คำแนะนำจากผู้เชี่ยวชาญในการใช้อาหารพลังงานต่ำมากเพื่อควบคุมน้ำหนัก ในประเทศไทย
คำสำคัญ:
ภาวะอ้วน, อาหารพลังงานต่ำมาก, อาหารแลกเปลี่ยน, อาหารทดแทน, ควบคุมน้ำหนักบทคัดย่อ
ภาวะอ้วนเป็นปัญหาสุขภาพเรื้อรังที่เกี่ยวข้องกับโรคแทรกซ้อนหลายโรคซึ่งจำเป็นต้องได้รับการรักษาอย่างครอบคลุม อย่างไรก็ตาม ประเทศไทยยังมีผู้มีภาวะอ้วนจำนวนมากที่ไม่ประสบความสำเร็จในการลดน้ำหนัก จากการรักษาแบบดั้งเดิม การใช้อาหารพลังงานต่ำมาก (very low-energy diet; VLED) เป็นหนึ่งในวิธีการรักษาภาวะอ้วนที่ให้ผลในการลดน้ำหนักได้อย่างรวดเร็ว แต่มีข้อควรระวังบางประการซึ่งควรอยู่ภายใต้การดูแลจากบุคลากรทางการแพทย์สหสาขาวิชาชีพ ในสถานพยาบาลที่มีความพร้อมในการติดตามดูแลผู้ป่วย การควบคุมน้ำหนักด้วยการใช้อาหารพลังงานต่ำมากจำเป็นต้องพิจารณาการใช้ให้เหมาะสมกับสภาพร่างกายและความพร้อมของแต่ละบุคคล โดยจะต้องมั่นใจว่าผู้ที่บริโภคได้รับโปรตีน วิตามิน แร่ธาตุ และสารน้ำอย่างเพียงพอ รวมทั้งมีความพร้อมที่จะปรับเปลี่ยนพฤติกรรมการบริโภคอาหารและการใช้ชีวิตควบคู่กันไป เพื่อให้การลดน้ำหนักประสบความสำเร็จในระยะยาว
คำแนะนำฉบับนี้ได้รวบรวมข้อมูลและความเห็นข้อเสน แนะแนวทางหรือคำแนะนำในการใช้อาหารพลังงานต่ำมากที่เหมาะสมกับบริบทของประเทศไทย เพื่อเป็นแนวทางให้บุคลากรการแพทย์ที่เกี่ยวข้องนำไปปฏิบัติ เพื่อดูแลผู้มีภาวะอ้วนได้อย่างมีประสิทธิภาพและปลอดภัย คำแนะนำประกอบด้วย ข้อบ่งใช้และข้อห้ามใช้ของอาหารพลังงานต่ำมาก ขั้นตอนการดำเนินโปรแกรมอาหารพลังงานต่ำมาก อาหารสำหรับการดำเนินโปรแกรมพร้อมตัวอย่างการจัดมื้ออาหาร และการสนับสนุนโปรแกรมอาหารพลังงานต่ำมาก
เอกสารอ้างอิง
World Health Organization. Obesity: preventing and managing the global epidemic. World Health Organ Tech Rep Ser. 2000;894:1–253.
Sharma AM, Kushner RF. A proposed clinical staging system for obesity. Int J Obes (Lond). 2009;33(3):289–95.
Atlantis E, Sahebolamri M, Cheema BS, Williams K. Usefulness of the Edmonton Obesity Staging System for stratifying the presence and severity of weight-related health problems in clinical and community settings: a rapid review of observational studies. Obes Rev. 2020;21(11):e13120.
วิชัย เอกพลากร, เยาวรัตน์ ปรปักษ์ขาม, สุรศักดิ์ ฐานีพานิชสกุล, หทัยชนก พรรคเจริญ, วราภรณ์ เสถียรนพเก้า, กนิษฐา ไทยกล้า. การสำรวจสุขภาพประชาชนไทยโดยการตรวจร่างกายครั้งที่ 4 พ.ศ. 2551–2552. นนทบุรี: สถาบันวิจัยระบบสาธารณสุข; 2553.
