การทดสอบความถูกต้องของวิธีวิเคราะห์และผลการสำรวจปริมาณสารไนโตรฟูแรนเมตาบอไลท์ในเนื้อสัตว์ โดย LC-MS/MS

บทคัดย่อ

      กลุ่มยาไนโตรฟูแรนเดิมนิยมใช้เป็นยารักษาโรคในสัตว์ ต่อมาพบว่ามีคุณสมบัติของการเป็นสารก่อมะเร็งและสารก่อกลายพันธุ์ ประเทศไทยและอีกหลายประเทศได้ออกกฎหมายห้ามใช้เป็นยารักษาสัตว์ที่เลี้ยงเพื่อการบริโภคของมนุษย์ และสหภาพยุโรปได้ออกข้อกำหนดของวิธีวิเคราะห์ปริมาณยากลุ่มนี้ 4 ชนิด ในเนื้อสัตว์ โดยต้องหาในรูปของสารเมตาบอไลท์ ได้แก่ 3-amino-2-oxazolidinone (AOZ), 3-amino-5-morpholinomethyl-2-oxazolidinone (AMOZ), 1-aminohydantoin (AHD) และ semicarbazide (SEM) และต้องวัดได้ต่ำถึงระดับที่ 1.0 ไมโครกรัมต่อกิโลกรัม (Minimum Required Performance Limits : MRPLs) จึงได้พัฒนาและทดสอบความถูกต้องวิธีวิเคราะห์โดยเติม isotope-labelled analogues ของสารเมตาบอไลท์ 4 ชนิด เป็น internal standard ใช้กรดไฮโดรไลส์สารเมตาบอไลท์ ส่วนที่จับกับโปรตีนทำเป็นสารอนุพันธ์ นำมาปรับ pH 7.0 ± 0.5 สกัดแยกสารด้วย liquid-liquid extraction วิเคราะห์ชนิดและปริมาณด้วย LC-MS/MS ช่วงการวิเคราะห์ที่ 0.1-2.0 ไมโครกรัมต่อกิโลกรัม ได้เป็นเส้นตรงมีค่าสัมประสิทธิ์สหสัมพันธ์ (correlation coefficient) ระหว่าง 0.9860 - 1.0000 ความแม่นของวิธีแสดงด้วย %recovery 88.9-112.0% ความเที่ยงอยู่ในเกณฑ์ประเมินโดย HORRAT ค่า <2 ค่าต่ำสุดที่ตรวจพบ (LOD) 0.05 - 0.3 ไมโครกรัมต่อกิโลกรัม ค่าต่ำสุดที่ตรวจปริมาณได้ (LOQ) 0.1 - 1.0 ไมโครกรัมต่อกิโลกรัม ได้ทำการสำรวจการตกค้างของกลุ่มยานี้ในเนื้อสัตว์ที่จำหน่ายในตลาดสดและซูเปอร์มาร์เก็ตของเขตกรุงเทพมหานคร ช่วงปี พ.ศ. 2551-2554 รวมทั้งสิ้น 402 ตัวอย่าง พบ AOZ ตกค้างในเนื้อหมูกับเครื่องในร้อยละ 12.2 ที่ระดับ <0.1-44.5 ไมโครกรัมต่อกิโลกรัม และพบ SEM ตกค้างในกุ้งร้อยละ 4.2 ที่ระดับ <0.3-2.3 ไมโครกรัมต่อกิโลกรัม เมื่อเปรียบเทียบค่าเฉลี่ยปริมาณที่พบของ AOZ และ SEM ในแต่ละปี ไม่มีความแตกต่างกันอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ (p>0.05) แสดงถึงมีการใช้ยาทั้ง 2 ชนิดในช่วงปีที่สำรวจ ดังนั้นจึงจำเป็นต้องมีการเฝ้าระวังและควบคุมการใช้ยาอย่างเข้มงวด