การตรวจประเมินห้องปฏิบัติการที่ได้รับการรับรองมาตรฐานสารพิษตกค้างในผักและผลไม้สดด้วยชุดทดสอบอย่างง่าย ระหว่างปี พ.ศ. 2563−2565
การตรวจประเมินห้องปฏิบัติการที่ได้รับการรับรองมาตรฐานสารพิษตกค้างในผักและผลไม้สดด้วยชุดทดสอบอย่างง่าย พ.ศ. 2563−2565
คำสำคัญ:
การรับรองคุณภาพห้องปฏิบัติการ, การตรวจสอบสารพิษตกค้างในผักสดและผลไม้สด, ชุดทดสอบสารพิษตกค้างอย่างง่ายบทคัดย่อ
การรับรองคุณภาพระบบตรวจสอบสารพิษตกค้างในผักสดและผลไม้สดเป็นมาตรฐานสำคัญสำหรับห้องปฏิบัติการที่ใช้ชุดทดสอบอย่างง่าย วัตถุประสงค์ของการศึกษานี้ คือ การวิเคราะห์สิ่งที่ไม่สอดคล้องกับข้อกำหนดจากผลการตรวจประเมินวิเคราะห์ผลการเข้าร่วมทดสอบความชำนาญ (Proficiency Testing: PT) เปรียบเทียบข้อกำหนดการรับรองคุณภาพระบบตรวจสอบสารพิษตกค้างในผักสด ผลไม้สด (มาตรฐานสารพิษตกค้าง) ฉบับปี พ.ศ. 2563 และ 2566 กับมาตรฐานสากล ISO/IEC 17025:2017 รวมถึงประเมินความพึงพอใจของผู้ใช้งานโปรแกรมระบบสารสนเทศที่พัฒนาขึ้น ผลการศึกษาพบว่า ข้อบกพร่องที่พบบ่อยที่สุด คือ ระบบตรวจสอบสารพิษตกค้าง (ร้อยละ 25.9) และการควบคุมคุณภาพผลิตภัณฑ์ (ร้อยละ 18.1) ในการเข้าร่วม PT ห้องปฏิบัติการ ร้อยละ 73.8 ผ่านเกณฑ์ประเมิน ขณะที่ร้อยละ 26.2 ไม่ผ่าน โดยสาเหตุหลักมาจากวิธีปฏิบัติงานของเจ้าหน้าที่ ข้อกำหนดฉบับใหม่มีการเพิ่มเติมเกี่ยวกับการควบคุมคุณภาพภายใน การรักษาความลับและการจัดการข้อมูล แต่ยังขาดการจัดการความเสี่ยงและการระบุสิ่งที่ไม่สอดคล้อง ซึ่งเป็นองค์ประกอบสำคัญของระบบคุณภาพในการประเมินโปรแกรมระบบสารสนเทศที่พัฒนาขึ้นสามารถใช้งานได้จริง โดยได้รับคะแนนความพึงพอใจ ร้อยละ 80.9 จากผู้ใช้งานทั้งห้องปฏิบัติการและผู้ตรวจประเมิน โปรแกรมระบบสารสนเทศนี้จึงช่วยลดภาระงาน การประสานงานได้สะดวกขึ้น ลดระยะเวลารอคอย และสามารถประยุกต์ใช้กับการรับรองมาตรฐานอื่นได้
เอกสารอ้างอิง
พระราชบัญญัติอาหาร พ.ศ. 2522. ราชกิจจานุเบกษา ฉบับพิเศษ เล่ม 96 ตอนที่ 79. (วันที่ 13 พฤษภาคม 2522). หน้า 1.
ประกาศกระทรวงสาธารณสุข ฉบับที่ 387 (พ.ศ. 2560) เรื่อง อาหารที่มีสารพิษตกค้าง. ราชกิจจานุเบกษา เล่ม 134 ตอนพิเศษ 228 ง (วันที่ 18 กันยายน 2560). หน้า 8.
ประกาศกระทรวงสาธารณสุข ฉบับที่ 393 (พ.ศ. 2561) ออกตามความในพระราชบัญญัติอาหาร พ.ศ. 2522 เรื่อง อาหารที่มีสารพิษตกค้าง (ฉบับที่ 2). ราชกิจจานุเบกษา เล่ม 135 ตอนพิเศษ 264 ง (วันที่ 22 ตุลาคม 2561). หน้า 10.
