ปัจจัยที่มีความสัมพันธ์กับคุณภาพชีวิตในผู้ป่วยมะเร็งโลหิตวิทยาที่ได้รับยาเคมีบำบัด

วาติยา อุดร; ประภาพร  จินันทุยา

doi:10.60099/jtnmc.v38i01.260163

ผู้แต่ง

วาติยา อุดร สถาบันการพยาบาลศรีสวรินทิรา สภากาชาดไทย
ประภาพร จินันทุยา สถาบันการพยาบาลศรีสวรินทิรา สภากาชาดไทย

DOI:

https://doi.org/10.60099/jtnmc.v38i01.260163

คำสำคัญ:

ยาเคมีบำบัด, ผู้ป่วยมะเร็งโลหิตวิทยา, คุณภาพชีวิต, ทฤษฎีการเปลี่ยนผ่าน, ภาพสะท้อนความคิดจากการเจ็บป่วย

บทคัดย่อ

บทนำ: มะเร็งทางโลหิตวิทยาเป็นหนึ่งในสิบของมะเร็งที่เป็นปัญหาสาธารณสุขที่สำคัญทั่ว โลกและในประเทศไทย และจำนวนผู้ป่วยรายใหม่เพิ่มขึ้นในช่วงไม่กี่ปีที่ผ่านมา ทำให้เป็นภาระ โรคที่สำคัญต่อสุขภาพและคุณภาพชีวิตของผู้ป่วย

วัตถุประสงค์ของการวิจัย: เพื่อศึกษาระดับคุณภาพชีวิตของผู้ป่วยมะเร็งโลหิตวิทยาระหว่างการ ได้รับยาเคมีบำบัดใน 3 ด้าน ได้แก่ ด้านการรับรู้อาการ ด้านการทำหน้าที่ และด้านสุขภาพและคุณภาพชีวิต โดยรวม และศึกษาปัจจัยที่มีความสัมพันธ์กับคุณภาพชีวิตทั้ง 3 ด้าน ได้แก่ ปัจจัยภาพสะท้อนความคิดจาก การเจ็บป่วย ปัจจัยความรู้เกี่ยวกับโรคและการรักษาด้วยยาเคมีบำบัด ปัจจัยความเครียด และปัจจัย การสนับสนุนทางสังคม โดยใช้ทฤษฎีการเปลี่ยนผ่านของเมลิส (Meleis) เป็นกรอบแนวคิดในการทำวิจัย

การออกแบบวิจัย: การวิจัยเชิงบรรยายหาความสัมพันธ์

การดำเนินการวิจัย: กลุ่มตัวอย่างเป็นผู้ป่วยโรคมะเร็งโลหิตวิทยาที่ได้รับยาเคมีบำบัด ที่มารับ บริการที่คลินิกโลหิตวิทยา โรงพยาบาลระดับตติยภูมิแห่งหนึ่ง ในกรุงเทพมหานคร คัดเลือกกลุ่มตัวอย่าง แบบเจาะจงตามเกณฑ์จำนวน 116 ราย รวบรวมข้อมูลโดยใช้แบบสอบถาม ประกอบด้วย แบบบันทึก ข้อมูลส่วนบุคคล การเจ็บป่วยและการรักษา แบบสอบถามภาพสะท้อนความคิดจากการเจ็บป่วย แบบสอบถามความรู้เกี่ยวกับโรคและการรักษาด้วยยาเคมีบำบัด แบบประเมินความรู้สึกเครียด แบบประเมินการสนับสนุนทางสังคม และแบบประเมินคุณภาพชีวิต เครื่องมือทั้งหมดผ่านการตรวจสอบ ความถูกต้องของเนื้อหาโดยผู้เชี่ยวชาญ ความน่าเชื่อถือของเครื่องมือผ่านการทดสอบโดยใช้ค่า สัมประสิทธิ์แอลฟาครอนบาคและ Kuder Richardson-20 ตามประเภทของแบบสอบถาม วิเคราะห์ข้อมูล โดยสถิติเชิงพรรณนาและทดสอบความสัมพันธ์โดยสถิติสหสัมพันธ์ของเพียร์สัน

ผลการวิจัย: พบว่าระดับคะแนนคุณภาพชีวิตของผู้ป่วยโรคมะเร็งโลหิตวิทยาที่ได้รับยา เคมีบำบัดทั้ง 3 ด้านอยู่ในระดับสูง ปัจจัยที่มีความสัมพันธ์กับคุณภาพชีวิตทั้ง 3 ด้าน คือ ภาพสะท้อน ความคิดจากการเจ็บป่วย และความเครียด โดยพบว่ามีความสัมพันธ์เชิงบวกอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ กับคุณภาพชีวิตด้านการรับรู้อาการ (r = .401, p < .001; r = .396, p < .001 ตามลำดับ) และมี ความสัมพันธ์เชิงลบกับคุณภาพชีวิตด้านการทำหน้าที่ (r = -.518, p < .001; r = -.350, p < .001 ตามลำดับ) และคุณภาพชีวิตด้านสุขภาพและคุณภาพชีวิตโดยรวม (r = -.461, p < .001; r = -. 275, p < .01 ตามลำดับ) ส่วนปัจจัยด้านความรู้เกี่ยวกับโรคและการรักษาด้วยยาเคมีบำบัด และการ สนับสนุนทางสังคมไม่มีความสัมพันธ์อย่างมีนัยสำคัญทางสถิติกับคุณภาพชีวิต