วิชัย เอกพลากร, หทัยชนก พรรคเจริญ, กนิษฐา ไทยกล้า, วราภรณ์ เสถียรนพเก้า. การสำรวจสุขภาพประชาชนไทยโดยการตรวจร่างกายครั้งที่ 5 พ.ศ. 2557. นนทบุรี: สถาบันวิจัยระบบสาธารณสุข; 2559.
วิชัย เอกพลากร, หทัยชนก พรรคเจริญ, วราภรณ์ เสถียรนพเก้า. การสำรวจสุขภาพประชาชนไทยโดยการตรวจร่างกายครั้งที่ 6 พ.ศ. 2562–2563. นนทบุรี: สถาบันวิจัยระบบสาธารณสุข; 2564.
Sharma AM. M, M, M & M: a mnemonic for assessing obesity. Obes Rev. 2010;11(11):808–9.
Guh DP, Zhang W, Bansback N, Amarsi Z, Birmingham CL, Anis AH. The incidence of comorbidities related to obesity and overweight: a systematic review and meta-analysis. BMC Public Health. 2009;9:88.
Luppino FS, de Wit LM, Bouvy PF, Stijnen T, Cuijpers P, Penninx BW, et al. Overweight, obesity, and depression: a systematic review and meta-analysis of longitudinal studies. Arch Gen Psychiatry. 2010;67(3):220–9.
Simon GE, Von Korff M, Saunders K, Miglioretti DL, Crane PK, van Belle G, et al. Association between obesity and psychiatric disorders in the US adult population. Arch Gen Psychiatry. 2006;63(7):824–30.
Church TS, Kuk JL, Ross R, Priest EL, Biltoft E, Blair SN. Association of cardiorespiratory fitness, body mass index, and waist circumference to nonalcoholic fatty liver disease. Gastroenterology. 2006;130(7):2023–30.
Li C, Ford ES, Zhao G, Croft JB, Balluz LS, Mokdad AH. Prevalence of self-reported clinically diagnosed sleep apnea according to obesity status in men and women: National Health and Nutrition Examination Survey, 2005–2006. Prev Med. 2010;51(1):18–23.
Hosler AS. Prevalence of self-reported prediabetes among adults participating in a community-based health awareness program, New York State. Prev Chronic Dis. 2009;6(2):A48.
Wharton S, Lau DCW, Vallis M, Sharma AM, Biertho L, Campbell-Scherer D, et al. Obesity in adults: a clinical practice guideline. CMAJ. 2020;192(31):E875–91.
Techagumpuch A, Pantanakul S, Chansaenroj P, Boonyagard N, Wittayapairoch J, Poonthananiwatkul T, et al. Thai Society for Metabolic and Bariatric Surgery consensus guideline on bariatric surgery for the treatment of obese patients in Thailand. J Med Assoc Thai. 2020;103(3):300–7.
Atkinson RL, Dietz WH, Foreyt JP, Goodwin NJ, Hill JO, Hirsch J, et al. Very low-calorie diets. JAMA. 1993;270(8):967–74.
Juray S, Axen KV, Trasino SE. Remission of type 2 diabetes with very low-calorie diets: a narrative review. Nutrients. 2021;13(6):2086.
Tsai AG, Wadden TA. The evolution of very-low-calorie diets: an update and meta-analysis. Obesity (Silver Spring). 2006;14(8):1283–93.
Henry RR, Gumbiner B. Benefits and limitations of very-low-calorie diet therapy in obese NIDDM. Diabetes Care. 1991;14(9):802–23.
Gaspa G, Naciu AM, Di Rosa C, Lattanzi G, Beato I, Micheli V, et al. Short- and long-term effects of very low- and low-calorie ketogenic diets on metabolism and cardiometabolic risk factors: a narrative review. Minerva Endocrinol. 2023;48(3):318–33.
