สิ่งคุกคามสุขภาพในอาชีพพนักงานขับรถโดยสารประจำทางขนส่งมวลชนกรุงเทพ
Article Sidebar
Published:
Dec 26, 2017
Keywords:
Health hazard Bus driver
Main Article Content
Abstract
Occupational health hazards among bus drivers of Bangkok Mass Transit Authority
Professional bus drivers regularly spend long hours working on the roadway where they are regularly exposed to various occupational health hazards. In order to raise the bus drivers' self-awareness for these hazards and furthermore prevention campaigns, this article introduces some occupational health hazards among bus drivers of Bangkok Mass Transit Authority including physical hazard, chemical hazard, biological hazard, psychosocial hazard and ergonomic hazard.
อาชีพพนักงานขับรถโดยสารประจำทางเป็นอาชีพที่ต้องปฏิบัติงานอยู่บนท้องถนนเป็นเวลานาน ทำให้มีโอกาสสัมผัสกับสิ่งคุกคามสุขภาพหลายด้านอยู่เป็นประจำ และส่งผลเสียต่อสุขภาพต่างๆมากมาย แต่ถ้าหากพนักงานขับรถโดยสารประจำทางมีความตระหนักรวมถึงมีความรู้ความเข้าใจในเรื่องสิ่งคุกคามสุขภาพก็จะสามารถหลีกเลี่ยงและหาทางป้องกันสิ่งคุกคามสุขภาพเหล่านี้ได้ บทความนี้นำเสนอสิ่งคุกคามสุขภาพในอาชีพพนักงานขับรถโดยสารประจำทางขนส่งมวลชนกรุงเทพ ทั้งทางด้านกายภาพ ด้านเคมี ด้านชีวภาพ ด้านจิตสังคม และด้านการยศาสตร์
Article Details
How to Cite
Chirdsanguan, S. (2017). สิ่งคุกคามสุขภาพในอาชีพพนักงานขับรถโดยสารประจำทางขนส่งมวลชนกรุงเทพ. The Public Health Journal of Burapha University, 12(2), 120–132. retrieved from https://he02.tci-thaijo.org/index.php/phjbuu/article/view/89653
Section
บทปฏิทัศน์หรือการทบทวนวรรณกรรม (Review Articles)
References
1. สุรเมศวร์ พิริยะวัฒน์. ระบบขนส่งสาธารณะ. ใน: วิศวกรรมขนส่ง. 2551. หน้า179–244.
2. สลิลาทิพย์ ทิพยไกรศร. ประเทศไทยเริ่มต้นพัฒนาระบบขนส่งมวลชนอย่างไร. วารสารนักบริหาร. 2554;31(4):55–8.
3. วิโรจน์ โอศิริพันธุ์. เอกสารรวมเส้นทางรถประจําทาง ชุดที่ 8 พ.ศ. 2549–2550 หมวด 1. 2549.
4. องค์การขนส่งมวลชนกรุงเทพ. รายงานประจำปี พ.ศ.2558. กรุงเทพฯ; 2558.
5. กนิษฐา บุญภา, ศรีรัตน์ ล้อมพงศ์, จิตรพรรณ ภูษาภักดีภพ. ปัจจัยที่มีความสัมพันธ์กับความเมื่อยล้าในพนักงานขับรถโดยสารประจำทาง ขนส่งมวลชนกรุงเทพ เขตการเดินรถแห่งหนึ่งในกรุงเทพมหานคร. วารสารสาธารณสุขมหาวิทยาลัยบูรพา. 2556;8(2):46–58.
6. Sluiter JK. Need for recovery from work related fatigue and its role in the development and prediction of subjective health complaints. Occup Environ Med. 2003;60(Suppl I):i62–i70.
7. Johansson G, Evans GW, Cederstrom C, Rydstedt LW, Fuller-Rowell T, Ong AD. The Effects of Urban Bus Driving on Blood Pressure and Musculoskeletal Problems: A Quasi-Experimental Study. Psychosom Med. 2012;74(1):89–92.
