ปัจจัยที่มีความสัมพันธ์กับคุณภาพชีวิตในมิติสุขภาพช่องปากของผู้ป่วยโรคเบาหวานชนิดที่ 2 อำเภอหนองหิน จังหวัดเลย

ผู้แต่ง

  • เสรี เที่ยงธรรม นักศึกษา หลักสูตรสาธารณสุขศาสตรมหาบัณฑิต วิทยาลัยการสาธารณสุขสิรินธร จังหวัดขอนแก่น คณะสาธารณสุขศาสตร์และสหเวชศาสตร์ สถาบันพระบรมราชชนก
  • กฤชกันทร สุวรรณพันธุ์ ผู้ช่วยศาสตราจารย์ วิทยาลัยการสาธารณสุขสิรินธร จังหวัดขอนแก่น คณะสาธารณสุขศาสตร์และสหเวชศาสตร์สถาบันพระบรมราชชนก
  • วันเฉลิม รัตนวงษ์ นักวิชาการสาธารณสุขชำนาญการ โรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบลโนนฟันเรือ อำเภอหนองเรือ จังหวัดขอนแก่น
  • สุพัฒน์ อาสนะ ผู้ช่วยศาสตราจารย์ วิทยาลัยการสาธารณสุขสิรินธร จังหวัดขอนแก่น คณะสาธารณสุขศาสตร์และสหเวชศาสตร์สถาบันพระบรมราชชนก
  • อรวรรณ นามมนตรี ทันตแพทย์ชํานาญการพิเศษ วิทยาลัยการสาธารณสุขสิรินธรจังหวัดขอนแก่น คณะสาธารณสุขศาสตร์และสหเวชศาสตร์สถาบันพระบรมราชชนก
  • เอกพล นิลเกตุ นักวิชาการสาธารณสุขชำนาญการ โรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบลรัตนวาปี อำเภอรัตนวาปี จังหวัดหนองคาย

คำสำคัญ:

คุณภาพชีวิตในมิติสุขภาพช่องปาก, โรคเบาหวานชนิดที่ 2, ความรอบรู้ด้านทันตสุขภาพ, พฤติกรรมการดูแลสุขภาพช่องปาก

บทคัดย่อ

การวิจัยแบบภาคตัดขวางนี้มีวัตถุประสงค์ เพื่อศึกษาปัจจัยที่มีความสัมพันธ์กับคุณภาพชีวิตในมิติ สุขภาพช่องปากของผู้ป่วยโรคเบาหวานชนิดที่ 2 อำเภอหนองหิน จังหวัดเลย ระหว่างวันที่ 1 มีนาคม 2567 - 28 กุมภาพันธ์ 2568 กลุ่มตัวอย่างจำนวน 164 คน สุ่มตัวอย่างโดยการสุ่มแบบเป็นระบบ เก็บรวบรวมข้อมูลโดยแบบสอบถามแบบมีโครงสร้างที่ได้รับการตรวจสอบความตรงเชิงเนื้อหาโดยผู้เชี่ยวชาญ 4 ท่าน และทดสอบค่าความเที่ยงของเครื่องมือ ได้ค่าสัมประสิทธิ์แอลฟ่าของคอนบาช เท่ากับ 0.92 ใช้สถิติเชิงพรรณนาในการวิเคราะห์ข้อมูลทั่วไป นำเสนอค่าแจกแจงความถี่ ร้อยละ ค่าเฉลี่ยและส่วนเบี่ยงเบนมาตรฐาน และสถิติพหุถดถอยแบบ โลจิสติกในการวิเคราะห์ปัจจัยที่มีความสัมพันธ์กับคุณภาพชีวิตในมิติสุขภาพช่องปากของผู้ป่วยโรคเบาหวานชนิดที่ 2 นำเสนอค่า Adjusted OR (ORadj) ค่าช่วงเชื่อมั่น 95% และค่า p-value กำหนดระดับนัยสำคัญทางสถิติ ที่ระดับ 0.05

ผลการศึกษา พบว่า ระดับคุณภาพชีวิตในมิติสุขภาพช่องปากของผู้ป่วยโรคเบาหวานชนิดที่ 2 ส่วนมากอยู่ในระดับต่ำ ร้อยละ 51.22 และปัจจัยที่มีความสัมพันธ์กับคุณภาพชีวิตในมิติสุขภาพช่องปาก ได้แก่ ปัจจัยระยะเวลาป่วยด้วยโรคเบาหวานตั้งแต่ 5 ปีขึ้นไป (ORadj = 3.76, 95%CI = 1.82 to 7.77) และความรู้ความเข้าใจทางสุขภาพช่องปากในระดับไม่ดีพอ (ORadj = 4.50, 95%CI = 2.90 to 9.65) สรุป ทันตบุคลากรและหน่วยงานที่เกี่ยวข้องควรส่งเสริมให้ผู้ป่วยโรคเบาหวานชนิดที่ 2 พัฒนาความรู้ความเข้าใจทางสุขภาพช่องปากให้ดีขึ้น เพื่อส่งเสริมให้มีคุณภาพชีวิตในมิติสุขภาพช่องปากที่ดี