Leslie WS, Taylor R, Harris L, Lean ME. Weight losses with low-energy formula diets in obese patients with and without type 2 diabetes: systematic review and meta-analysis. Int J Obes. 2017;41(1):96–101.
Herrington GJ, Peterson JJ, Cheng L, Allington BM, Jensen RD, Healy HS, et al. The use of very low-calorie diets in subjects with obesity complicated with nonalcoholic fatty liver disease: a scoping review. Obes Sci Pract. 2022;8:510-24.
Lean MEJ, Leslie WS, Barnes AC, Brosnahan N, Thom G, McCombie L, et al. Durability of a primary care-led weight-management intervention for remission of type 2 diabetes: 2-year results of the DiRECT trial. Lancet Diabetes Endocrinol. 2019;7:344–55.
Janssen TAH, Van Every DW, Phillips SM. The impact and utility of very low-calorie diets: the role of exercise and protein in preserving skeletal muscle mass. Curr Opin Clin Nutr Metab Care. 2023;26(6):521–7.
Vertes V, Genuth SM, Hazelton IM. Supplemented fasting as a large-scale outpatient program. JAMA. 1977;238:2151–3.
Wadden TA, Sternberg JA, Letizia KA, Stunkard AJ, Foster GD. Treatment of obesity by very low calorie diet, behavior therapy, and their combination: a five-year perspective. Int J Obes. 1989;13(Suppl 2):39–46.
Khemtong A, Shantavasinkul PC, Boonchaya-Anant P, Rattanasiri S, Treeprasertsuk S, Udomsawaengsup S. Effect of preoperative very low-calorie diets on hepatic steatosis, fibrosis, and perioperative outcomes of bariatric surgery. J Laparoendosc Adv Surg Tech A. 2024;34(3):219–26.
Edholm D, Kullberg J, Haenni A, Karlsson FA, Ahlström A, Hedberg J, et al. Preoperative 4-week low-calorie diet reduces liver volume and intrahepatic fat and facilitates laparoscopic gastric bypass in morbidly obese. Obes Surg. 2011;21(3):345–50.
Wolf RM, Oshima K, Canner JK, Steele KE. Impact of a preoperative low-calorie diet on liver histology in patients with fatty liver disease undergoing bariatric surgery. Surg Obes Relat Dis. 2019;15:1766–72.
Brown A, Leeds AR. Very low-energy and low-energy formula diets: effects on weight loss, obesity comorbidities and type 2 diabetes remission – an update on the evidence for their use in clinical practice. Nutr Bull. 2019;44:7–24.
Ardavani A, Aziz H, Smith K, Atherton PJ, Phillips BE, Idris I. The effects of very low energy diets and low energy diets with exercise training on skeletal muscle mass: a narrative review. Adv Ther. 2021;38(1):149–63.
Saiyalam C, Shantavasinkul PC, Chirnaksorn S, Rattanakaemakorn P, Taonam N, Rodphech V, et al. Effects of VLCD versus Roux-en-Y gastric bypass surgery on body composition in patients with obesity. Nutrients. 2024;16(15):2407.
ราชวิทยาลัยแพทย์เวชศาสตร์ครอบครัวแห่งประเทศไทย. แนวทางการดูแลผู้ป่วยเบาหวานชนิดที่ 2 ให้เข้าสู่โรคเบาหวานระยะสงบด้วยการปรับเปลี่ยนพฤติกรรมอย่างเข้มงวด. กรุงเทพฯ: ราชวิทยาลัยแพทย์เวชศาสตร์ครอบครัวแห่งประเทศไทย; 2565.
Hocking SL, Markovic TP, Lee CMY, Picone TJ, Gudorf KE, Colagiuri S. Intensive lifestyle intervention for remission of early type 2 diabetes in primary care in Australia: DiRECT-Aus. Diabetes Care. 2024;47(1):66–70.
