การพัฒนารูปแบบการดูแลเพื่อป้องกันการเกิดภาวะแทรกซ้อนในผู้ป่วยโรคหลอดเลือดสมองในระยะฟื้นฟู โรงพยาบาลทุ่งเขาหลวง จังหวัดร้อยเอ็ด

บทคัดย่อ

บทนํา โรคหลอดเลือดสมองเป็นปัญหาสาธารณสุขที่สําคัญของโลก ส่งผลกระทบต่อครอบครัว และระบบบริการสุขภาพ โดยเฉพาะอย่างยิ่งในระยะฟื้นฟูที่ผู้ป่วยโรคหลอดเลือดสมองอาจเกิดภาวะแทรกซ้อนได้ ดังนั้นการพัฒนารูปแบบการดูแลเพื่อป้องกันการเกิดภาวะแทรกซ้อนของผู้ป่วยโรคหลอดเลือดสมองในระยะฟื้นฟู จึงมีความสําคัญในการป้องกันภาวะแทรกซ้อน สามารถคงไว้ซึ่งคุณภาพชีวิตที่ดีของผู้ป่วยโรคหลอดเลือดสมองและยังเป็นการพัฒนาคุณภาพบริการของโรงพยาบาลอีกด้วย 

วัตถุประสงค์ การศึกษานี้มีวัตถุประสงค์เพื่อ 1) พัฒนารูปแบบการดูแลเพื่อป้องกันการเกิดภาวะแทรกซ้อนในผู้ป่วยโรคหลอดเลือดสมองในระยะฟื้นฟู โรงพยาบาลทุ่งเขาหลวง จังหวัดร้อยเอ็ด และ 2) ทดสอบการใช้รูปแบบการดูแลเพื่อป้องกันการเกิดภาวะแทรกซ้อนในผู้ป่วยโรคหลอดเลือดสมองในระยะฟื้นฟู โดยเปรียบเทียบสมรรถนะทางการพยาบาล และการเกิดภาวะแทรกซ้อนระหว่างก่อนกับหลังการใช้รูปแบบฯ 

การออกแบบการวิจัย การศึกษานี้เป็นการวิจัยและพัฒนา โดยประยุกต์ใช้ทฤษฎีเชิงระบบซึ่งประกอบด้วย ปัจจัยนําเข้า กระบวนการ และผลผลิต รวมถึงข้อมูลป้อนกลับเพื่อพัฒนางานอย่างต่อเนื่อง 

การดําเนินการวิจัย การวิจัยและพัฒนาแบ่งเป็น 4 ระยะ คือ ระยะที่ 1 ศึกษาสถานการณ์ปัญหา และความต้องการการพัฒนา ระยะที่ 2 พัฒนารูปแบบการดูแลฯ ประกอบด้วย 3 ขั้นตอน ระยะที่ 3 นํารูปแบบการดูแลฯ ที่พัฒนาขึ้นไปใช้เพื่อตรวจสอบประสิทธิผล และระยะที่ 4 ประเมินผล ปรับปรุงแก้ไข และยืนยันคุณภาพรูปแบบฯ กลุ่มตัวอย่างในการทดสอบประสิทธิผลของรูปแบบที่พัฒนาขึ้น คัดเลือกแบบเฉพาะเจาะจง ได้แก่ 1) ผู้ป่วยโรคหลอดเลือดสมองในระยะฟื้นฟู จํานวน 80 คน แบ่งเป็นกลุ่มก่อน ใช้รูปแบบจำนวน 40 คน และกลุ่มหลังใช้รูปแบบ 40 คนและ 2) พยาบาลวิชาชีพ จํานวน 7 คน ที่หอผู้ป่วยในโรงพยาบาลทุ่งเขาหลวง เครื่องมือวิจัย ประกอบด้วย 1) แบบบันทึกข้อมูลโรคหลอดเลือดสมองในระยะฟื้นฟู ค่าดัชนีความตรงเชิงเนื้อหา เท่ากับ .95 2) แนวคําถามกึ่งโครงสร้างสําหรับการสนทนากลุ่ม 3) แบบประเมินโครงสร้างรูปแบบการดูแลผู้ป่วยโรคหลอดเลือดสมองในระยะฟื้นฟู 4) แบบบันทึกข้อมูล การดูแลผู้ป่วยโรคหลอดเลือดสมองในระยะฟื้นฟู ค่าดัชนีความตรงเชิงเนื้อหา เท่ากับ .98 5) แบบประเมิน การปฏิบัติตามรูปแบบการดูแลเพื่อป้องกันการเกิดภาวะแทรกซ้อนในผู้ป่วยโรคหลอดเลือดสมองในระยะฟื้นฟู ค่าดัชนีความตรงเชิงเนื้อหา เท่ากับ .96 6) แบบประเมินสมรรถนะทางการพยาบาล เพื่อการดูแลผู้ป่วยโรคหลอดเลือดสมองในระยะฟื้นฟู ค่าดัชนีความตรงเชิงเนื้อหา เท่ากับ .95 มีค่าความเที่ยงด้วยสัมประสิทธิ์แอลฟาของครอนบาค เท่ากับ .80 และ 7) แบบสอบถามความคิดเห็นต่อรูปแบบการดูแลเพื่อป้องกันการเกิดภาวะแทรกซ้อนในผู้ป่วยโรคหลอดเลือดสมองในระยะฟื้นฟู ค่าดัชนี ความตรงเชิงเนื้อหา เท่ากับ .98 มีค่าความเที่ยงด้วยสัมประสิทธิ์แอลฟาของครอนบาค เท่ากับ .82 ตามลําดับ ดําเนินการวิจัยและเก็บรวบรวมข้อมูลระหว่างเดือนธันวาคม 2566 ถึง เดือนพฤษภาคม 2567 วิเคราะห์ข้อมูลเชิงปริมาณด้วยสถิติเชิงพรรณนาและสถิติเชิงอนุมาน ได้แก่ ความถี่ ร้อยละ ค่าเฉลี่ย ค่าเบี่ยงเบนมาตรฐาน การวิเคราะห์การถดถอยลอจิสติกแบบพหุ การทดสอบไคสแควร์ การทดสอบ วิลคอกซัน และวิเคราะห์ข้อมูลเชิงคุณภาพด้วยการวิเคราะห์เนื้อหา

