รูปแบบการจัดการการดูแลผู้ป่วยหลอดเลือดสมองเพื่อฟื้นฟูความสามารถ ในการปฏิบัติกิจวัตรประจำวันโรงพยาบาลพหลพลพยุหเสนา : OIMCCE Model

บทคัดย่อ

บทคัดย่อ

                          วัตถุประสงค์: โรคหลอดเลือดสมองชนิดตีบหรืออุดตันเป็นปัญหาสาธารณสุขที่สำคัญ เนื่องจากมีผู้ป่วยจำนวนมาก มีความรุนแรงเนื่องจากทำให้เกิดอันตรายต่อชีวิตและเกิดภาวะพึ่งพิงได้ ถึงแม้ว่าในปัจจุบันมีการรักษาที่ก้าวหน้าและมีอัตราการรอดชีวิตเพิ่มขึ้น แต่ยังมีช่องว่างในการดูแลอย่างเป็นระบบและไร้รอยต่ออยู่ ดังนั้นผู้วิจัยจึงได้จัดทำการวิจัยและพัฒนาซึ่งมีวัตถุประสงค์เพื่อ 1)ศึกษาสถานการณ์การดูแลผู้ป่วยโรคหลอดเลือดสมองโรงพยาบาลพหลพลพยุหเสนาก่อนการพัฒนารูปแบบ 2) พัฒนารูปแบบการจัดการดูแลผู้ป่วยโรคหลอดเลือดสมองโรงพยาบาลพหลพลพยุหเสนาและ 3) ทดสอบประสิทธิผลของการใช้รูปแบบการจัดการดูแลที่พัฒนาขึ้น (OIMCCE model)

                           วิธีการศึกษา: รูปแบบการวิจัยเป็นการวิจัยและพัฒนา แบ่งเป็น 3 ระยะได้แก่ ระยะที่ 1 การศึกษาสถานการณ์การดูแลผู้ป่วยโรคหลอดเลือดสมองของโรงพยาบาลพหลพลพยุหเสนา เป็นการทบทวนรายงานเวชระเบียน การสัมภาษณ์แบบไม่เป็นทางการตามแนวคำถามที่กำหนดไว้ กลุ่มตัวอย่างเป็น ผู้ป่วยที่เข้ารับการรักษาโรคหลอดเลือดสมองที่หอผู้ป่วยอายุรกรรม และญาติผู้ดูแล จำนวน 10 คู่ และทีมสหวิชาชีพ จำนวน 9 คน เกี่ยวกับระบบการจัดการดูแลก่อนพัฒนารูปแบบ ปัญหาอุปสรรคและความต้องการการดูแล และสังเกตลักษณะการปฏิบัติงาน วิเคราะห์ข้อมูลโดยการวิเคราะห์เนื้อหา (content analysis) ระยะที่2 การพัฒนารูปแบบการจัดการการดูแลผู้ป่วยหลอดเลือดสมองเพื่อฟื้นฟูความสามารถในการปฏิบัติกิจวัตรประจำวัน โรงพยาบาลพหลพลพยุหเสนา ทำโดยประชุมร่วมกันระหว่างผู้วิจัยและทีมคณะกรรมการพัฒนารูปแบบการจัดการดูแลผู้ป่วยโรคหลอดเลือดสมองเพื่อฟื้นฟูความสามารถในการปฏิบัติกิจวัตรประจำวันซึ่งพิจารณาจากปัญหาและอุปสรรคและความต้องการของผู้รับบริการ ซึ่งเป็นผลการวิจัยในระยะที่ 1 และหาแนวทางการแก้ไข ระยะที่ 3 เป็นการทดสอบประสิทธิผลของรูปแบบการจัดการดูแลที่พัฒนาขึ้นต่อความสามารถในการปฏิบัติกิจวัตรประจำวันของผู้ป่วยและความสามารถในการดูแลผู้ป่วยของญาติผู้ดูแล มีรูปแบบเป็นการวิจัยกึ่งทดลอง กลุ่มตัวอย่างเป็นผู้ป่วยโรคหลอดเลือดสมองและผู้ดูแลจำนวน 60 คู่ แล้วแบ่งกลุ่มเป็นกลุ่มทดลองและกลุ่มควบคุมกลุ่มละ 30 คู่