Lean ME, Leslie WS, Barnes AC, Brosnahan N, Thom G, McCombie L, et al. Primary care–led weight management for remission of type 2 diabetes (DiRECT): an open-label, cluster-randomised trial. Lancet. 2018;391(10120):541–51.
Taheri S, Zaghloul H, Chagoury O, Elhadad S, Ahmed SH, El Khatib N, et al. Effect of intensive lifestyle intervention on bodyweight and glycaemia in early type 2 diabetes (DIADEM-I): an open-label, parallel-group, randomised controlled trial. Lancet Diabetes Endocrinol. 2020;8(6):477–89.
Khoo J, Eng SK, Foo CS. Recommendations for obesity management from Singapore. J ASEAN Fed Endocr Soc. 2011;26(2):110–6.
Saris WH. Very-low-calorie diets and sustained weight loss. Obes Res. 2001;9(Suppl 4):295S–301S.
คณะกรรมการและคณะทำงานปรับปรุงข้อกำหนดสารอาหารที่ควรได้รับประจำวันสำหรับคนไทย. ปริมาณสารอาหารอ้างอิงที่ควรได้รับประจำวันสำหรับคนไทย พ.ศ. 2563. กรุงเทพฯ: สำนักโภชนาการ กรมอนามัย กระทรวงสาธารณสุข; 2563.
Blankenship JD, Wolfe BM. Chapter 9: Dietary management of obesity. In: Buchwald H, Cowan GSM, Pories WJ, editors. Surgical management of obesity. Philadelphia (PA): W.B. Saunders; 2007. p. 67–72.
Institute of Nutrition Mahidol University. INMUCAL [Internet]. 2024 [cited 2024 Sep 5]. Available from: https://inmu.mahidol.ac.th/inmucal/
สมาคมโรคเบาหวานแห่งประเทศไทยฯ, สมาคมนักกำหนดอาหารแห่งประเทศไทย, สมาคมผู้ให้ความรู้โรคเบาหวาน. รู้จักนับคาร์บ ปรับสมดุล ควบคุมเบาหวาน. พิมพ์ครั้งที่ 3. กรุงเทพฯ: คอนเซ็พท์ เมดิคัส; 2562.
Shao A. Role of meal replacements on weight management, health and nutrition. In: Superfood and functional food – an overview of their processing and utilization [Internet]. 2017 [cited 2024 Sep 5]. Available from: http://dx.doi.org/10.5772/66331
Codex Alimentarius Commission. Codex standard for formula foods for use in weight control diets: CODEX STAN 181–1991 [Internet]. 1991 [cited 2024 Sep 5]. Available from: http://siweb1.dss.go.th/standard/Fulltext/codex/CXS_181E.pdf
Food Standards Australia New Zealand. Standard 2.9.3: Australia and New Zealand Food Standards Code [Internet]. 2017 [cited 2024 Sep 5]. Available from: https://www.legislation.gov.au/F2015L00419/latest/text
Ministry of Health (Brazil). Portaria no. 30, Health Surveillance Secretariat [Internet]. 1998 [cited 2024 Sep 10]. Available from: https://bvsms.saude.gov.br/bvs/saudelegis/svs1/1998/prt0030_13_01_1998.html
Food and Drug Regulations, C.R.C., c. 870. Sect. B.24.200 [Internet]. 2024 [cited 2024 Sep 5]. Available from: https://laws-lois.justice.gc.ca/eng/regulations/C.R.C.,_c._870/section-B.24.200.html
European Commission. Commission Directive 96/8/EC of 26 February 1996 on foods intended for use in energy-restricted diets for weight reduction [Internet]. 2007 [cited 2024 Sep 5]. Available from: https://faolex.fao.org/docs/html/ire89254.htm
Kim JY. Optimal diet strategies for weight loss and weight-loss maintenance. J Obes Metab Syndr. 2021;30(1):20–31.