8. ศูนย์ภูมิอากาศ สำนักพัฒนากรมอุตุนิยมวิทยา. สถิติอุณหภูมิสูงที่สุดในช่วงฤดูร้อนของประเทศไทยระหว่าง พ.ศ. 2494 - 2558 [Internet]. Available from: https://www.tmd.go.th/programs/uploads/tempstat/max_stat_latest.pdf [cited 2016 Nov 2].
9. Zhou L, Xin Z, Bai L, Wan F, Wang Y, Sang S, et al. Perceptions of heat risk to health:A qualitative study of professional bus drivers and their managers in Jinan, China. Int J Environ Res Public Health. 2014;11(2):1520–35.
10. โยธิน เบญจวัง, วิลาวัณย์ จึงประเสริฐ, บรรณาธิการ. โรคจากรังสีความร้อน. ใน: มาตรฐานการวินิจฉัยโรคจากการทํางาน ฉบับเฉลิมพระเกียรติเนื่องในโอกาสมหามงคลเฉลิมพระชนมพรรษา 80 พรรษา 5 ธันวาคม 2550. สำนักกองทุนเงินทดแทน สำนักงานประกันสังคม กระทรวงแรงงาน; 2550. หน้า194–6.
11. พระราชบัญญัติคุ้มครองแรงงาน พ.ศ. 2541. ราชกิจจานุเบกษา. เล่ม 115 ตอนที่ 8ก.
12. ธัญลักษณ์ จงมี. การนำเศษเส้นใยธรรมชาติกลับมาใช้เป็นฉนวนกันความร้อน [วิทยานิพนธ์ปริญญาวิศวกรรมศาสตร์มหาบัณฑิต]. มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีราชมงคลธัญบุรี; 2553.
13. สำนักโรคจากการประกอบอาชีพและสิ่งแวดล้อม. คู่มือการประเมินความเสี่ยงจาการทำงานของบุคลากรในโรงพยาบาล(ฉบับปรับปรุงแก้ไข พ.ศ. 2554). พิมพ์ครั้งที่3. นนทบุรี: โรงพิมพ์ชุมนุมการเกษตรและสหกรณ์แห่งประเทศไทย; 2554.
14. ประกาศคณะกรรมการสิ่งแวดล้อมแห่งชาติ เรื่องกำหนดมาตรฐานระดับเสียงโดยทั่วไป พ.ศ. 2540. ราชกิจจานุเบกษา. เล่ม 114 ตอนที่ 27ง.
15. ประวรดา โภชนจันทร์. มลพิษทางเสียงและสมรรถภาพการได้ยินของประชาชนและผู้ปฏิบัติงานที่ได้รับผลกระทบจากมลพิษทางเสียงบริเวณริมทางการจราจรในเขตกรุงเทพมหานคร. วารสารวิจัยราชภัฎธนบุรี รับใช้สังคม. 2552;16(1):156–68.
16. พงศ์เทพ วิวรรธนะเดช. ภาวะประสาทหูเสื่อมจากเสียง [Internet]. Available from: http://www.med.cmu.ac.th/dept/commed/2015/images/files/pdf/322315/sound.pdf [cited 2016 Nov 2].
17. Alizadeh A, Etemadinezhad S, Charati JY, Mohamadiyan M. Noise-induced hearing loss in bus and truck drivers in Mazandaran province, 2011. Int J Occup Saf Ergon. 2016;22(2):193–8.
18. Rezaei L, Alipour V. Prevalence of noise induced hearing loss among vehicle drivers at Bandar Abbas freight terminal , south of Iran. Environ Heal Eng Manag J. 2015;2(3):135–9.
19. โยธิน เบญจวัง, วิลาวัณย์ จึงประเสริฐ, บรรณาธิการ. โรคจากความสั่นสะเทือน. ใน: มาตรฐานการวินิจฉัยโรคจากการทํางาน ฉบับเฉลิมพระเกียรติเนื่องในโอกาสมหามงคลเฉลิมพระชนมพรรษา 80 พรรษา 5 ธันวาคม 2550. สำนักกองทุนเงินทดแทน สำนักงานประกันสังคม กระทรวงแรงงาน; 2550. หน้า170–8.
20. Bovenzi M, Rui F, Negro C, D’Agostin F, Angotzi G, Bianchi S, et al. An epidemiological study of low back pain in professional drivers. J Sound Vib. 2006;298(3):514–39.