ข้อเสนอแนะ: การติดตามประเมินคุณภาพชีวิตของผู้ป่วยมะเร็งโลหิตวิทยาที่ได้รับยาเคมีบำบัด ในแต่ละด้านโดยพยาบาลวิชาชีพและทีมสุขภาพโดยเฉพาะในระยะเปลี่ยนผ่านจากภาวะเจ็บป่วย ร่วมกับการส่งเสริมภาพสะท้อนความคิดจากการเจ็บป่วยในเชิงบวก และลดความเครียด จะเป็น ประโยชน์ในการช่วยเพิ่มคุณภาพชีวิตที่ดีในทุกด้านของผู้ป่วย

Downloads

Download data is not yet available.

เอกสารอ้างอิง

World Health Organization (WHO). Global Health Estimates 2020: Deaths by Cause, Age, Sex, by Country and by Region, 2000-2019; 2020. Available from: https://www.who.int/data/gho/data/themes/mortality-and-global-health-estimates/ghe-leading-causes-of-death.

Strategy and Planning Division. Public Health Statistics A.D. 2019: Ministry of Health; 2019. Available from: http://dmsic.moph.go.th/index/detail/8297. (in Thai)

Goswami P, Oliva EN, Ionova T, Else R, Kell J, Fielding AK, et al. Quality-of-life issues and symptoms reported by patients living with haematological malignancy: a qualitative study. Ther Adv Hematol 2020;11. 2040620720955002. doi: 10.1177/204062 0720955002. PubMed PMID: 33101618.

Batra A, Kalyani CV, Rohilla KK. Incidence and severity of self-reported chemotherapy side-effects in patients with hematolymphoid malignancies: a cross-sec-tional study. Cancer Res Stat Treat 2020;3:736-41.

Husson O, de Rooij BH, Kieffer J, Oerlemans S, Mols F, Aaronson NK, et al. The EORTC QLQ-C30 summary score as prognostic factor for survival of patients with cancer in the “real-world”: results from the population-based PROFILES registry. Oncologist 2020;25:e722-32. doi: 10.1634/theoncologist. 2019-0348. PubMed PMID: 32297435.

Aaronson NK. Methodologic issues in assessing the quality of life of cancer patients. Cancer 1991;67 (Suppl 3):844-50.

de Souza Vieira M, Avancinib LP, da Costab Glenda LP, Petarlic B, Pereirad TSS, Marques-Rochaa JL, et al. Quality of life and associated factors in patients with hematological cancer according to EORTC QLQ-C30. J Hum Growth Dev 2022;32:309-20.

Osmialowska E, Stas J, Chabowski M, Jankowska-Polanska B. Illness perception and quality of life in patients with breast cancer. Cancers (Basel) 2022;14: 1214. doi: 10.3390/cancers14051214. PubMed PMID: 35267522.

Fanakidou I, Zyga S, Alikari V, Tsironi M, Stathoulis J, Theofilou P. Mental health, loneliness, and illness perception outcomes in quality of life among young breast cancer patients after mastectomy: the role of breast reconstruction. Qual Life Res 2018;27:539-43.

Adamowicz K, Janiszewska J, Lichodziejewska-Niemierko M. Prognostic value of patient knowledge of cancer on quality of life in advanced lung cancer during chemotherapy. J Cancer Educ 2020;35:93-9.

Dehghan M, Jazinizade M, Malakoutikhah A, Madadimahani A, Iranmanesh MH, Oghabian S, et al. Stress and quality of life of patients with cancer: the mediating role of mindfulness. J Oncol 2020;2020. 3289521. doi: 10.1155/2020/3289521. PubMed PMID: 33381176.

Papathanasiou IV, Kelepouris K, Valari C, Papagiannis D, Tzavella F, Kourkouta L, et al. Depression, anxiety and stress among patients with hematological malignancies and the association with quality of life: a cross-sectional study. Med Pharm Rep 2020; 93:62-8.

Di Mattei VE, Perego G, Taranto P, Mazzetti M, Rancoita P, Milano F, et al. Socio-demographic and psychological factors associated with quality of life of women undergoing chemotherapy treatment for gynecological cancer. Support Care Cancer 2022:30; 7333-9.