ผลการวิจัย รูปแบบการดูแลเพื่อป้องกันการเกิดภาวะแทรกซ้อนในผู้ป่วยโรคหลอดเลือดสมองในระยะฟื้นฟู โรงพยาบาลทุ่งเขาหลวง มี 3 องค์ประกอบหลัก คือ (1) ปัจจัยนําเข้าที่สําคัญ ได้แก่ การดําเนินการโดยทีมสหสาขาวิชาชีพ นโยบายและแผนการดูแล บทบาทหน้าที่ของพยาบาลผู้ดูแลสมรรถนะทางการพยาบาล และการสนับสนุนที่เอื้อต่อระบบการดูแล (2) กระบวนการ เป็นการดำเนินตามกรอบ T-K-L-H ประกอบด้วย T การจัดตั้งทีมและกำหนดเป้าหมายในการดำเนินงาน K การส่งเสริมความรู้และพัฒนาทักษะการดูแลผู้ป่วยโรคหลอดเลือดสมอง L การดูแลอย่างต่อเนื่อง โดยใช้เครือข่ายสหสาขาวิชาชีพ และ H การติดตามประเมินผลภาวะสุขภาพของผู้ป่วยทั้งก่อนและหลัง จําหน่ายกลับบ้านอย่างต่อเนื่อง และ (3) ผลลัพธ์ เป็นการกําหนดตัวชี้วัดคุณภาพการให้การดูแล เพื่อประเมินโครงสร้าง กระบวน และผลลัพธ์ตามมาตรฐานการดูแลผู้ป่วยโรคหลอดเลือดสมองในระยะฟื้นฟู หลังการใช้รูปแบบพบว่า อัตราการเกิดภาวะปอดอักเสบลดลง (จาก 23.07 เป็น 5.76 ครั้ง ต่อ 1,000 วันนอนโรงพยาบาล, p <.001) อัตราการเกิดภาวะติดเชื้อในระบบทางเดินปัสสาวะลดลง (จาก 9.61 เป็น 1.92 ครั้ง ต่อ 1,000 วันใส่สายสวนปัสสาวะ, p <.001) อัตราการเกิดแผลกดทับลดลง (จาก 17.30 เป็น 3.84 ครั้ง ต่อ 1,000 วันนอนโรงพยาบาล, p < .001) เมื่อวิเคราะห์ภาพรวมพบว่า ภาวะแทรกซ้อนในผู้ป่วยโรคหลอดเลือดสมองระยะฟื้นฟูลดลง (จาก 26 เป็น 6 ครั้ง, p<.001) อย่างมีนัยสําคัญทางสถิติ พยาบาลวิชาชีพมีคะแนนเฉลี่ยสมรรถนะทางการพยาบาลในการดูแลผู้ป่วยโรคหลอดเลือดสมองในระยะฟื้นฟูสูงกว่าก่อนใช้รูปแบบฯ อย่างมีนัยสําคัญทางสถิติ (p <.001) พยาบาลวิชาชีพทุกคน ปฏิบัติตามรูปแบบที่กำหนด ส่วนใหญ่มีความคิดเห็นต่อคุณภาพของรูปแบบฯ ในระดับดี (ร้อยละ 71.42) และมีค่าเฉลี่ยความพึงพอใจต่อรูปแบบฯ อยู่ในระดับมาก (M = 4.43, SD-0.48)

ข้อเสนอแนะ โรงพยาบาลทุ่งเขาหลวง ควรกําหนดให้รูปแบบฯ นี้ เป็นแนวทางหลักในการดูแลผู้ป่วยโรคหลอดเลือดสมองระยะฟื้นฟู และจัดทําระบบการติดตามเพื่อประเมินความยั่งยืนของผลลัพธ์ในระยะยาว รวมทั้งการทดสอบประสิทธิผลของการใช้รูปแบบฯ โดยการออกแบบวิจัยเชิงทดลองอย่างเต็มรูปแบบ โรงพยาบาลที่มีบริบทใกล้เดียงสามารถนํารูปแบบฯ นี้ไปใช้ในการดูแลผู้ป่วยโรคหลอดเลือดสมองในระยะฟื้นฟูให้สอดคล้องตามเป้าหมายที่กําหนดไว้ในระบบสุขภาพ