21. Thamsuwan O, Blood RP, Ching RP, Boyle L, Johnson PW. Whole body vibration exposures in bus drivers: A comparison between a high-floor coach and a low-floor city bus. Int J Ind Ergon. 2013;43(1):9–17.
22. Blood RP, Yost MG, Camp JE, Ching RP. Whole-body Vibration Exposure Intervention among Professional Bus and Truck Drivers: A Laboratory Evaluation of Seat-suspension Designs. J Occup Environ Hyg. 2015;12(6):351–62.
23. ปริยาภรณ์ โทนหงส์สา, ไอลดา ตรีรัตน์ตระกูล, เลิศชัย ระตะนะอาพร. การประเมินการสั่นสะเทือนทั้งร่างกายของพนักงานขับรถยกในบริเวณคลังสินค้า. วิศวกรรมสาร มก. 2559;29(95):63–70.
24. พรชัย สิทธิศรัณย์กุล. โรคจากความสั่นสะเทือน. ใน: อดุลย์ บัณฑุกุล, บรรณาธิการ. ตำราอาชีวเวชศาสตร์. พิมพ์ครั้งที่1. กรุงเทพฯ: โรงพยาบาลนพรัตนราชธานี กรมการแพทย์ กระทรวงสาธารณสุข; 2554. หน้า562–86.
25. อรัญ ขวัญปาน. การส่งเสริมการท่องเที่ยวกับการฟุ้งกระจายของสภาวะฝุ่นละอองในเส้นทางสู่แหล่งท่องเที่ยวจังหวัดสมุทรสงคราม.สถาบันวิจัยและพัฒนา มหาวิทยาลัยราชภัฏสวนสุนันทา; 2553.
26. สุดจิต ครุจิต. ระบบเฝ้าระวังฝุ่นละอองและคุณภาพอากาศแบบบูรณาการระยะที่ 2. สาขาวิชาวิศวกรรมสิ่งแวดล้อม สำนักวิศวกรรมศาสตร์ มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีสุรนารี; 2556.
27. Davis ME, Smith TJ, Laden F, Hart JE, Blicharz AP, Reaser P, et al. Driver exposure to combustion particles in the U.S. Trucking industry. J Occup Environ Hyg. 2007;4(11):848–54.
28. OSHA (Occupational Safety and Health Administration). Occupational Safety and Health Standard [Internet]. Available from: https://www.osha.gov [cited 2016 Nov 2].
29. Kongtip P, Anthayanon T, Yoosook W, Onchoi C. Exposure to particulate matter, CO2, CO, VOCs among bus drivers in Bangkok. J Med Assoc Thail. 2012;95(SUPPL 6):169–78.
30. ACGIH (American Conference of Governmental Industrial Hygienists). Threshold limit values for the chemical substances and physical agents and biological exposure indices. Ohio, USA; 2009.
31. ศรีรัตน์ ล้อมพงศ์. การประเมินการรับสัมผัสสารเบนซีนและรูปแบบการใช้ชีวิตของพนักงานขับรถโดยสารธรรมดาในเขตกรุงเทพมหานคร. ธรรมศาสตร์เวชสาร. 2556;13(1):52–8.
32. โยธิน เบญจวัง, วิลาวัณย์ จึงประเสริฐ, บรรณาธิการ. โรคจากเบนซีนหรือสารอนุพันธ์ของเบนซีน. ใน: มาตรฐานการวินิจฉัยโรคจากการทํางาน ฉบับเฉลิมพระเกียรติเนื่องในโอกาสมหามงคลเฉลิมพระชนมพรรษา 80 พรรษา 5 ธันวาคม 2550. สำนักกองทุนเงินทดแทน สำนักงานประกันสังคม กระทรวงแรงงาน; 2550. หน้า 60–3.
33. โยธิน เบญจวัง, วิลาวัณย์ จึงประเสริฐ, บรรณาธิการ. โรคจากคาร์บอนมอนนอกไซด์ ไฮโดรเจนไซยาไนด์ หรือ สารประกอบของไฮโดรเจนไซยาไนด์ และไฮโดรเจนซัลไฟด์. ใน: มาตรฐานการวินิจฉัยโรคจากการทํางาน ฉบับเฉลิมพระเกียรติเนื่องในโอกาสมหามงคลเฉลิมพระชนมพรรษา 80 พรรษา 5 ธันวาคม 2550. สำนักกองทุนเงินทดแทน สำนักงานประกันสังคม กระทรวงแรงงาน; 2550. หน้า80–6.