Min J, Kim SY, Shin IS, Park YB, Lim YW. Effect of meal replacement on weight loss according to calorie-restriction type and proportion of energy intake: a systematic review and meta-analysis of randomized controlled trials. J Acad Nutr Diet. 2021;121(8):1551–64.e3.
Bariatricity. Bariatric meal replacements – protein shakes, bars & meals [Internet]. 2024 [cited 2024 Sep 5]. Available from: https://bariatricity.com/bariatric-meal-replacements/
Nuijten M, Dainelli L, Rasouli B, Araujo Torres K, Perugini M, Marczewska A. A meal replacement program for obesity: a cost-effectiveness analysis from the Swiss payer’s perspective. Diabetes Metab Syndr Obes. 2021;14:3147–60.
Nuijten M, Marczewska A, Araujo Torres K, Rasouli B, Perugini M. A health economic model to assess the cost-effectiveness of OPTIFAST for the treatment of obesity in the United States. J Med Econ. 2018;21(9):835–44.
Muscogiuri G, Barrea L, Laudisio D, Pugliese G, Salzano C, Savastano S, et al. The management of very low-calorie ketogenic diet in obesity outpatient clinic: a practical guide. J Transl Med. 2019;17(1):356.
Muscogiuri G, El Ghoch M, Colao A, Hassapidou M, Yumuk V, Busetto L; Obesity Management Task Force of the European Association for the Study of Obesity. European guidelines for obesity management in adults with a very low-calorie ketogenic diet: a systematic review and meta-analysis. Obes Facts. 2021;14(2):222–45.
Caprio M, Infante M, Moriconi E, Armani A, Fabbri A, Mantovani G, et al.; Cardiovascular Endocrinology Club of the Italian Society of Endocrinology. Very-low-calorie ketogenic diet in the management of metabolic diseases: systematic review and consensus statement. J Endocrinol Invest. 2019;42(11):1365–86.
Jo E, Worts PR, Elam ML, Brown AF, Khamoui AV, Kim DH, et al. Resistance training during a 12-week protein-supplemented VLCD enhances weight-loss outcomes in obese patients. Clin Nutr. 2019;38(1):372–82.
Snel M, Gastaldelli A, Ouwens DM, Hesselink MK, Schaart G, Buzzigoli E, et al. Effects of adding exercise to a 16-week very low-calorie diet in obese, insulin-dependent type 2 diabetes mellitus patients. J Clin Endocrinol Metab. 2012;97(7):2512–20.
Janssen TAH, Van Every DW, Phillips SM. The impact and utility of very low-calorie diets: the role of exercise and protein in preserving skeletal muscle mass. Curr Opin Clin Nutr Metab Care. 2023;26:521–7.
ดาวน์โหลด
เผยแพร่แล้ว
รูปแบบการอ้างอิง
ฉบับ
ประเภทบทความ
สัญญาอนุญาต
ลิขสิทธิ์ (c) 2025 Thai JPEN วารสารโภชนบำบัด
อนุญาตภายใต้เงื่อนไข Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
เนื้อหาและข้อมูลในบทความที่ตีพิมพ์ลงใน Thai JPEN วารสารโภชนบำบัด ถือเป็นข้อคิดเห็นและความรับผิดชอบของผู้เขียนบทความโดยตรงซึ่งกองบรรณาธิการวารสารไม่จำเป็นต้องเห็นด้วยหรือร่วมรับผิดชอบใด ๆ
บทความ ข้อมูล เนื้อหา รูปภาพ ฯลฯ ที่ได้รับการตีพิมพ์ใน Thai JPEN วารสารโภชนบำบัด ถือเป็นลิขสิทธิ์ของ Thai JPEN วารสารโภชนบำบัด หากบุคคลหรืหน่วยงานใดต้องการนำทั้งหมดหรือส่วนใดส่วนหนึ่งไปเผยแพร่หรือเพื่อกระทำการใด จะต้องได้รับอนุญาตเป็นลายลักษณ์อักษรจาก Thai JPEN วารสารโภชนบำบัด ก่อนเท่านั้น
