การทวนสอบอาหารเลี้ยงเชื้อชนิดแข็ง Plate count agar (PCA) และ Reasoner’s 2A (R2A) agar สำหรับการตรวจวิเคราะห์จำนวนจุลินทรีย์ทั้งหมดในน้ำและน้ำแข็ง

บทคัดย่อ

       การตรวจวิเคราะห์จำนวนจุลินทรีย์ทั้งหมดในน้ำและน้ำแข็ง ด้วยวิธี pour plate ตามวิธีอ้างอิงของมาตรฐานสากล กำหนดอาหารเลี้ยงเชื้อที่ใช้ในการตรวจวิเคราะห์ไว้หลายชนิด ทั้งชนิดที่มีสารอาหารมาก เช่น plate count agar (PCA) และที่มีสารอาหารน้อย เช่น Reasoner’s 2A (R2A) agar โดยมีข้อแนะนำว่าอาหารเลี้ยงเชื้อชนิดที่มีสารอาหารสำหรับการเจริญเติบโตของจุลินทรีย์น้อยแต่มีสารฟื้นฟูเซลล์บาดเจ็บจะให้จำนวนโคโลนีบนจานเพาะเชื้อมากกว่าอาหารเลี้ยงเชื้อที่มีสารอาหารมากกว่าแต่ไม่มีสารฟื้นฟูเซลล์บาดเจ็บ การศึกษาในครั้งนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อทวนสอบอาหารเลี้ยงเชื้อ PCA และ R2A agar โดยเปรียบเทียบจำนวนจุลินทรีย์ในน้ำและน้ำแข็งที่เจริญบนอาหารเลี้ยงเชื้อทั้งสองชนิด โดยใช้ตัวอย่างน้ำและน้ำแข็งที่ส่งตรวจวิเคราะห์ในห้องปฏิบัติการของสำนักคุณภาพและความปลอดภัยอาหาร ระหว่างปี พ.ศ. 2555 ถึง พ.ศ. 2557 จำนวน 360 ตัวอย่าง แบ่งเป็นตัวอย่างน้ำ 4 ชนิด ได้แก่ น้ำดื่มในภาชนะบรรจุที่ปิดสนิท 60 ตัวอย่าง น้ำดื่ม 60 ตัวอย่าง น้ำใช้ 60 ตัวอย่าง น้ำผ่านเครื่องกรอง 120 ตัวอย่าง และน้ำแข็ง 60 ตัวอย่าง ตรวจวิเคราะห์จำนวนจุลินทรีย์โดยใช้วิธี pour plate ด้วยอาหารเลี้ยงเชื้อ PCA เปรียบเทียบกับ R2A agar แล้วบ่มที่ 35 องศาเซลเซียส เป็นเวลา 48 ชั่วโมง เมื่อจำแนกผลการปนเปื้อนเชื้อจุลินทรีย์เป็น 3 ระดับคือ 1 - 1,000 CFU/มิลลิลิตร 1,001 - 100,000 CFU/มิลลิลิตร และมากกว่า 100,000 CFU/มิลลิลิตร พบตัวอย่างน้ำทุกชนิดทุกระดับการปนเปื้อนมีจำนวนจุลินทรีย์เฉลี่ยที่คำนวณได้จาก R2A agar มากกว่าค่าเฉลี่ยจาก PCA อย่างมีนัยสำคัญ (P < 0.05) และเมื่อเปรียบเทียบการกระจายของผลวิเคราะห์ของอาหารเลี้ยงเชื้อทั้งสองด้วยสัมประสิทธิ์การแปรผัน (Coeicient of variation) พบว่าผลการนับจำนวนโคโลนีจาก R2A agar มีการกระจายของข้อมูลน้อยกว่าข้อมูลของ PCA ส่วนตัวอย่างน้ำแข็งให้ค่าเฉลี่ยของจำนวนโคโลนีที่คำนวณได้จาก R2A agar ที่ระดับการปนเปื้อนมากกว่า 1,000 CFU/มิลลิลิตร มากกว่าค่าเฉลี่ยจาก PCA อย่างมีนัยสำคัญ (P<0.05) และมีค่าสัมประสิทธิ์การแปรผันน้อยกว่า แต่ที่ระดับการปนเปื้อน 1 ถึง 1,000 CFU/มิลลิลิตร พบค่าเฉลี่ยของจำนวนจุลินทรีย์ไม่แตกต่างจากค่าเฉลี่ยที่คำนวณได้จาก PCA อย่างมีนัยสำคัญ (P < 0.05) และมีค่าสัมประสิทธิ์การแปรผันใกล้เคียงกัน แสดงว่า R2A agar มีผลการนับจำนวนจุลินทรีย์ที่ดีกว่าในตัวอย่างทุกชนิด ยกเว้นในน้ำแข็งที่ระดับการปนเปื้อน 1 ถึง 1,000 CFU/มิลลิลิตร จากการทวนสอบนี้ชี้ให้เห็นว่า R2A agar เป็นอาหารเลี้ยงเชื้อที่สามารถนำมาใช้ในการตรวจวิเคราะห์จำานวนจุลินทรีย์ทั้งหมดในน้ำและน้ำแข็งด้วยวิธี pour plate เมื่อทำการบ่มเพาะเชื้อที่ 35 องศาเซลเซียส เป็นเวลา 48 ชั่วโมงได้