การรู้เท่าทันสื่อในยุคดิจิทัลกับสุขภาพจิตของวัยรุ่นไทย
Article Sidebar
Main Article Content
บทคัดย่อ
บทความฉบับนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อวิเคราะห์องค์ความรู้เกี่ยวกับผลกระทบของเทคโนโลยีดิจิทัลต่อสุขภาพจิตของวัยรุ่นไทย วิเคราะห์บทบาทของการรู้เท่าทันสื่อในฐานะกลไกป้องกันและเสริมสร้างสุขภาวะทางจิต และเสนอแนวทางเชิงนโยบายในการส่งเสริมการรู้เท่าทันสื่อในกลุ่มวัยรุ่นในการเข้าถึงทรัพยากรด้านสุขภาพจิต การศึกษานี้ใช้วิธีการปริทัศน์เชิงวิเคราะห์ (Analytical Review) จากเอกสารวิชาการ งานวิจัย และรายงานนโยบายที่เกี่ยวข้องทั้งภาษาไทยและภาษาอังกฤษ ผลการศึกษาพบว่า วัยรุ่นไทยมีพฤติกรรมการใช้งานสื่อดิจิทัลอย่างต่อเนื่อง เฉลี่ยวันละ 7–9 ชั่วโมง ผ่านแพลตฟอร์มยอดนิยม เช่น TikTok, Instagram, YouTube และ Facebook ซึ่งมีผลทั้งในเชิงบวกและลบต่อสุขภาพจิต ด้านบวก เทคโนโลยีดิจิทัลช่วยพัฒนาอัตลักษณ์ เสริมสร้างความมั่นใจ และเพิ่มการเข้าถึงแหล่งเรียนรู้และการสนับสนุนทางอารมณ์ ด้านลบ วัยรุ่นจำนวนมากเผชิญกับภาวะซึมเศร้า ความเครียด ความวิตกกังวล FOMO การนอนไม่เพียงพอ และการกลั่นแกล้งทางไซเบอร์ โดยเฉพาะในกลุ่มที่ขาดทักษะการรู้เท่าทันสื่อ การรู้เท่าทันสื่อจึงมีบทบาทสำคัญในการป้องกันและส่งเสริมสุขภาวะทางจิต โดยช่วยให้วัยรุ่นสามารถวิเคราะห์และแยกแยะข้อมูลได้อย่างมีวิจารณญาณ ลดความเปราะบางจากการบริโภคสื่อที่ไม่เหมาะสม พร้อมส่งเสริมการเห็นคุณค่าในตนเองและความสามารถในการปรับตัวอย่างยืดหยุ่น บทความยังเสนอแนวทางเชิงนโยบายที่ครอบคลุม 4 ด้าน ได้แก่ การบูรณาการหลักสูตรการรู้เท่าทันสื่อในโรงเรียน การพัฒนาระบบนิเวศดิจิทัลที่ปลอดภัย การใช้โรงเรียนเป็นฐานส่งเสริมสุขภาพจิต และการมีส่วนร่วมของครอบครัวและวัยรุ่น เพื่อสร้างภูมิคุ้มกันทางจิตใจและส่งเสริมการใช้เทคโนโลยีอย่างสร้างสรรค์ในกลุ่มวัยรุ่นไทย
Article Details
อนุญาตภายใต้เงื่อนไข Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
เอกสารอ้างอิง
เกสรา ทองประไพ. การพัฒนาอัตลักษณ์ของวัยรุ่นในยุคดิจิทัล. วารสารสังคมศาสตร์และวัฒนธรรม. 2568;9(3):75-77.
จตุพร นามเย็น. ผลกระทบของพฤติกรรมการใช้อุปกรณ์หน้าจอต่อจิตใจ พฤติกรรม กระบวนการรู้คิด และความเสี่ยงต่ออาการภาวะสมาธิสั้นในเด็กและวัยรุ่น. Ratchaphruek Journal. 2567;22(2):1-4.
จันทมา ช่างสลัก. Adolescence เมื่อโลกออนไลน์กลายเป็นส่วนหนึ่งของจิตใจ: ผลกระทบของโซเชียลมีเดียต่อสุขภาพจิตของวัยรุ่น [อินเทอร์เน็ต]. 2568 [เข้าถึงเมื่อ 15 ต.ค. 2567]. เข้าถึงได้จาก: https://www.istrong.co/single-post/adolescence-social-media-impact
จิรภัทร เริ่มศรี. การรู้เท่าทันสื่อของวัยรุ่นในจังหวัดสกลนคร. วารสารวิชาการเทคโนโลยีการจัดการ. 2566;4(2):188-190.
ฉัตรธสนัน สรรวงษ์ละคร, เรืองวิทย์ วะรีวะราช, จิรฐา ทิศกระโทก. ผลกระทบของโซเชียลมีเดียต่อการสร้างตัวตนของวัยรุ่น. วารสารสังคมศาสตร์และวัฒนธรรม. 2567;8(12):147-149.
