อุบัติการณ์ ปัจจัยเสี่ยง อัตราตายและผลกระทบของการติดเชื้อ แบคทีเรียแกรมลบชนิดดื้อยาหลายขนานในกระแสเลือด โรงพยาบาลโพธาราม

บทคัดย่อ

วัตถุประสงค์: ศึกษาอุบัติการณ์การติดเชื้อแบคทีเรียแกรมลบดื้อยาหลายขนานในกระแสเลือด วิเคราะห์หาปัจจัยเสี่ยงต่อการติดเชื้อแบคทีเรียแกรมลบดื้อยาหลายขนานและความสัมพันธ์กับตัวแปรที่เกี่ยวข้อง รวมถึงอัตราการตายและผลกระทบอื่นๆ ได้แก่ จำนวนวันและค่าใช้จ่ายระหว่างนอนในโรงพยาบาล เพื่อเป็นข้อมูลประกอบการตัดสินใจของแพทย์ในการรักษาผู้ป่วยและหรือควบคุมปัจจัยเสี่ยงเพื่อลดการติดเชื้อดื้อยาหลายขนาน ลดอัตราการตายและผลกระทบอื่นๆ อย่างประสิทธิภาพ

วิธีการศึกษา: เก็บข้อมูลย้อนหลังในเวชระเบียนผู้ป่วยที่อายุมากกว่า 15 ปี มีภาวะติดเชื้อแบคทีเรียแกรมลบในกระแสเลือด ที่เข้ารับการรักษาในโรงพยาบาลโพธาราม จังหวัดราชบุรี ระหว่าง 1 มกราคม พ.ศ. 2563 ถึง 31 ธันวาคม พ.ศ. 2563  นำข้อมูลของผู้ป่วยที่ติดเชื้อแบคทีเรียแกรมลบ ได้แก่ Acinetobacter baumannii, Escherichia coli, Klebsiella pneumoniae, Pseudomonas aeruginosa, และ Salmonella spp. ที่มีผลการทดสอบความไวต่อยาปฏิชีวนะ แบ่งเป็นสองกลุ่ม คือ กลุ่มที่ติดเชื้อดื้อยาหลายขนานและกลุ่มติดเชื้อไม่ดื้อยาหลายขนาน นำข้อมูลมาวิเคราะห์ความสัมพันธ์ของการติดเชื้อดื้อยาเหล่านี้กับตัวแปรที่เกี่ยวข้องและปัจจัยเสี่ยงของการติดเชื้อดื้อยาหลายขนานรวมถึงการเสียชีวิตของผู้ป่วย จำนวนวันและค่าใช้จ่ายระหว่างนอนในโรงพยาบาล การศึกษาครั้งนี้ไม่รวมผู้ป่วยที่ได้รับการดูแลแบบประคับประคอง

ผลการศึกษา: ผู้ป่วยที่มีภาวะติดเชื้อแบคทีเรียแกรมลบในกระแสเลือดจำนวน 212 คน เป็นผู้ป่วยติดเชื้อไม่ดื้อยาหลายขนาน 172 คน และติดเชื้อดื้อยาหลายขนาน 40 คน เสียชีวิต 19 คน และ 12 คน รวมเสียชีวิต 31 คน (ร้อยละ 14.6) โดยผู้ป่วยติดเชื้อดื้อยาหลายขนานเสียชีวิตร้อยละ 30 และพบผู้ป่วยส่วนใหญ่มีโรคประจำตัว เช่น โรคเบาหวาน (ร้อยละ 39.2) โรคหลอดเลือดหัวใจ (ร้อยละ 22.2) และโรคไตวายเรื้อรัง (ร้อยละ 19.3) เป็นต้น พบเป็นการติดเชื้อจากชุมชนและจากโรงพยาบาลร้อยละ 82.5 และ 17.5 ตามลำดับ ในส่วนของการติดเชื้อที่เกิดในโรงพยาบาลพบติดเชื้อดื้อยาหลายขนาน (ร้อยละ 50) มากกว่าติดเชื้อไม่ดื้อยาหลายขนาน (ร้อยละ 9.9) อย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ ขณะที่การติดเชื้อจากชุมชนพบไม่แตกต่างกัน การติดเชื้อดื้อยาหลายขนานพบในระบบทางเดินปัสสาวะมากที่สุด (ร้อยละ 57.5) รองลงมาพบในระบบทางเดินหายใจ (ร้อยละ 22.5)  ปัจจัยเสี่ยงที่เพิ่มโอกาสการติดเชื้อดื้อยาหลายขนานที่สำคัญได้แก่ การติดเชื้อจากโรงพยาบาล มีประวัติเคยติดเชื้อในกระแสเลือด หรือได้รับยาปฏิชีวนะทางหลอดเลือดดำ หรือได้รับอาหารทางสายยาง หรือใส่สายสวนปัสสาวะ ส่วนปัจจัยเสี่ยงที่เพิ่มโอกาสการเสียชีวิตของผู้ป่วยติดเชื้อแบคทีเรียแกรมลบในกระแสเลือด ได้แก่ การติดเชื้อดื้อยาหลายขนาน เกณฑ์อวัยวะล้มเหลวมากกว่าหรือเท่ากับ 2 คะแนนตามเกณฑ์การประเมิน  ผู้ป่วยที่มีความดันโลหิตต่ำ การติดเชื้อในโรงพยาบาลและการได้รับยาปฏิชีวนะเบื้องต้นไม่เหมาะสมภายใน 24 ชั่วโมงและ 72 ชั่วโมง

สรุป: ปัจจัยเสี่ยงต่อการติดเชื้อดื้อยาหลายขนาน ได้แก่ การติดเชื้อในโรงพยาบาล รักษาตัวในหอผู้ป่วยวิกฤต ได้รับยาปฏิชีวนะทางหลอดเลือดดำมาก่อน ติดเชื้อในกระแสเลือดมาก่อน และพบว่าการใส่สายยางให้อาหาร สายสวนปัสสาวะ เครื่องช่วยหายใจ  สายสวนทางหลอดเลือดดำส่วนกลางมีความเสี่ยงต่อการติดเชื้อดื้อยามากขึ้น  ผลกระทบของการติดเชื้อแบคทีเรียแกรมลบชนิดดื้อยาหลายขนาน ได้แก่ โอกาสเสียชีวิตมากขึ้น นอนในโรงพยาบาลและเสียค่าใช้จ่ายมากขึ้น