การศึกษาความชุกและการกระจายตามสภาพภูมิศาสตร์ของยุงเสือในสภาพแวดล้อมเขตต่อเมืองและเขตชิดป่าในอำเภอบ่อไร่ จังหวัดตราด

บทคัดย่อ

การใช้ประโยชน์ที่ดิน เช่น การขุดบ่อกักเก็บน้ำจำนวนมากเพื่อการอุปโภคและการเกษตรกรรม ส่งผลต่อการเปลี่ยนแปลงทางนิเวศวิทยาของยุงพาหะนำโรค การศึกษานี้มีวัตถุประสงค์เพื่อประเมินความชุกและการกระจายตามสภาพภูมิศาสตร์ของยุงเสือพาหะนำโรคในเขตต่อเมืองและเขตชิดป่าในอำเภอบ่อไร่ จังหวัดตราด โดยใช้แหล่งศึกษาสองแหล่ง ซึ่งได้จากการประเมินแหล่งเพาะพันธุ์ยุงเสือ การสำรวจที่ดินและการจัดทำแผนที่การใช้ประโยชน์ที่ดิน แหล่งศึกษา A มีบ่อดินจากเขตต่อเมืองซึ่งมีผักตบชวาหนาแน่น และแหล่งศึกษา B มีบ่อดินจากเขตชิดป่าซึ่งมีจอกหูหนูหนาแน่นปานกลาง ทำการประเมินความชุก (ทั้งชนิดและจำนวน) และอัตราการเกาะพักของยุงเสือตัวเต็มวัยเพศเมีย และประเมินความหนาแน่นลูกน้ำยุงเสือในเดือนพฤษภาคม เดือนสิงหาคมและเดือนพฤศจิกายน 2558 ผลการวิจัยพบว่า ทั้งแหล่งศึกษา A และ B มีความชุกของยุงเสือ Ma. uniformis ซึ่งเป็นสปีชีส์เด่น (p_i= 0.753 และ 0.638 ตามลำดับ) ในขณะที่ยังพบยุงเสือชนิดอื่นในสัดส่วนที่น้อยกว่ามาก เช่น Ma. indiana, Ma. annulata, Ma. annulifera, Ma. dives และ Ma. bonneae และพบว่ามีความแตกต่างอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ (P=0.040) สำหรับอัตราการเกาะพักของยุงเสือ Ma. uniformis (ค่าเฉลี่ย±ค่าเบี่ยงเบนมาตรฐาน ตัวต่อคืนต่อคน) ระหว่างแหล่งศึกษา A (12.04±6.15) และแหล่งศึกษา B (1.25±0.98) ในขณะที่ ไม่มีความแตกต่างอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ (P=0.040) สำหรับความหนาแน่นของลูกน้ำยุงเสือ (ค่าเฉลี่ย±ค่าเบี่ยงเบนมาตรฐาน) ระหว่างแหล่งศึกษา A (8.13±8.66 ตัวต่อหนึ่งกิโลกรัมของผักตบชวา) และแหล่งศึกษา B (1.0±1.06 ตัวต่อหนึ่งกิโลกรัมของจอกหูหนู) ข้อค้นพบนี้ชี้ให้เห็นอย่างชัดเจนว่า ยุงเสือ Ma. uniformis มีความสามารถในการปรับตัวแพร่พันธุ์ได้ดีในพื้นที่เขตต่อเมืองและเขตชิดป่า และจากข้อมูลสภาพการใช้ประโยชน์ที่ดินในระหว่างปี 2558-2561 ยิ่งสะท้อนให้เห็นว่า ถ้าประชาชนมีการขุดบ่อกักเก็บน้ำเพื่อการอุปโภคและการเกษตรกรรมมากขึ้นเท่าใด ก็ยิ่งเพิ่มแหล่งเพาะพันธุ์ยุงเสือพาหะนำโรคและความเสี่ยงที่คนจะสัมผัสกับยุงเสือพาหะนำโรคเพิ่มมากขึ้นในอำเภอบ่อไร่ จังหวัดตราด