เอกสารอ้างอิง

กรมควบคุมโรค กระทรวงสาธารณสุข. คู่มือการดูแลตนเองเบื้องต้น เรื่องเบาหวาน “รู้ทันเบาหวาน”. กรุงเทพฯ: สำนักงานกิจการโรงพิมพ์องค์การสงเคราะห์ทหารผ่านศึก ในพระบรมราชูปถัมภ์; 2546.

กรรณิกา เรืองเดช ชาวสวนศรีเจริญ, ปฏิภัทร เคลือบคล้าย, ลีละชาติ ประเสริฐ. ปัจจัยทำนายพฤติกรรมการดูแลสุขภาพช่องปากของผู้สูงอายุในโครงการฟันเทียมพระราชทานของโรงพยาบาล วังวิเศษ จังหวัดตรัง. วารสารเครือข่ายวิทยาลัยพยาบาลและการสาธารณสุขภาคใต้. 2561; 5(3): 152-68.

กองทันตสาธารณสุข สำนักงานอนามัย กรุงเทพมหานคร. แนวทางเวชปฏิบัติทางทันตกรรม สำหรับคลินิกทันตกรรม สำนักอนามัย. นนทบุรี: ธนพรพาณิช; 2554.

กองสุขศึกษา กรมสนับสนุนบริการสุขภาพ. ประเมินความรอบรู้ด้านสุขภาพ กองสุขศึกษา กรมสนับสนุนบริการสุขภาพ กระทรวงสาธารณสุข. นนทบุรี: กระทรวงสาธารณสุข; 2557.

กิติคุณ บัวบาน. ความสัมพันธ์ระหว่างสภาวะสุขภาพช่องปากกับคุณภาพชีวิตในผู้สูงอายุ อำเภอแม่ระมาด จังหวัดตาก. วารสารพฤฒาวิทยาและเวชศาสตร์ผู้สูงอายุ. 2560; 16(2-3): 45-56.

จิรนันท์ อาษาพนม, วิทัศน์ จันทรโพธิ์ศรี. พฤติกรรมการดูแลสุขภาพช่องปากและปัจจัยที่มีความสัมพันธ์กับพฤติกรรมการดูแลสุขภาพช่องปากของผู้ป่วยโรคเบาหวานชนิดที่ 2 ที่มารับบริการในโรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบลในเขตอำเภอฆ้องชัย จังหวัดกาฬสินธุ์. วารสารวิจัยและพัฒนาระบบสุขภาพ. 2556; 6(2): 162-71.

ราพร ขีดดี, สุรัตน์ มงคลชัยอรัญญา, นพวรรณ โพชนุกูล, พงศธร จินตกานนท์, พัชรวรรณ สุขุมาลินท์. รายงานผลการสำรวจสภาวะสุขภาพช่องปากแห่งชาติครั้งที่ 8 ประเทศไทย พ.ศ. 2560. นนทบุรี: สำนักทันตสาธารณสุข กรมอนามัย กระทรวงสาธารณสุข; 2561.

จุฬนาริน วิทยวรรณกุล, อรวรรณ นามมนตรี, วรวัฒน์ แก่นจันทร์. สภาวะทันตสุขภาพและคุณภาพชีวิตในมิติสุขภาพช่องปากของนักเรียนประถมศึกษา อำเภอเมือง จังหวัดขอนแก่น. วารสารทันตาภิบาล. 2562; 30(2): 131-41.

ธีรวุฒิ เอกะกุล. ระเบียบวิธีวิจัยทางพฤติกรรมศาสต์รและสังคมศาสตร์. อุบลราชธานี: สถาบันราชภัฏอุบลราชธานี; 2543.

ฉัตรนภา จบศรี. ความรอบรู้ทางทันตสุขภาพของผู้ปกครองที่มีผลต่อพฤติกรรมการดูแลสุขภาพช่องปากเด็กก่อนวัยเรียนโดยผู้ปกครองของเด็กอำเภอเมืองนครสวรรค์จังหวัดนครสวรรค์ [วิทยานิพนธ์ ปริญญาสาธารณสุขศาสตรมหาบัณฑิต]. พิษณุโลก: มหาวิทยาลัยนเรศวร; 2565.

ปฐมพงษ์ คำแดง. ภาวะซึมเศร้าและคุณภาพชีวิตมิติสุขภาพช่องปากในผู้สูงอายุ [การค้นคว้าอิสระ ปริญญาสาธารณสุขศาสตรมหาบัณฑิต]. เชียงใหม่: มหาวิทยาลัยเชียงใหม่; 2559.

