การพัฒนารูปแบบการมีส่วนร่วมของครอบครัวและชุมชนในการส่งเสริมทันตสุขภาพ ในโรงเรียนประถมศึกษา ตำบลโพธิ์ใหญ่ อำเภอวารินชำราบ จังหวัดอุบลราชธานี

บทคัดย่อ

          การวิจัยเชิงปฏิบัติการครั้งนี้ มีวัตถุประสงค์เพื่อพัฒนารูปแบบการมีส่วนร่วมของครอบครัวและชุมชนในการส่งเสริมทันตสุขภาพในโรงเรียนประถมศึกษา ตำบลโพธิ์ใหญ่ อำเภอวารินชำราบ จังหวัดอุบลราชธานี  กลุ่มตัวอย่างเป็นกลุ่มผู้ให้ข้อมูลและมีส่วนเกี่ยวข้อง จำนวน 36 คน โดยใช้การคัดเลือกแบบเจาะจง เครื่องมือที่ใช้ในการเก็บรวบรวมข้อมูล ได้แก่ แบบสอบถาม แบบบันทึกปริมาณแผ่นคราบจุลินทรีย์ แบบสัมภาษณ์ แบบสังเกต และการสนทนากลุ่ม สถิติที่ใช้ในการวิเคราะห์ข้อมูล ได้แก่ จำนวน ร้อยละ ค่าเฉลี่ย ค่าเบี่ยงเบนมาตรฐาน และการทดสอบค่าที (t) ที่ระดับนัยสําคัญทางสถิติที่ .05 และข้อมูลเชิงคุณภาพเป็นการวิเคราะห์เชิงเนื้อหาสรุปประเด็นโดยการพรรณนา

          ผลการวิจัยพบว่า ภายหลังการประชุมแบบมีส่วนร่วม (AIC) โดยครอบครัวและชุมชน พบว่า ขั้นตอนการวางแผนมีการค้นหาปัญหาและระบุปัญหา พบปัญหาโรคฟันผุ (ร้อยละ 57.1) เป็นปัญหาสำคัญที่สุด และจัดทำโครงการส่งเสริมทันตสุขภาพภายใต้นโยบายกองทุนหลักประกันสุขภาพของท้องถิ่น ลักษณะเป็นแบบทางการและไม่เป็นทางการ อยู่ในแนวดิ่ง ทิศทางจากบนลงล่างและล่างขึ้นบน  มีระดับผู้ปฏิบัติอยู่ล่างสุดและผู้กำหนดนโยบายอยู่บนสุด  ส่วนในแนวระนาบเดียวกันจะมีการแบ่งงานและความรับผิดชอบกัน 3 กลุ่มหลัก 7 กิจกรรม เป็นผลพัฒนาได้รูปแบบ PARDO MODEL ได้แก่  (1) ร่วมค้นหาปัญหาและระบุปัญหา และกำหนดแนวทาง (Participation Planning ; P) (2) ร่วมปฏิบัติการ (Acting ; A)  (3) ร่วมสังเกตการณ์(Observing ; O) (4) ร่วมสะท้อนคิด (Reflecting ; R) และการพัฒนากระบวนการอย่างต่อเนื่อง Development ; D และภาพรวมระดับความคิดเห็นการมีส่วนร่วมของครอบครัวและชุมชน อยู่ในระดับมาก (Mean = 3.9, S.D. = 0.1) ภายหลังการใช้รูปแบบ มีการประเมินผล 3 มิติ พบว่า ด้านผลผลิต ภายหลังการอบรม เด็กนักเรียนประถมศึกษา มีความรู้ ทัศนคติ และการปฏิบัติทางทันตสุขภาพ เพิ่มขึ้น และครอบครัวและชุมชน มีการปฏิบัติทางทันตสุขภาพของเด็กนักเรียนประถมศึกษา เพิ่มขึ้น ส่งผลให้เด็กนักเรียนเปลี่ยนแปลงพฤติกรรมและอนามัยช่องปากที่ดีขึ้น  ส่วนด้านประสิทธิภาพได้รับการสนับสนุนและอนุมัติงบประมาณโดย อบต. ร้อยละ 100 และด้านผลลัพธ์ทางทันตสุขภาพเพื่อควบคุมแผ่นคราบจุลินทรีย์ในการป้องกันโรคฟันผุ ก่อนทดลองมีคะแนนเฉลี่ยปริมาณแผ่นคราบจุลินทรีย์ เท่ากับ 2.02  (S.D. = 0.45) อยู่ในระดับมาก หลังทดลองคะแนนเฉลี่ยเท่ากับ 1.16 (S.D. = 0.63) อยู่ในระดับปานกลาง  ภายหลังเด็กนักเรียนมีปริมาณแผ่นคราบจุลินทรีย์ ลดลงกว่า ก่อนทดลองอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติที่ .05 (p=0.001)