ปัจจัยที่มีความสัมพันธ์กับพฤติกรรมการป้องกันการพลัดตกหกล้มของญาติผู้ดูแลผู้สูงอายุที่มีสายตาเลือนราง

บทคัดย่อ

บทนำ ผู้สูงอายุที่มีสายตาเลือนรางจะมีความบกพร่องทางการมองเห็นร่วมกับโรคทางตา ทำให้การมองเห็นลดลง การเพ่งได้ลดลง การแยกความแตกต่างของสีได้ยาก การปรับสายตาในที่มืดและ ลานสายตาที่แคบลง รวมทั้งมีปัญหาการรับรู้ความตื้นลึกของพื้นผิวและการมองไม่เห็นภาพด้านข้าง เกิดการกะระยะที่ผิดพลาด ทำให้เกิดการเดินชนและหกล้มได้ง่าย นอกจากนี้ยังพบว่าผู้สูงอายุจะมีความเสื่อมของร่างกายที่ทำให้การทรงตัวและการเคลื่อนไหวที่บกพร่อง ทำให้มีความเสี่ยงในการเกิดการพลัดตกหกล้มได้ง่าย ทั้งนี้ผู้สูงอายุที่มีสายตาเลือนรางจะมีความพร่องในการดูแลตนเอง ส่งผลให้ต้องพึ่งพาญาติผู้ดูแล ดังนั้นญาติผู้ดูแลจึงมีบทบาทสำคัญในการลดความเสี่ยงต่อการหกล้ม โดยให้ความช่วยเหลือทั้งด้านร่างกาย การทำกิจวัตรประจำวัน การดูแลผู้สูงอายุอย่างใกล้ชิด รวมถึงการปรับปรุงสภาพแวดล้อมให้ปลอดภัย โดยเฉพาะสถานที่ที่เคยพลัดตกหกล้ม กระตุ้นให้ผู้สูงอายุออกกำลังกายและปฏิบัติตามคำแนะนำในการป้องกันการหกล้ม ซึ่งญาติผู้ดูแลที่มีพฤติกรรมการป้องกันการหกล้มที่ถูกต้องและเหมาะสมเป็นส่วนสำคัญ ต่อการลดอันตรายจากการหกล้มในผู้สูงอายุได้ 

วัตถุประสงค์การวิจัย การศึกษาครั้งนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาความสัมพันธ์ระหว่างความรู้ในการป้องกันการหกล้ม ความกลัวการหกล้ม และประสบการณ์ในการดูแลผู้สูงอายุกับพฤติกรรมการป้องกัน การพลัดตกหกล้มของญาติผู้ดูแลผู้สูงอายุที่มีสายตาเลือนราง 

การออกแบบการวิจัย การศึกษาครั้งนี้เป็นแบบบรรยายเชิงวิเคราะห์ความสัมพันธ์โดยใช้กรอบแนวคิด ความสามารถในการดูแลตนเองของโอเร็ม ที่กล่าวว่าบุคคลที่ให้การดูแลผู้ที่ต้องการการพึ่งพาโดยการกระทำ อย่างจงใจและมีการกำหนดเป้าหมาย และสามารถคาดการณ์ การปรับเปลี่ยน และการลงมือปฏิบัติได้ เพื่อตอบสนองความต้องการการดูแลทั้งหมดของบุคคลที่ต้องการการพึ่งพา ซึ่งความสามารถในการดูแลผู้ป่วยหรือผู้สูงอายุของผู้ให้การดูแลนั้น ประกอบด้วย ความสามารถในการปฏิบัติเพื่อการดูแลตนเอง โดยพลังความสามารถ 10 ประการ เป็นความสามารถที่เกื้อหนุนในการดูแลตนเองอย่างจงใจ ทำให้ ญาติผู้ดูแลเกิดการแสวงหาความรู้ในการดูแลตนเองและทักษะในการใช้การคิดและสติปัญญาในการรับรู้ อีกทั้งเมื่อญาติผู้ดูแลมีประสบการณ์ในการดูแลผู้สูงอายุมาก่อนจะมีการเรียนรู้ พัฒนาทักษะเกิดความชำนาญในการดูแลได้อย่างเหมาะสม รวมถึงหากมีความกลัวการหกล้มจะทำให้เกิดการคาดการณ์ ในความเสี่ยงของการหกล้มในผู้สูงอายุ 

