ปัจจัยทำนายต่อพฤติกรรมการออกกำลังกายของผู้สูงอายุ ในมหาวิทยาลัยวัยที่สามนครเชียงราย

บทคัดย่อ

การวิจัยเชิงทำนายนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อ 1) ศึกษาพฤติกรรมการออกกำลังกายของผู้สูงอายุในมหาวิทยาลัยวัยที่สามนครเชียงราย 2) ศึกษาความสัมพันธ์ระหว่างปัจจัยส่วนบุคคล ได้แก่ อายุ เพศ สถานภาพสมรส โรคประจำตัว ระยะเวลาที่เข้าร่วมกิจกรรม และทัศนคติต่อการออกกำลังกาย กับพฤติกรรมการออกกำลังกาย และ 3) ทำนายระหว่าง อายุ เพศ สถานภาพสมรส โรคประจำตัว ระยะเวลาที่เข้าร่วมกิจกรรมและทัศนคติต่อการออกกำลังกาย ต่อพฤติกรรมการออกกำลังกาย ใช้ทฤษฎีพฤติกรรมตามแผน (theory of planned behavior) กลุ่มตัวอย่าง คือ ผู้สูงอายุที่ลงทะเบียนเรียนในปีการศึกษา 2564 จำนวน 217 คน ซึ่งคัดเลือกด้วยวิธีการสุ่มแบบง่าย เครื่องมือที่ใช้ในการวิจัยเป็นแบบสอบถามข้อมูลทั่วไปแบบสอบถามทัศนคติต่อการออกกำลังกาย และแบบสอบถามพฤติกรรมการออกกำลังกาย ผ่านการตรวจสอบคุณภาพโดยผู้ทรงคุณวุฒิ 3 ท่าน ได้ค่าดัชนีความตรงเชิงเนื้อหา (CVI) เท่ากับ 0.95 และเมื่อนำไปทดสอบหาค่าความเชื่อมั่น พบว่า แบบสอบถามทัศนคติและพฤติกรรมมีค่าสัมประสิทธิ์แอลฟาของครอนบาค เท่ากับ
0.87 และ 0.89 ตามลำดับ วิเคราะห์ข้อมูลด้วยสถิติเชิงพรรณนา สถิติไคสแควร์ สัมประสิทธิ์สหสัมพันธ์ของสเปียร์แมน และการวิเคราะห์การถดถอยโลจิสติกแบบไบนารี

ผลการวิจัย พบว่า กลุ่มตัวอย่างมีพฤติกรรมการออกกำลังกายโดยรวมมีคะแนนเฉลี่ย เท่ากับ 1.63 (S.D. = 0.34) ปัจจัยที่มีความสัมพันธ์กับพฤติกรรมการออกกำลังกายอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ ได้แก่ อายุ
(x² (2) = 13.02, p < .01 ; มีความสัมพันธ์เชิงลบ) และระยะเวลาที่เข้าร่วมกิจกรรม (ρ = 0.187, p = .006 ; มีความสัมพันธ์เชิงบวก) ในขณะที่ทัศนคติต่อการออกกำลังกายไม่พบความสัมพันธ์ (ρ = −0.050, p = .500)  ปัจจัยที่สามารถทำนายพฤติกรรมการออกกำลังกายได้อย่างมีนัยสำคัญคือ อายุ (B = −0.223, p = .001, OR = 0.800, 95% CI = 0.701–0.913) และระยะเวลาที่เข้าร่วมกิจกรรม (B = 0.187, p = .005, OR = 1.206, 95% CI = 1.058–1.373) ในขณะที่ทัศนคติรวมไม่สามารถทำนายได้ (B = −0.098, p = .841) โมเดลอธิบายความแปรปรวนได้ 12.5% (Nagelkerke R² = 0.125) จากผลการวิจัยนี้ ค้นพบว่า อายุเป็นปัจจัยเสี่ยงหลักที่ลดพฤติกรรมการออกกำลังกาย ในขณะที่การเข้าร่วมกิจกรรมต่อเนื่องช่วยเสริมพฤติกรรมได้ดีโดยสอดคล้องกับงานวิจัยในบริบทไทยที่ชี้ว่าการสนับสนุนทางสังคมในชุมชนผู้สูงอายุมีบทบาทสำคัญ ดังนั้น ควรพัฒนาโปรแกรมส่งเสริมสุขภาพที่ปรับตามช่วงวัยและเพิ่มการมีส่วนร่วมระยะยาว เพื่อลดอุปสรรคด้านสมรรถภาพทางกายและยกระดับคุณภาพชีวิตผู้สูงอายุในบริบทคล้ายคลึง