34. ฉัตรชัย เอกปัญญาสกุล. ผลกระทบต่อสุขภาพจากคุณภาพสิ่งแวดล้อมในอาคาร. ใน: อดุลย์ บัณฑุกุล, บรรณาธิการ. ตำราอาชีวเวชศาสตร์. พิมพ์ครั้งที่1. กรุงเทพฯ: โรงพยาบาลนพรัตนราชธานี กรมการแพทย์ กระทรวงสาธารณสุข; 2554. หน้า178–206.
35. ภารดี ช่วยบำรุง, ชัญฐิศา ประพันธ์พจน์. ความเข้มข้นของก๊าซคาร์บอนไดออกไซด์ภายในระบบขนส่งมวลชนทางบกในเขตกรุงเทพมหานคร. วารสารวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี. 2558;23(6):898–913.
36. NIOSH (National Institute for Occupational Safety and Health). Registry of Toxic Effects of Chemical Substances [Internet]. 2013. Available from: http://www.cdc.gov/niosh-rtecs/FF61A800.html [cited 2016 Nov 2].
37. วิวัฒน์ เอกบูรณะวัฒน์. Carbon dioxide [Internet]. มูลนิธิสัมมาอาชีวะ. 2555. Available from: http://www.summacheeva.org/index_thaitox_carbon_dioxide.htm [cited 2017 Jul 1]
38. Luksamijarulkul P, Sundhiyodhin V, Luksamijarulkul S, Kaewboonchoo O. Microbial air quality in mass transport buses and work-related illness among bus drivers of Bangkok Mass Transit Authority. J Med Assoc Thail. 2004;87(6):697–703.
39. Prakash NKU, Bhuvaneswari S, Kumar MR, Lankesh S, Rupesh K. A Study on the Prevalence of Indoor Mycoflora in Air Conditioned Buses. Br Microbiol Res J. 2014;4(3):282–92.
40. วชร โอนพรัตน์วิบูล, สรันยา เฮงพระพรหม, พรชัย สิทธิศรัณย์กุล, อริยา จินดามพร. ความชุกของเยื่อจมูกอักเสบจากภูมิแพ้ในบุคลากรและเชื้อราในอากาศในอาคารที่มีระบบจัดการอากาศ [วิทยานิพนธ์ปริญญาวิทยาศาสตร์มหาบัณฑิต]. จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย; 2551.
41. Anund A, Ihlström J, Fors C, Kecklund G, Filtness A. Factors associated with self-reported driver sleepiness and incidents in city bus drivers. Ind Health. 2016;337–46.
42. Santos JA, Lu JL. Occupational safety conditions of bus drivers in Metro Manila, the Philippines. Int J Occup Saf Ergon. 2016;22(4):508–13.
43. นารา กุลวรรณวิจิตร, สุนทร ศุภพงษ์, สสิธร เทพตระการพร. อัตราความชุกของการเกิดความอ่อนล้าขณะขับรถ และปัจจัยที่เกี่ยวข้องในพนักงานขับรถโดยสารประจำในเส้นทางภาคเหนือ ภาคกลาง และภาคตะวันออกเฉียงเหนือในสถานีขนส่งผู้โดยสารกรุงเทพฯ (จตุจักร) [วิทยานิพนธ์ปริญญาวิทยาศาสตร์มหาบัณฑิต]. จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย; 2549.
44. รัชตมน ทองอร่าม, อรวรรณ แก้วบุญชู, สุรินธร กลัมพากร, สสิธร เทพตระการพร. ปัจจัยที่มีความสัมพันธ์กับอาการปวดหลังส่วนล่างในพนักงานขับรถโดยสารประจำทาง องค์การขนส่งมวลชนกรุงเทพ [วิทยานิพนธ์ปริญญาวิทยาศาสตร์มหาบัณฑิต]. มหาวิทยาลัยมหิดล; 2544.
