ประเมินผลลัพธ์ของการพัฒนาระบบการใช้ยาปฏิชีวนะอย่างสมเหตุผลในผู้ป่วยนอก โรงพยาบาลนครปฐมและเครือข่าย
คำสำคัญ:
การใช้ยาสมเหตุสมผล, ยาปฏิชีวนะ, เชื้อดื้อยา, การพัฒนาระบบบทคัดย่อ
วัตถุประสงค์: โรงพยาบาลนครปฐมได้นำหลัก 6 กุญแจสำคัญ (PLEASE) ร่วมกับการพัฒนานวัตกรรมอย่างต่อเนื่อง เพื่อยกระดับการดำเนินงานตามแนวทางการใช้ยาอย่างสมเหตุผล ให้เป็นไปตามเกณฑ์มาตรฐาน RDU hospital และ RDU PCU ซึ่งเป็นตัวชี้วัดสำคัญที่กำหนดโดยกระทรวงสาธารณสุข การศึกษานี้มีวัตถุประสงค์เพื่อประเมินผลลัพธ์จากการพัฒนาระบบการใช้ยาปฏิชีวนะอย่างสมเหตุผลในผู้ป่วยนอก
วิธีการศึกษา: เป็นการวิจัยเชิงปริมาณแบบย้อนหลัง โดยวิเคราะห์แนวโน้มผลลัพธ์รายปีในช่วงปีงบประมาณ 2560–2566 ครอบคลุมตัวชี้วัด ได้แก่ ปริมาณและมูลค่าการใช้ยาปฏิชีวนะ ความเหมาะสมของการสั่งใช้ยา และอัตราการติดเชื้อดื้อยาในกระแสเลือด
ผลการศึกษา: การพัฒนาระบบการใช้ยาปฏิชีวนะอย่างสมเหตุผลในผู้ป่วยนอกที่ได้รับการวินิจฉัยว่าเป็นโรคติดเชื้อทางเดินหายใจ ท้องเสียเฉียบพลัน และแผลสดจากอุบัติเหตุ ระหว่างปีงบประมาณ 2560–2566 ส่งผลให้ปริมาณการใช้ยาปฏิชีวนะในโรงพยาบาลและเครือข่ายลดลง ร้อยละ 35.7 และ 34.6 ตามลำดับ ลดมูลค่าการใช้ยาเกินความจำเป็น ความเหมาะสมของการสั่งใช้ยาในผู้ป่วยโรคติดเชื้อทางเดินหายใจและแผลสดมีแนวโน้มเพิ่มขึ้นอย่างต่อเนื่องและสูงกว่า ร้อยละ 80 สำหรับอัตราการติดเชื้อดื้อยาในกระแสเลือด พบว่าใน พ.ศ. 2565–2566 มีแนวโน้มลดลง สะท้อนประสิทธิภาพของระบบควบคุมการใช้ยาปฏิชีวนะที่ดีขึ้น โดยภาพรวมโรงพยาบาลและเครือข่ายสามารถผ่านเกณฑ์ตัวชี้วัด RDU ยกเว้นในส่วนของโรคท้องเสียเฉียบพลันที่ยังต้องมีการพัฒนาเพิ่มเติม
สรุป: การพัฒนาระบบการใช้ยาปฏิชีวนะอย่างสมเหตุผลในโรงพยาบาลนครปฐมและเครือข่ายร่วมกับการพัฒนาอย่างต่อเนื่อง ส่งผลลัพธ์เชิงบวกทั้งในด้านการลดปริมาณและมูลค่าการใช้ยา รวมถึงการควบคุมเชื้อดื้อยา ปัจจัยแห่งความสำเร็จ ได้แก่ การสนับสนุนจากผู้บริหารและความเข้มแข็งของทีม ข้อเสนอแนะคือการเสริมมาตรการสนับสนุน เช่น ระบบช่วยตัดสินใจสำหรับแพทย์
เอกสารอ้างอิง
World Health Organization. Promoting rational use of medicines [Internet]. 2024 [cited 2024 Aug 17]; Available from: URL: https://www.who.int/activities/promoting-rational-use-of-medicines
ณัฐพล มธุลาภรังสรรค์. แผนยุทธศาสตร์การจัดการการดื้อยาต้านจุลชีพประเทศไทย พ.ศ. 2560–2565 [อินเทอร์เน็ต]. 2564 [เข้าถึงเมื่อ วันที่ 10 ตุลาคม พ.ศ. 2566]; เข้าถึงได้จาก: URL: http://www.thaidrugwatch.org/download/series/49/series49-37.pdf
O'Neill J. Tackling drug-resistant infections globally: final report and recommendations. London: UK Government and Wellcome Trust; 2016.
