การจัดการความไม่มั่นคงทางอาหารของแม่วัยรุ่นในช่วงการระบาดของโรคโควิด-19 ในกรุงเทพมหานคร: การวิจัยเชิงคุณภาพ

บทคัดย่อ

บทนำ การระบาดของโรคโควิด-19 ส่งผลกระทบต่อระบบอาหารทั่วโลกอย่างรุนแรง ผ่านการปิดพรมแดน ความล่าช้าในห่วงโซ่อุปทานและวิกฤตเศรษฐกิจ ส่งผลให้ปัญหาความไม่มั่นคงทางอาหารทวีความรุนแรงขึ้น โดยเฉพาะในกลุ่มเปราะบาง เช่น แม่วัยรุ่น ซึ่งต้องเผชิญกับปัญหาวิกฤต ด้านเศรษฐกิจสังคมที่ส่งผลต่ออาหาร โภชนาการและสุขภาพสำหรับประเทศไทยปัญหาความมั่นคง ทางอาหารมีความซับซ้อนยิ่งขึ้นจากข้อจำกัดด้านมาตรการที่มุ่งเป้าหมายเฉพาะกลุ่มและข้อจำกัดของข้อมูลด้านสุขภาพของแม่วัยรุ่นในช่วงภาวะวิกฤต การศึกษาส่วนใหญ่มุ่งเน้นไปที่ประชากรทั่วไป หรือมารดาวัยผู้ใหญ่ จึงยังขาดความเข้าใจในความเปราะบางเฉพาะตัวและกลยุทธ์ในการรับมือและ การจัดการของแม่วัยรุ่นในบริบทเมือง 

วัตถุประสงค์ เพื่อศึกษาการจัดการความไม่มั่นคงทางอาหารของแม่วัยรุ่นที่ได้รับผลกระทบจากการระบาดของโรคโควิด-19 ในเขตกรุงเทพมหานคร 

การออกเเบบวิจัย การศึกษานี้เป็นการวิจัยเชิงคุณภาพแบบบรรยาย โดยใช้กรอบแนวคิดทฤษฎีระบบนิเวศของบรอนเฟนเบรนเนอร์ ซึ่งมองการพัฒนาของมนุษย์ว่าเกิดขึ้นภายใต้ระบบย่อยที่ซ้อนทับกัน ประกอบด้วย ไมโครซิสเต็ม เมโซซิสเต็ม เอ็กโซซิสเต็ม แมโครซิสเต็ม และโครโนซิสเต็ม สะท้อนให้เห็นว่าประสบการณ์ของแต่ละบุคคลได้รับอิทธิพลจากปฏิสัมพันธ์ในบริบทของครอบครัว ชุมชน สังคม และเวลา นอกจากนี้ ยังบูรณาการแนวคิด 4 มิติของความมั่นคงทางอาหารขององค์การอาหาร และเกษตรแห่งสหประชาชาติ ได้แก่ ความเพียงพอของอาหาร การเข้าถึงอาหาร การใช้ประโยชน์ของอาหารและเสถียรภาพของอาหาร เพื่ออธิบายความซับซ้อนของปัญหาความไม่มั่นคงด้านอาหาร

การดำเนินการวิจัย ผู้ให้ข้อมูลประกอบด้วย แม่วัยรุ่นหลังคลอด อายุ 15–19 ปี จำนวน 15 คน จากโรงพยาบาลตติยภูมิแห่งหนึ่งในกรุงเทพมหานคร เลือกแบบเฉพาะเจาะจงตามเกณฑ์คัดเข้าและเกณฑ์คัดออก เก็บรวบรวมข้อมูลโดยการสัมภาษณ์เชิงลึกรายละ 3 ครั้ง โดยใช้แนวทางการสัมภาษณ์ กึ่งโครงสร้างที่ได้รับตรวจสอบเนื้อหาโดยผู้ทรงคุณวุฒิ 3 ท่าน และข้อมูลจากการสังเกตภาคสนาม การเก็บรวบรวมข้อมูลดำเนินไปจนกระทั่งข้อมูลถึงจุดอิ่มตัว ซึ่งไม่พบประเด็นใหม่เพิ่มเติมในการสัมภาษณ์ช่วงสุดท้าย วิเคราะห์ข้อมูลด้วยวิธีการวิเคราะห์เนื้อหา เพื่อแปลความหมายของประสบการณ์ และกลยุทธ์ในการจัดการความไม่มั่นคงด้านอาหารภายใต้บริบทวิกฤตสาธารณสุข

ผลการวิจัย ผลการวิเคราะห์ข้อมูลพบ 4 ประเด็นสำคัญ ได้แก่ 1) อาหารขาดตลาด พึ่งพาญาติและออนไลน์ 2) จัดสรร ปันรายได้ 3) เลือกอาหาร เลือกเเหล่ง เลือกกิน และ 4) กักตุน จัดลำดับ ถนอมอาหาร ทั้งนี้ ประเด็นที่พบสอดคล้องกับ 4 มิติของความมั่นคงด้านอาหาร ได้แก่ ความเพียงพอของอาหาร การเข้าถึงอาหาร การใช้ประโยชน์ของอาหาร และเสถียรภาพของอาหาร โดยความเชื่อทางวัฒนธรรมและระบบสนับสนุนจากชุมชนมีบทบาทสำคัญในการจัดการปัญหา

ข้อเสนอแนะ การศึกษานี้ เน้นย้ำถึงความสำคัญของการสนับสนุนจากครอบครัว ในการจัดการความไม่มั่นคงด้านอาหารของแม่วัยรุ่นหลังคลอดในช่วงการระบาดของโรคโควิด-19 แม้ว่ากลยุทธ์ต่าง ๆ เช่น การวางแผนงบประมาณ การแบ่งปันอาหาร และการใช้ภูมิปัญญาท้องถิ่น จะช่วยสร้างความเข้มแข็ง และความยืดหยุ่นต่อวิกฤต แต่ยังพบข้อจำกัดในด้านความหลากหลายของอาหาร จึงควรรวบรวมเป็นข้อเสนอเพื่อพัฒนานโยบายที่มุ่งเป้าเพื่อเพิ่มการเข้าถึงทรัพยากร เสริมสร้างเครือข่ายครอบครัว และ ชุมชน และส่งเสริมการศึกษาด้านโภชนาการที่เหมาะสมกับบริบททางวัฒนธรรม รวมถึงการบูรณาการกลุ่มแม่วัยรุ่นในแผนการเตรียมความพร้อมรับมือภาวะวิกฤตในอนาคต และควรมีการวิจัยเพิ่มเติมเพื่อศึกษาผลกระทบในระยะยาวและแนวทางการดูเเลช่วยเหลือที่ยั่งยืน