เครื่องมือที่ใช้ในการวิจัยประกอบด้วย 1) รูปแบบการจัดการดูแลผู้ป่วยโรคหลอดเลือดสมอง 2)เครื่องมือที่ใช้ในการเก็บรวบรวมข้อมูล ได้แก่ แบบประเมินความสามารถในการปฏิบัติกิจวัตรประจำวันของผู้ป่วยโรคหลอดเลือดสมอง แบบประเมินความสามารถในการดูแลผู้ป่วยของผู้ดูแลหลัก แบบประเมินความพึงพอใจของผู้ป่วยโรคหลอดเลือดสมองและผู้ดูแล และแบบบันทึกการตรวจสอบการปฏิบัติตามรูปแบบของทีมสหสาขาวิชาชีพ ทั้งนี้แบบประเมินความสามารถของผู้ดูแลผู้ป่วยโรคหลอดเลือดสมองและแบบประเมินความพึงพอใจของผู้ป่วยโรคหลอดเลือดสมองและผู้ดูแลมีค่าความเชื่อมั่นเท่ากับ 0.89 และ 0.82 ตามลำดับ วิเคราะห์ข้อมูลโดยใช้ความถี่ ร้อยละ ค่าเฉลี่ย ส่วนเบี่ยงเบนมาตรฐานและ independent t-test

                              ผลการศึกษา: ผลการวิจัยในระยะที่ 1 พบว่า รูปแบบการจัดการดูแลผู้ป่วยโรคหลอดเลือดสมองเดิมสามารถให้บริการผู้ป่วยได้ แต่ยังมีปัญหาและอุปสรรคดังนี้ 1) การผู้ป่วยได้รับยาละลายลิ่มเลือดได้ไม่รวดเร็วหรือไม่ทันเวลาที่กำหนดไว้ เนื่องจาก การขาดแคลนจำนวนบุคลากรที่เชี่ยวชาญในการดูแลผู้ป่วยหลอดเลือดสมอง และ พยาบาลแผนกอุบัติเหตุและฉุกเฉินขาดความมั่นใจในการดูแลผู้ป่วยในระหว่างการให้ยา 2) แนวปฏิบัติยังไม่มีการกำหนดเป้าหมายร่วมกัน 3) ขาดระบบการส่งต่อผู้ป่วยกลับบ้านจึงได้มีการนำปัญหาและอุปสรรคดังกล่าวมาจัดการดูแลตามรูปแบบที่พัฒนาขึ้น ผลการศึกษาในระยะที่ 2 ได้มีการพัฒนารูปแบบการจัดการดูแลผู้ป่วยโรคหลอดเลือดสมอง OIMCCE โดยมีองค์ประกอบดังนี้ 1) การกำหนดเป้าหมายหรือผลลัพธ์ที่ชัดเจนร่วมกันระหว่างผู้ป่วย ญาติผู้ดูแลและทีมสหวิชาชีพ (objectives) 2 การทำงานร่วมกันระหว่างทีมสหวิชาชีพ (interdisciplinary team) 3) การบริหารจัดการ (management) 4) การปฏิบัติการพยาบาลในคลินิก (clinical practice)  5)การพัฒนาศักยภาพของญาติผู้ดูแลและระบบการจำหน่ายผู้ป่วยแบบไร้รอยต่อ (caregivers’ ability) และ 6) การติดตามประเมินผลอย่างชัดเจนทั้งที่โรงพยาบาลและที่บ้าน (evaluation and home visit) ระยะที่ 3 ผลการทดสอบประสิทธิผลของรูปแบบที่พัฒนาขึ้น พบว่า ความสามารถในการปฏิบัติกิจวัตรประจำวันของผู้ป่วยเพิ่มขึ้นจากก่อนการใช้รูปแบบมีนัยสำคัญทางสถิติ (p<.05) ความสามารถของผู้ดูแลหลักเพิ่มขึ้นอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ (p<.05) ผู้ป่วยและผู้ดูแลหลักมีความพึงพอใจในระดับมาก โดยมีค่าเฉลี่ยเท่ากับ 3.95 (SD=0.28) ทีมสหสาขาวิชาชีพมีความพึงพอใจต่อรูปแบบร้อยละ 100 และไม่พบการเกิดภาวะแทรกซ้อนทั้งในขณะพักรักษาตัวในโรงพยาบาลและภายหลังจำหน่าย

                                     สรุป: ผลการศึกษาแสดงให้เห็นว่ารูปแบบการจัดการดูแลผู้ป่วยโรคหลอดเลือดสมองที่พัฒนาขึ้นสามารถนำไปใช้ได้จริง มีประสิทธิผล ทำให้ผู้ป่วยหลอดเลือดสมองมีความสามารถในการปฏิบัติกิจวัตรประจำวันเพิ่มขึ้น  มีผลต่อความสามารถในการดูแลตนเองของผู้ป่วยและผู้ดูแลและสามารถไปใช้เป็นแนวทางในการบริหารจัดการในการพัฒนาการให้บริการผู้ป่วย  เพื่อเป็นทางเลือกหนึ่งในการสนับสนุน ช่วยเหลือในการดูแลผู้ป่วยโรคหลอดเลือดสมอง