ปัจจัยที่มีความสัมพันธ์กับการสูบบุหรี่ไฟฟ้าของนักศึกษามหาวิทยาลัย

บทคัดย่อ

บทนํา การสูบบุหรี่ไฟฟ้าเป็นปัญหาทางสาธารณสุขที่มีแนวโน้มเพิ่มมากขึ้นในกลุ่มนักศึกษาระดับอุดมศึกษา เนื่องจากมีความสามารถในการเข้าถึงบุหรี่ไฟฟ้าได้มากและอาจมีการรับรู้เกี่ยวกับการสูบบุหรี่ไฟฟ้าในด้านบวก การศึกษาปัจจัยที่มีความสัมพันธ์กับการสูบบุหรี่ไฟฟ้าในนักศึกษาระดับอุดมศึกษาของไทยยังมีจํากัด เนื่องจากส่วนใหญ่เป็นการศึกษาในต่างประเทศ จึงมีความจําเป็นต้องทําการศึกษาในครั้งนี้

วัตถุประสงค์ของการวิจัย การศึกษาครั้งนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อ 1) ศึกษาอัตราการสูบบุหรี่ไฟฟ้า และพฤติกรรมการสูบบุหรี่ไฟฟ้าของกลุ่มตัวอย่าง และ 2) ศึกษาความสัมพันธ์ของปัจจัยภายในตัวบุคคล (เพศ ผลสัมฤทธิ์การเรียน ความเครียด การสูบบุหรี่มวน ความมั่นใจตนเองในการหลีกเลี่ยง การสูบบุหรี่ไฟฟ้า) ปัจจัยสิ่งแวดล้อมทางวัฒนธรรม (ทัศนคติต่อการสูบบุหรี่ไฟฟ้า) และปัจจัยทางสังคม (การถูกเพื่อนชักชวนให้สูบบุหรี่ไฟฟ้า การมีเพื่อนสูบบุหรี่ การสูบบุหรี่ของครอบครัว การยอมรับการสูบบุหรี่ไฟฟ้าของครอบครัว การเข้าถึงบุหรี่ไฟฟ้า การเข้าถึงสื่อโฆษณาบุหรี่ไฟฟ้า การรับรู้ราคาบุหรี่ไฟฟ้า การพักอาศัยอยู่กับครอบครัว) กับการสูบบุหรี่ไฟฟ้าของกลุ่มตัวอย่าง

การออกแบบการวิจัย การศึกษาครั้งนี้เป็นเชิงพรรณนาหาความสัมพันธ์ โดยใช้ทฤษฎีอิทธิพลสามทางเป็นกรอบแนวคิดในการศึกษา โดยแบ่งปัจจัยที่มีความสัมพันธ์กับการสูบบุหรี่ไฟฟ้าของนักศึกษามหาวิทยาลัยออกเป็น 3 กลุ่มปัจจัย คือ 1) ปัจจัยภายในตัวบุคคล 2) ปัจจัยสิ่งแวดล้อมทางวัฒนธรรม และ 3) ปัจจัยทางสังคม 

วิธีดําเนินการวิจัย กลุ่มตัวอย่างเป็นนักศึกษาระดับอุดมศึกษาของมหาวิทยาลัย 3 แห่งใน จังหวัดจันทบุรีจำนวน 374 คน สุ่มตัวอย่างแบบหลายขั้นตอนตามเกณฑ์การคัดเข้า คือ 1) อายุ18ปีขึ้นไป และ 2) มีโทรศัพท์หรืออุปกรณ์ที่สามารถเข้าถึงแบบสอบถามออนไลน์ได้ และเกณฑ์การคัดออก คือ มีปัญหาสุขภาพที่เป็นข้อจํากัดของการสูบบุหรี่ไฟฟ้า ได้แก่ โรคหอบหืด โรคหัวใจ โรคปอดอักเสบ และโรคปอดอุดกั้นเรื้อรัง เก็บรวบรวมข้อมูลในเดือนตุลาคม ถึง พฤศจิกายน พ.ศ. 2567 โดยการตอบแบบสอบถามด้วยตนเองผ่าน google form ประกอบด้วยแบบสอบถามข้อมูลส่วนบุคคล การสูบบุหรี่มวนและบุหรี่ไฟฟ้า ทัศนคติต่อการสูบบุหรี่ไฟฟ้า ความเครียด ความมั่นใจตนเองในการหลีกเลี่ยงการสุบบุหรี่ไฟฟ้า วิเคราะห์ข้อมูลด้วยสถิติพรรณนา ความถี่ ร้อยละ ค่าเฉลี่ย ส่วนเบี่ยงเบน มาตรฐาน และการวิเคราะห์การถดถอยโลจิสติก (Binary logistic regression)

