การตรวจคัดกรองมะเร็งท่อน้ำดีด้วยเครื่องอัลตร้าซาวด์ อำเภอกุดดชุม จังหวัดยโสธร

บทคัดย่อ

          การศึกษานี้เป็นการวิจัยเชิงพรรณนาแบบย้อนหลัง (Retrospective descriptive study) มีวัตถุประสงค์ เพื่อศึกษาวิเคราะห์ผลการตรวจคัดกรองมะเร็งท่อน้ำดีด้วยเครื่องอัลตร้าซาวด์ และศึกษาระบาดวิทยาการเกิดมะเร็งตับ/มะเร็งท่อน้ำดี อำเภอกุดชุม จังหวัดยโสธร ปี พ.ศ. 2560-2562 ในกลุ่มตัวอย่างอายุ 40 ปีขึ้นไป จำนวน 3,846 คน ตามเกณฑ์การคัดเลือก          เครื่องมือในการศึกษา ประกอบด้วย เครื่องอัลตร้าซาวด์ เวชระเบียนผู้ป่วย แบบบันทึก Demographic Information Form: Enrollment (CCA01) Ultrasound Form (CCA02) และฐานข้อมูล Isan cohort  วิเคราะห์ข้อมูลด้วยสถิติเชิงพรรณนา ความถี่ ค่าเฉลี่ย ร้อยละ และ proportion test 95%CI                                                                                                                           ผลการศึกษา กลุ่มตัวอย่างส่วนมากเป็นเพศหญิง ร้อยละ 66.0 อายุเฉลี่ย 54 ปี (SD±9.0) การศึกษาระดับประถมศึกษา ร้อยละ 79.6 มีอาชีพเกษตรกรรม ร้อยละ 91.4 เคยได้รับการตรวจอุจจาระหาไข่พยาธิใบไม้ตับ ร้อยละ 52.6 เคยตรวจพบไข่พยาธิใบไม้ตับ ร้อยละ 53.0 เคยได้รับยาฆ่าพยาธิใบไม้ตับ ร้อยละ 28.6 มีญาติสายตรงป่วยเป็นมะเร็งท่อน้ำดี ร้อยละ77.5 โดยเฉพาะเป็นพ่อแม่และพี่น้อง เคยรับประทานปลาน้ำจืดที่มีเกล็ดดิบๆ สุกๆหรือปลาร้าไม่ต้มสุก มากที่สุดถึงร้อยละ 94.5 ซึ่งมีลักษณะใกล้เคียงกับกลุ่มตัวอย่างของโครงการ CASCAP ผลการอัลตร้าซาวด์ช่องท้องส่วนบน ส่วนใหญ่ตรวจพบความผิดปกติ PDF มากที่สุด ร้อยละ 11.6 รองลงมาคือ Fatty  Liver ร้อยละ10.5 พบผู้ที่สงสัยเป็นมะเร็ง จำนวน 11 ราย คิดเป็น 300/100,000 ประชากร ได้รับการตรวจยืนยัน พบว่าเป็นมะเร็งท่อน้ำดี จำนวน 3 ราย 2 รายได้รับการผ่าตัด อีก 1 ราย ปฏิเสธการรักษา การตรวจอัลตร้าซาวด์ของโครงการ CASCAP ในช่วงระยะเวลาเดียวกัน จำนวน 526,843 คน ตรวจพบ PDF,  Fatty liver และ Suspected Case มีสัดส่วนใกล้เคียงกัน แต่เมื่อทดสอบด้วยสถิติ Z- test พบว่า มีความแตกต่างกันอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ (P<0.05) การติดตามระบาดวิทยาในเขตพื้นที่อำเภอกุดชุม ตรวจพบ PDF มากที่สุดที่ โรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพโนนประทาย ร้อยละ 19.9 Suspected Case พบ 7 ใน 14 แห่ง ผู้ป่วยยืนยันมะเร็ง 3 รายอยู่ในพื้นที่ 3 ใน 7 แห่งที่ตรวจพบ Suspected Case ซึ่งต้องมีการศึกษาเชิงลึกเพิ่มเติมในพื้นที่ต่อไป