การพัฒนารูปแบบบริการสุขภาพเพื่อช่วยเหลือผู้ได้รับผลกระทบจากภัยพิบัติอุทกภัย โรงพยาบาลบางสะพาน อำเภอบางสะพาน จังหวัดประจวบคีรีขันธ์

บทคัดย่อ

          วัตถุประสงค์:  เพื่อพัฒนารูปแบบบริการสุขภาพช่วยเหลือผู้ได้รับผลกระทบจากภัยพิบัติอุทกภัยโรงพยาบาลบางสะพาน อำเภอบางสะพาน จังหวัดประจวบคีรีขันธ์ ในเหตุภัยพิบัติอุทกภัยในช่วงเดือนมกราคม พ.ศ. 2560

          วิธีการศึกษา:  ใช้เทคนิคการวิจัยเชิงปฏิบัติการ  (action  research)  กระบวนการวิจัยมี  4  ขั้นตอน ประกอบด้วย 1) การศึกษาสถานการณ์ ผลกระทบ และความต้องการรูปแบบบริการสุขภาพในภาวะภัยพิบัติอุทกภัยครั้งนี้  2) การจัดทำและพัฒนารูปแบบบริการสุขภาพ 3) การปฏิบัติและปรับปรุงรูปแบบบริการสุขภาพด้วยกระบวนการ PAOR  (Plan-Act-Observe-Reflect)  4)  การประเมินประสิทธิภาพรูปแบบบริการสุขภาพ  ใช้ระเบียบวิธีวิจัยเชิงปริมาณและเชิงคุณภาพ การวิจัยเชิงคุณภาพโดยการวิเคราะห์เอกสาร การสังเกต การสัมภาษณ์เชิงลึก กลุ่มบุคลากรสาธารณสุข กลุ่มผู้นำชุมชน อาสาสมัคร และกลุ่มผู้มารับบริการในพื้นที่ รวมทั้งสิ้นจำนวน 23 คน และการประยุกต์ใช้กระบวนการสร้างความรู้ แนวทางการพัฒนา และแนวทางปฏิบัติ (AIC) ใช้วิธีวิเคราะห์เชิงเนื้อหา การวิจัยเชิงปริมาณเก็บรวบรวมข้อมูลจากแบบสอบถามผู้ประสบภัยพิบัติอุทกภัย ซึ่งได้จากการสุ่มตัวอย่างแบบเจาะจงจำนวน 400 คน นำมาวิเคราะห์ทางสถิติ ร้อยละ ค่าเฉลี่ย และส่วนเบี่ยงเบนมาตรฐาน

          ผลการศึกษา:  พบว่ารูปแบบบริการสุขภาพที่ดำเนินการ ประกอบด้วย การจัดตั้งโรงพยาบาลสนาม การจัดหน่วยแพทย์เคลื่อนที่ การจัดทีมปฏิบัติการการแพทย์ฉุกเฉินเคาะประตูบ้าน และปฏิบัติการฟื้นบ้าน - ฟื้นกาย-ใจ หลังน้ำลด ซึ่งองค์ประกอบที่สำคัญของการพัฒนารูปแบบบริการสุขภาพ คือ 1) การสร้างเครือข่ายการมีส่วนร่วม  2) การวิเคราะห์ความต้องการด้านบริการสุขภาพของผู้ประสบภัย  3) การประสานงานร่วมกันด้านการแพทย์และสาธารณสุข 4) ระบบการดูแลต่อเนื่องหลังน้ำลด ผลการประเมินรูปแบบบริการสุขภาพ พบว่าความคิดเห็นต่อรูปแบบบริการสุขภาพโดยรวมอยู่ในระดับมาก (X= 2.91, S.D. = 0.475) และการประเมินความพึงพอใจต่อรูปแบบบริการโดยรวมอยู่ในระดับพึงพอใจมาก (X= 3.18, S.D. = 0.549) เมื่อพิจารณาเป็นรายด้าน พบว่าความพึงพอใจ  เกี่ยวกับความรู้  ความสามารถ  ศักยภาพของหน่วยแพทย์เคลื่อนที่และทีมเยี่ยมบ้าน  อยู่ในระดับมากที่สุด (X= 3.31, S.D. = 0.631)

          สรุปและข้อเสนอแนะ:  ประชาชนคาดหวังว่าโรงพยาบาลจะเป็นที่พึ่งด้านสุขภาพทั้งในภาวะปกติและภาวะภัยพิบัติ  กรณีโรงพยาบาลในพื้นที่ได้รับผลกระทบจนไม่สามารถเปิดให้บริการได้  ภาครัฐ  หน่วยงานและภาคีเครือข่าย ในและนอกพื้นที่ ควรประสานความร่วมมือและสนับสนุนจัดรูปแบบบริการสุขภาพ โดยรูปแบบที่เหมาะสมสำหรับระยะวิกฤติ คือ การจัดตั้งโรงพยาบาลสนาม  การจัดหน่วยแพทย์เคลื่อนที่ และจัดทีมปฏิบัติการการแพทย์ฉุกเฉินเคาะประตูบ้าน ในระยะฟื้นฟูดำเนินการป้องกันควบคุมโรค การสุขาภิบาล ไม่ให้เกิดการระบาดของโรค และดูแลสุขภาพจิตใจของผู้ประสบภัย ปัจจุบันภัยพิบัติอุทกภัยมีความถี่และรุนแรงมากขึ้น  โรงพยาบาลซึ่งอยู่ในพื้นที่เสี่ยงควรกำหนดจุดจัดตั้งโรงพยาบาลสนาม จัดทำแผนจัดบริการสุขภาพและซ้อมแผน เพื่อสามารถนำไปปฏิบัติในสถานการณ์จริง