ผลการวิจัย กลุ่มตัวอย่างมีอายุเฉลี่ย 20.3 ปี (SD = 1.35 ) ส่วนใหญ่เป็นเพศหญิง (ร้อยละ 70.6) มีอัตราการสูบบุหรี่ไฟฟ้าร้อยละ 21.9 โดยสูบทุกวันร้อยละ 11.5 อายุเฉลี่ยที่เริ่มต้นสูบบุหรี่ไฟฟ้า เท่ากับ 16.7 ปี (SD = 2.46) ปัจจัยที่มีความสัมพันธ์กับการสูบบุหรี่ไฟฟ้าของกลุ่มตัวอย่าง ได้แก่ การมีเพื่อนสูบบุหรี่ (OR = 11.37, 95%CI = 4.468 - 28.919) การสูบบุหรี่มวน (OR = 10.41. 95%CI = 5.955 - 18.210) ทัศนคติที่เห็นด้วยกับการสูบบุหรี่ไฟฟ้า (OR = 8.32, 95%CI = 4.541 - 15.:226) ความมั่นใจตนเองในการหลีกเลี่ยงการสูบบุหรี่ไฟฟ้าต่ำ (OR - 7.54,95%CI- 4.242 - 13.409) การยอมรับการสูบบุหรี่ไฟฟ้าของครอบครัว (OR=6.16,95%CI=3.354-11.320) เพศชาย (OR = 5.62, 95%CI = 3.330 - 9.494) ผลสัมฤทธิ์การเรียนต่ำ (OR = 2.87, 95%CI = 1.735 - 4.739) การถูกเพื่อนชักชวนให้สูบบุหรี่ไฟฟ้า (OR = 2.21, 95%CI = 1.344 - 3.631) การสูบบุหรี่ของครอบครัว (OR - 2.13, 95%CI - 1.262 - 3.593) และการเข้าถึงโฆษณาบุหรี่ไฟฟ้า (OR =1.87, 95%CI =1.140 - 3.071)

ข้อเสนอแนะ ทีมสุขภาพผู้มีส่วนเกี่ยวข้องควรติดตามเฝ้าระวังกลุ่มนักศึกษาโดยเฉพาะนักศึกษาเพศชาย ผู้ที่มีผลการเรียนต่ำ ผู้ที่สูบบุหรี่มวน โดยให้ความสําคัญในการควบคุมปัจจัยดังกล่าวและการส่งเสริมสมรรถนะภายในตัวบุคคลให้มีความมั่นใจตนเองในการหลีกเลี่องการสูบบุหรี่ไฟฟ้า ฝึกทักษะ การปฏิเสธหรือต่อรองเมื่อถูกชักชวนให้สูบบุหรี่ไฟฟ้า และการปรับเปลี่ยนทัศนคติต่อการสูบบุหรี่ไฟฟ้าในนักศึกษา นอกจากนี้ควรมีการดูแลช่วยเหลือนักศึกษาที่สูบบุหรี่ไฟฟ้าหรือบุหรี่มวนให้เลิกสูบ เพื่อให้สังคมเพื่อนเป็นสิ่งแวดล้อมที่วัยรุ่นใกล้ชิดมากที่สุด เป็นสังคมปลอดบุหรี่ และสนับสนุนให้ครอบครัวมีส่วนร่วมในการป้องกันการสูบบุหรี่ไฟฟ้า