45. วรศักดิ์ ยิ้มศิริวัฒนะ, สุนทร ศุภพงษ์, สสิธร เทพตระการพร. อัตราความชุกและปัจจัยที่เกี่ยวข้องกับอาการปวดหลังส่วนล่างของพนักงานขับรถโดยสารประจำทางระหว่างจังหวัดในสถานีขนส่งผู้โดยสารกรุงเทพ (จตุจักร) [วิทยานิพนธ์ปริญญาวิทยาศาสตร์มหาบัณฑิต]. จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย; 2548..
46. Alperovitch-Najenson D, Santo Y, Masharawi Y, Katz-Leurer M, Ushvaev D, Kalichman L. Low back pain among professional bus drivers: ergonomic and occupational-psychosocial risk factors. Isr Med Assoc J. 2010;12(1):26–31.
47. Szeto GPY, Lam P. Work-related musculoskeletal disorders in urban bus drivers of Hong Kong. J Occup Rehabil. 2007;17(2):181–98.
48. Karali S, Gyi DE, Mansfield NJ. Driving a better driving experience: a questionnaire survey of older compared with younger drivers. Ergonomics . 2016;139:1–8.
2. สลิลาทิพย์ ทิพยไกรศร. ประเทศไทยเริ่มต้นพัฒนาระบบขนส่งมวลชนอย่างไร. วารสารนักบริหาร. 2554;31(4):55–8.
3. วิโรจน์ โอศิริพันธุ์. เอกสารรวมเส้นทางรถประจําทาง ชุดที่ 8 พ.ศ. 2549–2550 หมวด 1. 2549.
4. องค์การขนส่งมวลชนกรุงเทพ. รายงานประจำปี พ.ศ.2558. กรุงเทพฯ; 2558.
5. กนิษฐา บุญภา, ศรีรัตน์ ล้อมพงศ์, จิตรพรรณ ภูษาภักดีภพ. ปัจจัยที่มีความสัมพันธ์กับความเมื่อยล้าในพนักงานขับรถโดยสารประจำทาง ขนส่งมวลชนกรุงเทพ เขตการเดินรถแห่งหนึ่งในกรุงเทพมหานคร. วารสารสาธารณสุขมหาวิทยาลัยบูรพา. 2556;8(2):46–58.
6. Sluiter JK. Need for recovery from work related fatigue and its role in the development and prediction of subjective health complaints. Occup Environ Med. 2003;60(Suppl I):i62–i70.
7. Johansson G, Evans GW, Cederstrom C, Rydstedt LW, Fuller-Rowell T, Ong AD. The Effects of Urban Bus Driving on Blood Pressure and Musculoskeletal Problems: A Quasi-Experimental Study. Psychosom Med. 2012;74(1):89–92.
8. ศูนย์ภูมิอากาศ สำนักพัฒนากรมอุตุนิยมวิทยา. สถิติอุณหภูมิสูงที่สุดในช่วงฤดูร้อนของประเทศไทยระหว่าง พ.ศ. 2494 - 2558 [Internet]. Available from: https://www.tmd.go.th/programs/uploads/tempstat/max_stat_latest.pdf [cited 2016 Nov 2].
9. Zhou L, Xin Z, Bai L, Wan F, Wang Y, Sang S, et al. Perceptions of heat risk to health:A qualitative study of professional bus drivers and their managers in Jinan, China. Int J Environ Res Public Health. 2014;11(2):1520–35.
10. โยธิน เบญจวัง, วิลาวัณย์ จึงประเสริฐ, บรรณาธิการ. โรคจากรังสีความร้อน. ใน: มาตรฐานการวินิจฉัยโรคจากการทํางาน ฉบับเฉลิมพระเกียรติเนื่องในโอกาสมหามงคลเฉลิมพระชนมพรรษา 80 พรรษา 5 ธันวาคม 2550. สำนักกองทุนเงินทดแทน สำนักงานประกันสังคม กระทรวงแรงงาน; 2550. หน้า194–6.
11. พระราชบัญญัติคุ้มครองแรงงาน พ.ศ. 2541. ราชกิจจานุเบกษา. เล่ม 115 ตอนที่ 8ก.