เชาวลิต ศรีเสริม, ลักขณา ชอบเสียง. สื่อสังคมออนไลน์กับสุขภาพจิตวัยรุ่น: จุดแข็ง ข้อจำกัด และการติดสื่อสังคมออนไลน์. วารสารการบริหารนิติบุคคลและนวัตกรรมท้องถิ่น. 2563;6(6):355-357.
ธนนันท์ ศรีบุญเรือง. ผลกระทบของโซเชียลมีเดียต่อสุขภาพจิตของวัยรุ่น [อินเทอร์เน็ต]. 2565 [เข้าถึงเมื่อ 15 ต.ค. 2567]. เข้าถึงได้จาก: https://www.youdee.redcross.or.th/post/how-social-media-effects-teenagers-mental-health
ธิติยา จารุไพบูลย์พันธ์, ชญาดา จิรกิตติถาวร. พฤติกรรมยุคดิจิทัลทำสุขภาพจิตแย่ แก้ที่เราหรือใคร? Policy Watch [อินเทอร์เน็ต]. 2567 [เข้าถึงเมื่อ 15 ต.ค. 2567]. เข้าถึงได้จาก: https://policywatch.thaipbs.or.th/article/life-63
ธีรนันท์ ขันตี. การพัฒนาทักษะการรู้เท่าทันสื่อของเด็กและวัยรุ่นด้วยกระบวนการสื่อสารสร้างสรรค์. วารสารวิทยาการจัดการ มหาวิทยาลัยราชภัฏสกลนคร. 2568;5(1):238-240.
นันทกา สุปรียาพร. สุขภาพจิตโรงเรียน: แนวทางการส่งเสริมสุขภาพจิตวัยรุ่น. วารสารครุศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย. 2566;51(1):1-13.
พิศุทธิภา เมธีกุล. การศึกษาแนวทางจัดกิจกรรมเพื่อส่งเสริมการรู้เท่าทันดิจิทัลและสุขภาวะทางจิตสำหรับวัยรุ่นตอนต้น. วารสารจิตวิทยาคลินิกไทย. 2567;55(3):17-30.
ภคอัศม์ โปษะกฤษณะ. โลกาภิวัตน์กับผลกระทบต่อวัฒนธรรมในสังคมชนบท. วารสาร มจร หริภุญชัยปริทรรศน์. 2566;7(3):205-206.
เยาวนารถ พันธุ์เพ็ง. การส่งเสริมสุขภาพของวัยรุ่นโดยใช้สื่อสังคมออนไลน์. วารสารสหศาสตร์ศรีปทุม ชลบุรี. 2564;7(1):21-22.
สาโรจน์ วรรณโภคิน, หัฎฐกร สำเร็จดี. การจัดการอารมณ์ด้านลบของวัยรุ่นที่ได้รับผลจากเทคโนโลยีดิจิทัล. วารสารจิตวิทยาคลินิกไทย. 2567;55(2):65-77.
สำนักงานสภาพัฒนาการเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติ. รายงานสถานการณ์และแนวโน้มเศรษฐกิจ–สังคมประจำปี 2567. กรุงเทพฯ: สำนักงานสภาพัฒนาการเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติ; 2567.
Bork-Hüffer T, Mahlknecht B, Kaufmann K. (Cyber)bullying in schools: when bullying stretches across conflating spaces. Child Geogr. 2021;19(2):241-253.
Doumas DM, Midgett A, Myers V, Klein Buller M. Usability of a technology-based bystander bullying intervention for middle school students in rural, low-income communities: mixed methods study. JMIR Form Res. 2021;5(10):e32382.
Ghai S, Magis-Weinberg L, Stoilova M, Livingstone S, Orben A. Social media and adolescent well-being in the Global South. Curr Opin Psychol. 2022;46:101318.
Holly L, Mishra A, Wilson EC, Patton GC, Banati P, Lansdown R, et al. Optimising adolescent wellbeing in a digital age. BMJ. 2023;380:e068279.
Källmén H, Hallgren M. Bullying at school and mental health problems among adolescents: a repeated cross-sectional study. Child Adolesc Psychiatry Ment Health. 2021;15:74.
Li C, Wang P, Martin-Moratinos M, Bella-Fernández M, Blasco-Fontecilla H. Traditional bullying and cyberbullying in the digital age and its associated mental health problems in children and adolescents: a meta-analysis. Eur Child Adolesc Psychiatry. 2024;33:2895-2909.
Sun M, Jia W, Huang G, Yu W, Payton B. Empowering or backfiring? The paradoxical effects of digital media skills on depression through (mis)information sharing on social media. Curr Psychol. 2024;43:27969-27981.
Volpe VV, Willis HA, Joseph P, Tynes BM. Liberatory media literacy as protective against posttraumatic stress for emerging adults of color. J Trauma Stress. 2021;34(5):1045-1055.
