ความชุกและปัจจัยที่สัมพันธ์ต่อภาวะซึมเศร้าและอาการนอนไม่หลับในพยาบาล ที่ปฏิบัติงานในแผนกหอผู้ป่วยวิกฤติ

บทคัดย่อ

การวิจัยเชิงสำรวจเพื่อหาความสัมพันธ์และมีวัตถุประสงค์คือ เพื่อศึกษาความชุกและปัจจัยที่สัมพันธ์ต่อภาวะซึมเศร้าและอาการนอนไม่หลับในพยาบาลหอผู้ป่วยวิกฤติของโรงพยาบาลมหาวิทยาลัยแห่งหนึ่ง ซึ่งมีประสบการณ์ทำงานในช่วงที่มีการระบาดของโควิด-19 โดยเป็นการศึกษาภาคตัดขวาง ในช่วงหลังจากการระบาดของโควิด-19 ในพยาบาลหอผู้ป่วยวิกฤติของโรงพยาบาลจุฬาลงกรณ์ สภากาชาดไทย จำนวน 124 ราย สุ่มตัวอย่างโดยวิธีการแบ่งชั้น เก็บรวบรวมข้อมูลโดยใช้แบบสอบถามข้อมูลส่วนบุคคลและประวัติการเจ็บป่วย แบบทดสอบภาวะซึมเศร้า (PHQ-9) โดยถ้าคะแนนตั้งแต่ 9 ขึ้นไป จะพบว่ามีค่าความไว ร้อยละ 84 ความจำเพาะ ร้อยละ 77 ค่าการทำนายเชิงบวก ร้อยละ 21 ค่าการทำนายเชิงลบ ร้อยละ 99 positive likelihood ratio เท่ากับ 3.71 และมี area under the curve (AUC) 0.89 (SD = 0.05, 95% CI 0.85 - 0.92) แบบประเมินความรุนแรงของอาการนอนไม่หลับ (ISI) โดยถ้าคะแนนตั้งแต่ 10 ขึ้นไป จะมีค่าความไว ร้อยละ 86.1 และค่าความจำเพาะ ร้อยละ 87.7 วิเคราะห์ข้อมูลโดยใช้สถิติเชิงพรรณนา การทดสอบไคสแควร์และการวิเคราะห์การถดถอยโลจิสติค

ผลการศึกษา พยาบาลหอผู้ป่วยวิกฤติ มีอายุเฉลี่ย 33.95 (SD = 9.61) ปี มีโรคประจำตัว ร้อยละ 19.4 ที่พบมากที่สุดคือ โรคภูมิแพ้ มีโรคทางจิตเวช ร้อยละ 5.6 ที่พบมากที่สุดคือ โรคซึมเศร้า มีผู้ใช้ยาช่วยนอน ร้อยละ 5.6 เช่น melatonin, anti-histamine จำนวนปีในการปฏิบัติงานมีค่าเฉลี่ย 11 (SD = 9.54) ปี ส่วนมากมีจำนวนชั่วโมงการนอนใน 1 คืนน้อยกว่า 6 ชั่วโมง (ร้อยละ 57.3) พบความชุกของภาวะซึมเศร้าร้อยละ 9.68 ปัจจัยที่มีความสัมพันธ์ ได้แก่ มีจำนวนการขึ้นเวรเช้าต่อเดือนตั้งแต่ 11 เวรขึ้นไป (adjusted OR = 6.80, 95% CI: 1.16-40.01, p-value = 0.034) และจำนวนชั่วโมงในการนอนน้อยกว่า 6 ชั่วโมงต่อคืน (adjusted OR = 15.11, 95% CI: 1.03-221.19, p-value = 0.047) สำหรับอาการนอนไม่หลับพบความชุกร้อยละ 15.32 ปัจจัยที่มีความเกี่ยวข้อง ได้แก่ มีประวัติเป็นโรคทางจิตเวชโดยไม่รวมถึงโรคจิตเภท (Adjusted OR =9.35, 95% CI: 1.01-86.62, p-value = 0.049) มีการใช้ยาช่วยนอน (adjusted OR =16.49, 95%CI: 1.61-169.36, p-value = 0.018) จำนวนชั่วโมงการนอนหลับโดยรวมใน 1 วันน้อยกว่า 6 ชั่วโมง (adjusted OR = 19.42, 95% CI: 2.56-147.1, p-value = 0.004) และทำงานในแผนกหอผู้ป่วยวิกฤติอายุรกรรมและอายุรกรรมโรคหัวใจ (adjusted OR = 5.31, 95% CI: 1.31-21.55, p-value = 0.019) การจัดลักษณะงานและตารางปฏิบัติงานให้เหมาะสม รวมถึงเน้นสร้างแรงจูงใจในเรื่องของการให้ความสำคัญของการพักผ่อนในช่วงระหว่างก่อนการขึ้นเวรให้พยาบาลหอผู้ป่วยวิกฤติ จะช่วยส่งผลให้ลดภาวะซึมเศร้าและอาการนอนไม่หลับได้