12. ธัญลักษณ์ จงมี. การนำเศษเส้นใยธรรมชาติกลับมาใช้เป็นฉนวนกันความร้อน [วิทยานิพนธ์ปริญญาวิศวกรรมศาสตร์มหาบัณฑิต]. มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีราชมงคลธัญบุรี; 2553.
13. สำนักโรคจากการประกอบอาชีพและสิ่งแวดล้อม. คู่มือการประเมินความเสี่ยงจาการทำงานของบุคลากรในโรงพยาบาล(ฉบับปรับปรุงแก้ไข พ.ศ. 2554). พิมพ์ครั้งที่3. นนทบุรี: โรงพิมพ์ชุมนุมการเกษตรและสหกรณ์แห่งประเทศไทย; 2554.
14. ประกาศคณะกรรมการสิ่งแวดล้อมแห่งชาติ เรื่องกำหนดมาตรฐานระดับเสียงโดยทั่วไป พ.ศ. 2540. ราชกิจจานุเบกษา. เล่ม 114 ตอนที่ 27ง.
15. ประวรดา โภชนจันทร์. มลพิษทางเสียงและสมรรถภาพการได้ยินของประชาชนและผู้ปฏิบัติงานที่ได้รับผลกระทบจากมลพิษทางเสียงบริเวณริมทางการจราจรในเขตกรุงเทพมหานคร. วารสารวิจัยราชภัฎธนบุรี รับใช้สังคม. 2552;16(1):156–68.
16. พงศ์เทพ วิวรรธนะเดช. ภาวะประสาทหูเสื่อมจากเสียง [Internet]. Available from: http://www.med.cmu.ac.th/dept/commed/2015/images/files/pdf/322315/sound.pdf [cited 2016 Nov 2].
17. Alizadeh A, Etemadinezhad S, Charati JY, Mohamadiyan M. Noise-induced hearing loss in bus and truck drivers in Mazandaran province, 2011. Int J Occup Saf Ergon. 2016;22(2):193–8.
18. Rezaei L, Alipour V. Prevalence of noise induced hearing loss among vehicle drivers at Bandar Abbas freight terminal , south of Iran. Environ Heal Eng Manag J. 2015;2(3):135–9.
19. โยธิน เบญจวัง, วิลาวัณย์ จึงประเสริฐ, บรรณาธิการ. โรคจากความสั่นสะเทือน. ใน: มาตรฐานการวินิจฉัยโรคจากการทํางาน ฉบับเฉลิมพระเกียรติเนื่องในโอกาสมหามงคลเฉลิมพระชนมพรรษา 80 พรรษา 5 ธันวาคม 2550. สำนักกองทุนเงินทดแทน สำนักงานประกันสังคม กระทรวงแรงงาน; 2550. หน้า170–8.
20. Bovenzi M, Rui F, Negro C, D’Agostin F, Angotzi G, Bianchi S, et al. An epidemiological study of low back pain in professional drivers. J Sound Vib. 2006;298(3):514–39.
21. Thamsuwan O, Blood RP, Ching RP, Boyle L, Johnson PW. Whole body vibration exposures in bus drivers: A comparison between a high-floor coach and a low-floor city bus. Int J Ind Ergon. 2013;43(1):9–17.
22. Blood RP, Yost MG, Camp JE, Ching RP. Whole-body Vibration Exposure Intervention among Professional Bus and Truck Drivers: A Laboratory Evaluation of Seat-suspension Designs. J Occup Environ Hyg. 2015;12(6):351–62.
23. ปริยาภรณ์ โทนหงส์สา, ไอลดา ตรีรัตน์ตระกูล, เลิศชัย ระตะนะอาพร. การประเมินการสั่นสะเทือนทั้งร่างกายของพนักงานขับรถยกในบริเวณคลังสินค้า. วิศวกรรมสาร มก. 2559;29(95):63–70.
24. พรชัย สิทธิศรัณย์กุล. โรคจากความสั่นสะเทือน. ใน: อดุลย์ บัณฑุกุล, บรรณาธิการ. ตำราอาชีวเวชศาสตร์. พิมพ์ครั้งที่1. กรุงเทพฯ: โรงพยาบาลนพรัตนราชธานี กรมการแพทย์ กระทรวงสาธารณสุข; 2554. หน้า562–86.