AMR Thailand. Antimicrobial resistance [Internet]. 2021 [cited 2023 Oct 10]; Available from: URL: https://Amrthailand.Net/
สำนักงานกองทุนสนับสนุนการสร้างเสริมสุขภาพ (สสส.). 'เชื้อดื้อยา' ปัญหาวิกฤตระดับชาติ [อินเทอร์เน็ต]. 2560 [เข้าถึงเมื่อวันที่ 25 ตุลาคม พ.ศ. 2565]; เข้าถึงได้จาก: URL: https://www.thaihealth.or.th/เชื้อดื้อยา-ปัญหาวิกฤต.
กระทรวงสาธารณสุข, กระทรวงเกษตรและสหกรณ์. แผนยุทธศาสตร์การจัดการการดื้อยาต้านจุลชีพประเทศไทย พ.ศ. 2560–2564 [อินเทอร์เน็ต]. 2563 [เข้าถึงเมื่อ วันที่ 10 ตุลาคม พ.ศ. 2566]. เข้าถึงได้จาก: URL: https://narst.dmsc.moph.go.th/documentation/AMR%20strategy%202560-2564.pdf
กองยุทธศาสตร์และแผนงาน, สำนักงานปลัดกระทรวงสาธารณสุข. แผนยุทธศาสตร์ชาติระยะ 20 ปี ด้านสาธารณสุข (พ.ศ. 2560–2579) ฉบับปรับปรุงครั้งที่ 2 (พ.ศ. 2561). นนทบุรี: สำนักงานปลัดกระทรวงสาธารณสุข; 2561: 58.
กรม สบส. จัดเวทีมอบนโยบายการใช้ยาอย่างสมเหตุผลสู่การปฏิบัติในสถานพยาบาลเอกชน ขจัดอาการไม่พึงประสงค์และปัญหาเชื้อดื้อยาจากการใช้ยาเกินจำเป็น [อินเทอร์เน็ต]. 2566 [เข้าถึงเมื่อ วันที่ 10 ตุลาคม พ.ศ. 2566]. เข้าถึงได้จาก: URL: https://hss.moph.go.th/show_topic.php?id=3293
ธีรนุช พรหมจันทร์. ผลของมาตรการควบคุมการใช้ยาปฏิชีวนะตามแนวคิด Behavioral economics: กรณีศึกษาในโรงพยาบาลทั่วไปแห่งหนึ่งในจังหวัดปัตตานี [วิทยานิพนธ์ปริญญาเภสัชศาสตรมหาบัณฑิต]. สาขาวิชาเภสัชศาสตร์สังคมและการบริหาร, บัณฑิตวิทยาลัย. สงขลา: สงขลานครินทร์; 2021.
อัจฉรา ไชยธรรม, หทัยกาญจน์ เชาวนพูนผล. การพัฒนาระบบการสั่งใช้ยาปฏิชีวนะเพื่อการใช้ยาอย่างสมเหตุผล: กรณีศึกษาโรคติดเชื้อระบบทางเดินหายใจและบาดแผลสดจากอุบัติเหตุของโรงพยาบาลชุมชนแห่งหนึ่งในภาคเหนือตอนบน. วารสารเภสัชกรรมไทย 2021;13(1):74–87.
Boonyasiri A, Thamlikitkul V. Effectiveness of multifaceted interventions on rational use of antibiotics for patients with upper respiratory tract infections and acute diarrhea. J Med Assoc Thai 2014;97(suppl 3):S13–19.
สถาบันวิจัยระบบสาธารณสุข. การขับเคลื่อนนโยบายการใช้ยาอย่างสมเหตุผลในประเทศไทย. วารสารวิจัยระบบสาธารณสุข 2565;16(3):281–8.
ยอดพร โพธิดอกไม้. รูปแบบการควบคุมการสั่งใช้ยาปฏิชีวนะอย่างสมเหตุผลในโรงพยาบาลเชียงยืน จังหวัดมหาสารคาม. วารสารวิชาการสาธารณสุข 2560;26(ฉบับเพิ่มเติม 1):97–105.
ดาวน์โหลด
เผยแพร่แล้ว
รูปแบบการอ้างอิง
ฉบับ
ประเภทบทความ
สัญญาอนุญาต
อนุญาตภายใต้เงื่อนไข Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
ลิขสิทธิ์บทความเป็นของผู้เขียนบทความ แต่หากผลงานของท่านได้รับการพิจารณาตีพิมพ์ลงวารสารแพทย์เขต 4-5 จะคงไว้ซึ่งสิทธิ์ในการตีพิมพ์ครั้งแรกด้วยเหตุที่บทความจะปรากฎในวารสารที่เข้าถึงได้ จึงอนุญาตให้นำบทความในวารสารไปใช้ประโยชน์ได้ในเชิงวิชาการโดยจำเป็นต้องมีการอ้างอิงถึงชื่อวารสารอย่างถูกต้อง แต่ไม่อนุญาตให้นำไปใช้ในเชิงพาณิชย์