ปาลีรัตน์ วงศ์ฤทธิ์, บุษราคัม สุภาพบุรุษ, เนตรชนก เจริญรัตน์. ปัจจัยที่มีผลต่อการดูแลสุขภาพช่องปากของนักเรียนชั้นประถมศึกษาปีที่ 4-6 โรงเรียนท่าศาลา อำเภอท่าศาลา จังหวัดนครศรีธรรมราช. วารสารการพัฒนาชุมชนและคุณภาพชีวิต. 2562; 7(3): 317-27.

พัชราวรรณ ศรีศิลปะนันทน์, นฤมนัส คอวนิช, สุธา เจียรมณีโชติชัย, สุปราณี ดาโลดม, นนทลี วีรชัย, วรางคณา เวชวิธี. รายงานการวิจัยเรื่อง ผลของการใส่ฟันเทียมต่อสุขภาพ และคุณภาพชีวิต. เชียงใหม่: พงษ์สวัสดิ์การพิมพ์; 2553.

เมธินี คุปพิทยานันท์, สุพรรณี ศรีวิริยกุล. การสร้างเสริมสุขภาพช่องปาก ประตูสู่สุขภาพที่ดี ในทุกช่วงวัยของชีวิต. กรุงเทพฯ: สำนักงานกิจการโรงพิมพ์องค์การสงเคราะห์ทหารผ่านศึก ในพระบรมราชูปถัมภ์; 2555.

รถนา ไวยวาจี, สุภาภรณ์ ฉัตรชัยวิวัฒนา, นุจรี ประทีปะวณิช จอห์นส, มุขดา ศิริเทพทวี. ผลกระทบของการเกิดโรคปริทันต์อักเสบและสภาวะอื่นๆ ในช่องปากต่อคุณภาพชีวิต ในมิติสุขภาพช่องปากของผู้ป่วยเบาหวานชนิดที่ 2 ในจังหวัดสระแก้ว. การประชุมหาดใหญ่วิชาการ ครั้งที่ 4 เรื่อง “การวิจัยเพื่อพัฒนาสังคมไทย”, 10 พฤษภาคม 2556, สงขลา: มหาวิทยาลัยหาดใหญ่; 2556. หน้า 72-81.

วัชราภรณ์ เสนสอน, สุภาภรณ์ ฉัตรชัยวิวัฒนา, เสาวนันท์ บำเรอราช. โรคเบาหวานกับสุขภาพช่องปาก. วิทยาสารทันตแพทยศาสตร์ มหาวิทยาลัยขอนแก่น. 2553; 13(2): 132-47.

ศิริพันธ์ หอมแก่นจันทร์. ปัจจัยที่มีความสัมพันธ์กับพฤติกรรมการดูแลสุขภาพช่องปากของผู้ป่วยเบาหวามชนิดที่ 2 โรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพดำบลในเขตอำเภอแม่ทะ จังหวัดลำปาง [การค้นคว้าอิสระ ปริญญาสาธารณสุขศาสตรมหาบัณฑิต]. ลำปาง: มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ ศูนย์ลำปาง; 2559.

เศรษฐพล เจริญธัญรักษ์, จิราพร เขียวอยู่, วิลาวัลย์ วีระอาชากุล. คุณภาพชีวิตในมิติสุขภาพ ช่องปากของผู้ป่วยเบาหวาน : กรณีศึกษาในเขตอำเภอสุวรรณคูหา จังหวัดหนองบัวลำภู. ศรีนครินทร์เวชสาร. 2557; 29(4): 339-44.

สมาคมโรคเบาหวานแห่งประเทศไทย. แนวทางเวชปฏิบัติสำหรับโรคเบาหวาน 2557. กรุงเทพฯ: อรุณการพิมพ์; 2557.

สำนักทันตสาธารณสุขกรมอนามัย. รายงานผลการสำรวจสภาวะสุขภาพซ่องปากแห่งชาติ ครั้งที่ 9 ประเทศไทย พ.ศ. 2565. นนทบุรี: สามเจริญพาณิชย์ (กรุงเทพ) จำกัด; 2566.

สถาพร จันทร. คุณภาพชีวิตที่สัมพันธ์กับสุขภาพช่องปากของผู้สูงอายุในเขตเทศบาล เมืองฉะเชิงเทรา. วิทยาสารทันตสาธารณสุข. 2551; 13(3): 158-68.

สุมิตรา ชูแก้ว, ยุพาพิน ศิรโพธิ์งาม, วรรณภา ประไพพานิช. ความรู้ทัศนคติและการปฏิบัติตามการรับรู้ของพยาบาลในการช่วยเหลือและสร้างสุขภาพของญาติผู้ดูแลผู้ป่วยโรคเรื้อรัง. รามาธิบดีพยาบาลสาร. 2555; 18(2): 249-58.