25. อรัญ ขวัญปาน. การส่งเสริมการท่องเที่ยวกับการฟุ้งกระจายของสภาวะฝุ่นละอองในเส้นทางสู่แหล่งท่องเที่ยวจังหวัดสมุทรสงคราม.สถาบันวิจัยและพัฒนา มหาวิทยาลัยราชภัฏสวนสุนันทา; 2553.
26. สุดจิต ครุจิต. ระบบเฝ้าระวังฝุ่นละอองและคุณภาพอากาศแบบบูรณาการระยะที่ 2. สาขาวิชาวิศวกรรมสิ่งแวดล้อม สำนักวิศวกรรมศาสตร์ มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีสุรนารี; 2556.
27. Davis ME, Smith TJ, Laden F, Hart JE, Blicharz AP, Reaser P, et al. Driver exposure to combustion particles in the U.S. Trucking industry. J Occup Environ Hyg. 2007;4(11):848–54.
28. OSHA (Occupational Safety and Health Administration). Occupational Safety and Health Standard [Internet]. Available from: https://www.osha.gov [cited 2016 Nov 2].
29. Kongtip P, Anthayanon T, Yoosook W, Onchoi C. Exposure to particulate matter, CO2, CO, VOCs among bus drivers in Bangkok. J Med Assoc Thail. 2012;95(SUPPL 6):169–78.
30. ACGIH (American Conference of Governmental Industrial Hygienists). Threshold limit values for the chemical substances and physical agents and biological exposure indices. Ohio, USA; 2009.
31. ศรีรัตน์ ล้อมพงศ์. การประเมินการรับสัมผัสสารเบนซีนและรูปแบบการใช้ชีวิตของพนักงานขับรถโดยสารธรรมดาในเขตกรุงเทพมหานคร. ธรรมศาสตร์เวชสาร. 2556;13(1):52–8.
32. โยธิน เบญจวัง, วิลาวัณย์ จึงประเสริฐ, บรรณาธิการ. โรคจากเบนซีนหรือสารอนุพันธ์ของเบนซีน. ใน: มาตรฐานการวินิจฉัยโรคจากการทํางาน ฉบับเฉลิมพระเกียรติเนื่องในโอกาสมหามงคลเฉลิมพระชนมพรรษา 80 พรรษา 5 ธันวาคม 2550. สำนักกองทุนเงินทดแทน สำนักงานประกันสังคม กระทรวงแรงงาน; 2550. หน้า 60–3.
33. โยธิน เบญจวัง, วิลาวัณย์ จึงประเสริฐ, บรรณาธิการ. โรคจากคาร์บอนมอนนอกไซด์ ไฮโดรเจนไซยาไนด์ หรือ สารประกอบของไฮโดรเจนไซยาไนด์ และไฮโดรเจนซัลไฟด์. ใน: มาตรฐานการวินิจฉัยโรคจากการทํางาน ฉบับเฉลิมพระเกียรติเนื่องในโอกาสมหามงคลเฉลิมพระชนมพรรษา 80 พรรษา 5 ธันวาคม 2550. สำนักกองทุนเงินทดแทน สำนักงานประกันสังคม กระทรวงแรงงาน; 2550. หน้า80–6.
34. ฉัตรชัย เอกปัญญาสกุล. ผลกระทบต่อสุขภาพจากคุณภาพสิ่งแวดล้อมในอาคาร. ใน: อดุลย์ บัณฑุกุล, บรรณาธิการ. ตำราอาชีวเวชศาสตร์. พิมพ์ครั้งที่1. กรุงเทพฯ: โรงพยาบาลนพรัตนราชธานี กรมการแพทย์ กระทรวงสาธารณสุข; 2554. หน้า178–206.
35. ภารดี ช่วยบำรุง, ชัญฐิศา ประพันธ์พจน์. ความเข้มข้นของก๊าซคาร์บอนไดออกไซด์ภายในระบบขนส่งมวลชนทางบกในเขตกรุงเทพมหานคร. วารสารวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี. 2558;23(6):898–913.
