การปริวรรตตำรายาสมุนไพรที่ปรากฏในคัมภีร์ใบลานอีสาน: กรณีศึกษาคัมภีร์ใบลาน ของหมอพื้นบ้านพิมพ์ แก้ววิเศษ ผูกที่ 2

บทคัดย่อ

การวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อ 1. ศึกษาภูมิปัญญาหมอพื้นบ้านในการดูแลสุขภาพที่ปรากฏในคัมภีร์ใบลานอีสาน 2. ปริวรรตคัมภีร์ใบลานอีสานเป็นอักษรไทยปัจจุบัน และ 3. จำแนกตำรับยาสมุนไพรที่ปรากฏในคัมภีร์ใบลานอีสาน วิธีดำเนินการวิจัย เป็นการวิจัยเชิงคุณภาพ โดยการปริวรรตคัมภีร์ใบลานอีสานของหมอพื้นบ้านพิมพ์ แก้ววิเศษ โดยผู้เชี่ยวชาญทางด้านภาษาโบราณอีสาน ซึ่งคัมภีร์ใบลานอีสานที่ศึกษานี้ มีจำนวน 17 ลาน 34 หน้าบันทึกด้วยอักษรธรรมโบราณด้วยภาษาอีสานสั้น ๆ ได้ใจความชัดเจน

        ผลการวิจัยพบว่าในคัมภีร์ใบลานนี้มีตำรับที่ใช้บำบัดอาการของโรคและวิธีการบำบัดโรค จำนวน 51 ตำรับ วิธีการปรุงยา 26 วิธี  ส่วนมากเป็นตำรับยารักษากลุ่มอาการไข้ที่มีลักษณะผื่นต่างๆ 19 ตำรับ กลุ่มโรคระบบทางเดินอาหาร 12 ตำรับ กลุ่มโรคระบบไหลเวียนเลือด 9 ตำรับ และกลุ่มโรคอื่นๆ 11 ตำรับ ในคัมภีร์ใบลาน มีเภสัชวัตถุ 202 ชนิด แบ่งเป็นพืชวัตถุ 186 ชนิด ธาตุวัตถุ 9 ชนิด และสัตว์วัตถุ 7 ชนิด และมีการตั้งคายบูชาครู การใช้คาถาในรักษาผู้ป่วยร่วมด้วย โดยสรุป คัมภีร์ใบลานอีสานแสดงให้เห็นถึงภูมิปัญญาของหมอพื้นบ้านที่ใช้ในการรักษาผู้ป่วยเป็นการดูแลแบบองค์รวม ทั้งทางด้านกายและทางจิตใจ และสามารถนำไปใช้ต่อยอดองค์ความรู้และถ่ายทอดให้แก่นิสิตนักศึกษาและประชาชนทั่วไปได้ใช้ดูแลสุขภาพในเบื้องต้นได้ และยังเป็นการอนุรักษ์ภูมิปัญญาของหมอยาพื้นบ้านไม่ให้สูญหายต่อไป