Zhang Y, Cui C, Wang Y, Wang L. Effects of stigma, hope and social support on quality of life among Chinese patients diagnosed with oral cancer: a crosssectional study. Health Qual Life Outcomes 2020;18. 112. doi: 10.1186/s12955-020-01353-9. PubMed PMID: 32345317.

Suansomran S, Matchim Y, Baannasarn B. Factors predicting quality of life of patients with acute leukemia undergoing chemotherapy. Songklanagarind Journal of Nursing 2021;41(2):47-56..

Polit DF, Beck CT. Nursing research: generating and assessing evidence for nursing practice. 11th ed. Philadelphia: Wolters Kluwer; 2021.

Vatvani AD, Gunawan C, Waren K, Kurniawan A. Association between illness perception and health related quality of life in Indonesian cancer patients. Ann Oncol 2017;28(suppl 10):x163. doi: 10.1093/annonc/mdx676.028.

Folstein MF, Folstein SE, McHugh PR. “Mini-mental state”. A practical method for grading the cognitive state of patients for the clinician. J Psychiatr Res 1975;12(3):189-98.

Institute of Geriatric Medicine. The mini mental state examination -Thai version (MMSE-Thai 2002). Nonthaburi: Department of Medical Service; 2002. (in Thai)

Broadbent E, Petrie KJ, Main J, Weinman J. The brief illness perception questionnaire. J Psychosom Res 2006;60:631-7.

Thepphawan P, Watthnakitkrileart D, Pongthavornkamol K, Dumavibhat C. Cognitive representation, emotional responses and hospitalization experience in predicting decision making for receiving treatment among patients with acute coronary syndrome. Nursing Science Journal of Thailand 2012;29(2 Suppl 1):111-9. (in Thai)

Subongkot S, Srisawat S, Johns NP, Sookprasert A. Outcome of chemotherapy counseling in oncology patients by pharmacist. Isan Journal of Pharmaceutical Sciences 2009;5:34-45. (in Thai)

Baoraksa C, Chanthawong S. Assessment of knowledge in cancer patients undergoing chemotherapy at Udon Thani Hospital. Srinagarind Medical Journal 2018;33:495-500. (in Thai)

Cohen S, Kamarck T, Mermelstein R. A global measure of perceived stress. J Health Soc Behav 1983;24:385-96.

Wongpakaran N, Wongpakaran T. The Thai version of the PSS-10: an investigation of its psychometric properties. Biopsychosoc Med 2010;4:6. doi: 10. 1186/1751-0759-4-6. PubMed PMID: 20540784.

Sherbourne CD, Stewart AL. The MOS social support survey. Soc Sci Med 1991;32:705-14.

Khwandee N. The ralationship between pain, depression, social support and function recovery in elderly patients with hip fracture following surgery [Thesis]. Bangkok: Mahidol University; 2010. (in Thai) 2

Aaronson NK, Ahmedzai S, Bergman B, Bullinger M, Cull A, Duez NJ, et al. The European Organization for Research and Treatment of Cancer QLQ-C30: a quality-of-life instrument for use in international clinical trials in oncology. J Natl Cancer Inst 1993;85:365-76.

Chinuntuya P, Chutitorn AN. Factors predicting preoperative quality of Life in elderly patients with gastrointestinal cancer. Thai Red Cross Nursing Journal 2017;10:103-20. (in Thai)

Fayers PM, Aaronson NK, Bjordal K, Groenvold M, Curran D, Bottomley A. The EORTC QLQ-C30 scoring manual. 3rd ed. Brussels: European Organization for Research and Treatment of Cancer; 2001.

Despiegel N, Touboul C, Flinois A, Saba G, Suzan F, Gonzalez-McQuire S, et al. Health-related quality of life of patients with multiple myeloma treated in routine clinical practice in France. Clin Lymphoma Myeloma Leuk 2019;19:e13-28. doi: 10.1016/j. clml.2018.08.019. PubMed PMID: 30292736.

Tsai LY, Lee SC, Wang KL, Tsay SL, Tsai JM. A correlation study of fear of cancer recurrence, illness representation, self-regulation, and quality of life among gynecologic cancer survivors in Taiwan. Taiwan J Obstet Gynecol 2018;57:846-52.

Rood JA, Eeltink CM, van Zuuren FJ, Verdonck de Leeuw IM, Huijgens PC. Perceived need for information of patients with haematological malignancies: a literature review. J Clin Nurs 2015;24:353-69.

Doubova SV, Terreros-Munoz E, Delgado-Lopez N, Montano-Figueroa EH, Infante-Castaneda C, Perez-Cuevas R. Experiences with health care and health-related quality of life of patients with hematologic malignancies in Mexico. BMC Health Serv Res 2020;20: 644. doi: 10.1186/s12913-020-05498-7. PubMed PMID: 32650770.

Hue PTT, Chanruangvanich W, Puwarawuttipanit W. Factors associated with quality of life among patients with lung cancer. Nursing Science Journal of Thailand 2017;35(3 Suppl 1):79-86. (in Thai)