง 154 คน อัตราการเกิดแผลกดทับจาก NIV ในทารกเกิดก่อนกำหนดกลุ่มทดลอง (ร้อยละ 1.9) ต่ำกว่ากลุ่มควบคุม (ร้อยละ 6.5) อย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ (χ2 = 3.935, p=.04) 3) คะแนนความรู้ในการป้องกันการเกิดแผลกดทับจาก NIV ในทารกเกิดก่อนกำหนดของพยาบาลพบว่า คะแนนความรู้หลังการอบรมเชิงปฏิบัติการ (M 13.93, SD 1.74) สูงกว่าก่อนการอบรม(M =10.04, SD = 2.76) อย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ (t = -10.380, p< .01) 4) ทักษะในการประเมินแผลกดทับของพยาบาล พบว่าคะแนนทักษะภายหลังการอบรม (M = 8.35, SD = 1.64) สูงกว่าก่อนการอบรม (M =4.40, SD = 2.39) อย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ (t= -12.080, p<.01) 5) การปฏิบัติตามแนวปฏิบัติของพยาบาล พบว่าพยาบาลปฏิบัติตามแนวปฏิบัติมีค่าเฉลี่ยเท่ากับ 28.95 คะแนน (SD = 2.22) (ร้อยละ 96.5) และ 6) พยาบาลมีความพึงพอใจต่อการใช้แนวปฏิบัติฯ ในระดับมากที่สุด (M= 4.66, SD = 0.42, Min-Max = 3.4-5.0)

ข้อเสนอแนะ แนวปฏิบัติฯ ที่พัฒนาขึ้นมีประสิทธิผลในการป้องกันการเกิดแผลกดทับจาก NIV ในทารกเกิดก่อนกำหนด พยาบาลที่ปฏิบัติงานในหอผู้ป่วยที่มีทารกเกิดก่อนกำหนดได้รับ NIV สามารถนำแนวปฏิบัตินี้ไปใช้เพื่อป้องกันการเกิดแผลกดทับจาก NIV โดยปรับให้เหมาะกับบริบทของหน่วยงาน โดยมีการเตรียมความรู้และทักษะของพยาบาลผู้ใช้แนวปฏิบัติและมีการกำกับติดตามการปฏิบัติตาม แนวปฏิบัติของพยาบาล รวมทั้งควรวัดผลลัพธ์เพื่อนำมาปรับปรุงพัฒนาอย่างต่อเนื่อง