36. NIOSH (National Institute for Occupational Safety and Health). Registry of Toxic Effects of Chemical Substances [Internet]. 2013. Available from: http://www.cdc.gov/niosh-rtecs/FF61A800.html [cited 2016 Nov 2].
37. วิวัฒน์ เอกบูรณะวัฒน์. Carbon dioxide [Internet]. มูลนิธิสัมมาอาชีวะ. 2555. Available from: http://www.summacheeva.org/index_thaitox_carbon_dioxide.htm [cited 2017 Jul 1]
38. Luksamijarulkul P, Sundhiyodhin V, Luksamijarulkul S, Kaewboonchoo O. Microbial air quality in mass transport buses and work-related illness among bus drivers of Bangkok Mass Transit Authority. J Med Assoc Thail. 2004;87(6):697–703.
39. Prakash NKU, Bhuvaneswari S, Kumar MR, Lankesh S, Rupesh K. A Study on the Prevalence of Indoor Mycoflora in Air Conditioned Buses. Br Microbiol Res J. 2014;4(3):282–92.
40. วชร โอนพรัตน์วิบูล, สรันยา เฮงพระพรหม, พรชัย สิทธิศรัณย์กุล, อริยา จินดามพร. ความชุกของเยื่อจมูกอักเสบจากภูมิแพ้ในบุคลากรและเชื้อราในอากาศในอาคารที่มีระบบจัดการอากาศ [วิทยานิพนธ์ปริญญาวิทยาศาสตร์มหาบัณฑิต]. จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย; 2551.
41. Anund A, Ihlström J, Fors C, Kecklund G, Filtness A. Factors associated with self-reported driver sleepiness and incidents in city bus drivers. Ind Health. 2016;337–46.
42. Santos JA, Lu JL. Occupational safety conditions of bus drivers in Metro Manila, the Philippines. Int J Occup Saf Ergon. 2016;22(4):508–13.
43. นารา กุลวรรณวิจิตร, สุนทร ศุภพงษ์, สสิธร เทพตระการพร. อัตราความชุกของการเกิดความอ่อนล้าขณะขับรถ และปัจจัยที่เกี่ยวข้องในพนักงานขับรถโดยสารประจำในเส้นทางภาคเหนือ ภาคกลาง และภาคตะวันออกเฉียงเหนือในสถานีขนส่งผู้โดยสารกรุงเทพฯ (จตุจักร) [วิทยานิพนธ์ปริญญาวิทยาศาสตร์มหาบัณฑิต]. จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย; 2549.
44. รัชตมน ทองอร่าม, อรวรรณ แก้วบุญชู, สุรินธร กลัมพากร, สสิธร เทพตระการพร. ปัจจัยที่มีความสัมพันธ์กับอาการปวดหลังส่วนล่างในพนักงานขับรถโดยสารประจำทาง องค์การขนส่งมวลชนกรุงเทพ [วิทยานิพนธ์ปริญญาวิทยาศาสตร์มหาบัณฑิต]. มหาวิทยาลัยมหิดล; 2544.
45. วรศักดิ์ ยิ้มศิริวัฒนะ, สุนทร ศุภพงษ์, สสิธร เทพตระการพร. อัตราความชุกและปัจจัยที่เกี่ยวข้องกับอาการปวดหลังส่วนล่างของพนักงานขับรถโดยสารประจำทางระหว่างจังหวัดในสถานีขนส่งผู้โดยสารกรุงเทพ (จตุจักร) [วิทยานิพนธ์ปริญญาวิทยาศาสตร์มหาบัณฑิต]. จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย; 2548..
46. Alperovitch-Najenson D, Santo Y, Masharawi Y, Katz-Leurer M, Ushvaev D, Kalichman L. Low back pain among professional bus drivers: ergonomic and occupational-psychosocial risk factors. Isr Med Assoc J. 2010;12(1):26–31.
47. Szeto GPY, Lam P. Work-related musculoskeletal disorders in urban bus drivers of Hong Kong. J Occup Rehabil. 2007;17(2):181–98.
48. Karali S, Gyi DE, Mansfield NJ. Driving a better driving experience: a questionnaire survey of older compared with younger drivers. Ergonomics . 2016;139:1–8.