อภิญญา เมฆรักษาวนิช. สภาวะปริทันต์ในผู้ป่วยเบาหวานชนิดที่ 2 ในโรงพยาบาลเกาะคา จังหวัดลำปาง. [การค้นคว้าอิสระ ปริญญาสาธารณสุขศาสตรมหาบัณฑิต]. เชียงใหม่: มหาวิทยาลัยเชียงใหม่; 2552.

สุพัตรา วัฒนเสน, อัยลดา จันทะพา, กนิษฐา ตานิโก, ศิริวิมล ปัญญาผล, พัชรา อินขะ. ความสัมพันธ์ระหว่างพฤติกรรมการดูแลสุขภาพช่องปากและคุณภาพชีวิตในมิติสุขภาพช่องปากของผู้ต้องขังในเรือนจำกลาง จังหวัดขอนแก่น. วารสารทันตภิบาล. 2560; 28(1): 101-13.

Adulyanon S, Sheiham A. Oral impacts on daily performances. In G.D. Slade (Ed.), Measuring oral health and quality of life. Chapel Hill: University of North Carolina; 1997.

Allen EM, Ziada HM, O'Halloran D, Clerehugh V, Allen PF. Attitudes awareness and oral health-related quality of life in patients with diabetes. J Oral Rehabil. 2008; 35(3): 218-23.

American Diabetes Association. Diagnosis and Classification of Diabetes Mellitus. Diabetes care. 2014; 37(1): 81-90.

Atchison KA, Dolan TA. Development of the Geriatric Oral Health Assessment Index. J Dent Educ. 1990; 54(11): 680-87.

Bloom BS, Madaus GF, Hastings JT. Handbook on Formative and Summative Evaluation of Student Learning. New York: McGraw-Hill; 1971.

Busato IM, Ignácio SA, Brancher JA, Moysés ST, Azevedo-Alanis LR. Impact of clinical status and salivary conditions on xerostomia and oral health-related quality of life of adolescents with type 1 diabetes mellitus. Community Dent Oral Epidemiol. 2012; 40(1): 62-9.

Collin HL, Uusitupa M, Niskanen L, Koivisto AM, Markkanen H, Meurman JH. Caries in patients with non-insulin-dependent diabetes mellitus. Oral Surg Oral Med Oral Pathol Oral Radiol Endod. 1998; 85(6): 680-85.

Krisdapong S, Sheiham A, Tsakos G. Oral health-related quality of life of 12- and 15-year-old Thai children: findings from a national survey. Community Dent Oral Epidemiol. 2009; 37(6): 509-17.

Li Z, Zhu L, Sha Y. Effects of periodontal health and related factors on the oral health-related quality of life in type 2 diabetic patients with chronic periodontitis. Hua Xi Kou Qiang Yi Xue Za Zhi. 2011; 29(4): 379-83.

Locker D. Measuring oral health: a conceptual framework. Community Dent Health. 1988; 5(1): 3-18.

Löe H. Periodontal disease. The sixth complication of diabetes mellitus. Diabetes Care. 1993; 16(1): 329-34.

Mealey BL, Oates TW; American Academy of Periodontology. Diabetes mellitus and periodontal diseases. J Periodontol. 2006; 77(8): 1289-303.

Nammontri O. Validation of the Thai Version of the 14- Item Oral Health Impact Profile (Thai OHIP-14) amongst the General Thai Adult Population in a Community Setting. Journal of Health Research. 2017; 31(6): 481-86.

Slade GD. Derivation and validation of a short-form oral health impact profile. Community Dent Oral Epidemiol. 1997; 25(4): 284-90.

กองสุขศึกษา กรมสนับสนุนบริการสุขภาพ. ประเมินความรอบรู้ด้านสุขภาพ. นนทบุรี: กระทรวงสาธารณสุข; 2557.

Hsieh FY, Bloch DA, Larsen MD. A simple method of sample size calculation for linear and logistic regression. Stat Med. 1998; 17(14): 1623-34.

จรัสศรี ศรีนฤพัฒน์, นพวรรณ โพชนุกูล, ปิ่นปินัทธ์ วณิชย์สายทอง. การสำรวจความรอบรู้ด้านทันตสุขภาพและคุณภาพชีวิตในมิติสุขภาพช่องปากของเด็กและเยาวชนในสถานพินิจคุ้มครองเด็กและเยาวชน ศูนย์ฝึกและอบรม เด็กและเยาวชนของประเทศไทยปี 2566. วารสารการส่งเสริมสุขภาพและอนามัยสิ่งแวดล้อม. 2567; 47(1): 80-93.

ดาวน์โหลด

เผยแพร่แล้ว

2025-06-29

ฉบับ

ประเภทบทความ

บทความวิจัย (Research article)