การดำเนินการวิจัย กลุ่มตัวอย่าง คือ ญาติผู้ดูแลอายุ 18 ปีขึ้นไป ที่ดูแลผู้สูงอายุ (อายุ 60 ปีขึ้นไป) ที่มีภาวะสายตาเลือนรางที่เข้ารับการรักษาคลินิกตรวจตาทั่วไปและคลินิกสายตาเลือนราง ณ โรงพยาบาล มหาวิทยาลัย 2 แห่ง ในจังหวัดกรุงเทพมหานคร ในช่วงเดือนสิงหาคมถึงเดือนพฤศจิกายน พ.ศ. 2566 โดยคัดเลือกกลุ่มตัวอย่างแบบเฉพาะเจาะจง ตามคุณสมบัติตามเกณฑ์คัดเข้าดังนี้ 1) เป็นญาติผู้ดูแล โดยมีสายสัมพันธ์ใกล้ชิด อาศัยอยู่ในบ้านเดียวกัน และเป็นผู้รับผิดชอบหลักของผู้ป่วยสูงอายุที่มีภาวะ สายตาเลือนราง 2) ให้การดูแลผู้สูงอายุที่มีภาวะพึ่งพิงระดับปานกลางขึ้นไป ประเมินโดย Chula ADL Index มีคะแนนน้อยกว่าหรือเท่ากับ 9 คะแนน 3) หากญาติผู้ดูแลมีอายุ 60 ปีขึ้นไป ต้องผ่านการประเมิน สมรรถภาพการรู้คิด 6 ข้อ มีคะแนนน้อยกว่าหรือเท่ากับ 7 คะแนน 4) มีสติสัมปชัญญะที่ดี สื่อสารด้วย การฟัง อ่าน และเขียนภาษาไทยได้เข้าใจ และ 5) ยินดีเข้าร่วมงานวิจัยโดยสมัครใจด้วยการลงนาม เกณฑ์ การคัดออก คือ เป็นญาติผู้ดูแลผู้สูงอายุที่ป่วยติดเตียง กำหนดขนาดตัวอย่างโดยใช้โปรแกรม G*Power version 3.1.9.7 กำหนดระดับนัยสำคัญที่ .05 กำหนดอำนาจในการทดสอบที่ .80 และขนาดอิทธิพล เท่ากับ .290 ผู้วิจัยเพิ่มขนาดกลุ่มตัวอย่างร้อยละ 10 ในกรณีได้ข้อมูลไม่ครบถ้วน ในการศึกษาครั้งนี้ผู้วิจัย ใช้ขนาดของกลุ่มตัวอย่างจำนวน 100 คน เก็บรวบรวมข้อมูลโดยใช้แบบสอบถามข้อมูลทั่วไป แบบประเมิน ความรู้เรื่องการหกล้ม แบบสอบถามความกลัวการหกล้ม และแบบสอบถามพฤติกรรมในการป้องกัน การหกล้มของผู้สูงอายุ ตรวจสอบความเที่ยงของแบบประเมินความรู้เรื่องการหกล้มได้ค่าคูเดอร์ ริชาร์ดสัน เท่ากับ .82 แบบสอบถามความกลัวการหกล้ม และแบบสอบถามพฤติกรรมการป้องกันการหกล้มของผู้สูงอายุได้ค่าสัมประสิทธิ์อัลฟาของครอนบาคเท่ากับ .82 และ .85 ตามลำดับ วิเคราะห์ข้อมูลโดยใช้สถิติ สัมประสิทธิ์สหสัมพันธ์แบบเพียร์สัน และสัมประสิทธิ์สหสัมพันธ์แบบสเปียร์แมน 

ผลการวิจัย ญาติผู้ดูแลส่วนใหญ่เป็นเพศหญิง (ร้อยละ 64) มีอายุเฉลี่ย 44 ปี (SD = 12.63) ส่วนใหญ่จบการศึกษาระดับปริญญาตรี (ร้อยละ 51) ระยะเวลาในการดูแลผู้สูงอายุที่มีสายตาเลือนราง 1 – 12 ปี เฉลี่ย 4.22 ปี (SD = 2.95) ประมาณ 1 ใน 4 มีจำนวนปีในการดูแลผู้สูงอายุที่มีสายตาเลือนราง เท่ากับ 2 ปี (ร้อยละ 24) ค่าเฉลี่ยคะแนนความรู้ในการป้องกันการหกล้มเฉลี่ยเท่ากับ 15.59 คะแนน (SD = 2.47) ค่าเฉลี่ยคะแนนความกลัวการหกล้ม 20.29 คะแนน (SD = 2.70) และค่าเฉลี่ยคะแนนพฤติกรรม ในการป้องกันการหกล้ม 67.87 คะแนน (SD = 6.74) ปัจจัยที่มีความสัมพันธ์กับพฤติกรรมการป้องกัน การหกล้มอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ คือ ความรู้ในการป้องกันการป้องกันการหกล้ม (r = .197, p < .05) ความกลัวการหกล้ม (r = .599, p < .01) อย่างไรก็ตาม ประสบการณ์ในการดูแลผู้สูงอายุไม่มีความสัมพันธ์ กับพฤติกรรมการป้องกันการหกล้มอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ (rs = -.114, p > .05) 

ข้อเสนอแนะ ผลการศึกษาในครั้งนี้ชี้ให้เห็นถึงความสำคัญในพฤติกรรมการป้องกันการหกล้มของญาติผู้ดูแลผู้สูงอายุที่มีสายตาเลือนราง และสามารถใช้เป็นข้อมูลเบื้องต้นในการทำวิจัยเกี่ยวกับปัจจัย ทำนายพฤติกรรมในการป้องกันการหกล้มของญาติผู้ดูแลผู้สูงอายุ และพัฒนาแนวทางในการดูแลที่เน้นเรื่องการให้ความรู้ในการจัดสิ่งแวดล้อมให้กับญาติผู้ดูแลผู้สูงอายุ และส่งเสริมการออกกำลังกายที่ช่วยเพิ่มการทรงตัว เพื่อป้องกันการหกล้มในผู้สูงอายุ