ประกาศกระทรวงสาธารณสุข ฉบับที่ 419 (พ.ศ. 2563) ออกตามความในพระราชบัญญัติอาหาร พ.ศ. 2522 เรื่อง อาหารที่มีสารพิษตกค้าง (ฉบับที่ 3). ราชกิจจานุเบกษา. เล่ม 137 ตอนพิเศษ 257 ง. (วันที่ 2 พฤศจิกายน 2563). หน้า 27.
ประกาศกระทรวงสาธารณสุข ฉบับที่ 449 (พ.ศ. 2567) ออกตามความในพระราชบัญญัติอาหาร พ.ศ. 2522 เรื่อง อาหารที่มีสารพิษตกค้าง (ฉบับที่ 4). ราชกิจจานุเบกษา. เล่ม 141 ตอนพิเศษ 158 ง. (วันที่ 11 มิถุนายน 2567). หน้า 7.
ศุจิมน มังคลรังษี, สุวพิชญ์ เตชะสาน, วีรยา สินธุกานนท์, จิดาภา รัตนถาวร, ธัญณ์สิริ วิทยาคม, ภูษณิศา กิจกาญจนกุล, และคณะ. ความชุกของสารเคมีกำจัดศัตรูพืชกลุ่มออการ์โนฟอสเฟตและคาร์บาเมตตกค้างในผักที่จำหน่ายในตลาดสดและห้างสรรพสินค้า ในพื้นที่กรุงเทพมหานคร. ว วิชาการสาธารณสุขชุมชน.[วารสารออนไลน์]. 2565; [สืบค้น 24 มิ.ย. 2566]; 8(4): [12 หน้า]. เข้าถึงได้จาก: URL: https://he02.tci-thaijo.org/index.php/ajcph/article/view/258133.
ภคิน ปัญญาฤทธิสร, ธีรุตม์ ธนมิตรามณี, ปุณยนุช สุนทรีวงศ์, ชิษณุชากริ่มใจ, วสุพล จุฑานพมณี, พัสกร เพ็ชรผ่อง, และคณะ. สถานการณ์การตกค้างของสารกำจัดศัตรูพืชกลุ่มออร์กาโนฟอสเฟตและคาร์บาเมตในผักที่โฆษณาปลอดสารพิษ ในเขตกรุงเทพมหานคร. ว สาธารณสุขมหาวิทยาลัยบูรพา.[วารสารออนไลน์]. 2566; [สืบค้น 24 มิ.ย. 2566]; 18(1): [13 หน้า]. เข้าถึงได้จาก: URL: https://he02.tci-thaijo.org/index.php/phjbuu/articleview/260307/178972.
กรมวิทยาศาสตร์การแพทย์. มาตรฐานคุณภาพระบบตรวจสอบสารพิษตกค้างในผักสด ผลไม้สด. [ออนไลน์]. 2563; [สืบค้น 14 มิ.ย. 2566]; [16 หน้า]. เข้าถึงได้ที่: URL: https://blqs.dmsc.moph.go.th/QSD/FruitsSTD2020.pdf.
กรมวิทยาศาสตร์การแพทย์. ข้อกำหนดทั่วไป ข้อกำหนดด้านคุณภาพและวิชาการสำหรับการรับรองระบบตรวจสอบสารพิษตกค้างในผักสด ผลไม้สด สารปนเปื้อนในอาหารและห้องปฏิบัติการด่านอาหารและยา. [ออนไลน์]. 2566; [สืบค้น 17 ก.พ. 2568]; [11 หน้า]. เข้าถึงได้ที่: URL: https://blqs.dmsc.moph.go.th/QSD/Requirement_QSD_2566.pdf.
สำนักคุณภาพและความปลอดภัยอาหาร กรมวิทยาศาสตร์การแพทย์. คู่มือการใช้ชุดทดสอบอาหาร. [ออนไลน์]. 2560; [สืบค้น 13 ก.พ.68]; [118 หน้า]. เข้าถึงได้ที่: URL: http://bqsf.dmsc.moph.go.th/bqsfWeb/index.php/food-testkit-book.
เสาวนีย์ อารมย์สุข, ชาญฤทธิ์ สัพพัญญู. คู่มือการตรวจประเมินเพื่อรับรองความสามารถห้องปฏิบัติการตามมาตรฐาน ISO/ IEC 17025: 2017. นนทบุรี: สำนักมาตรฐานห้องปฏิบัติการ กรมวิทยาศาสตร์การแพทย์; 2565.
จรรยา สุวัฒนพิเศษ. มาตรฐานความปลอดภัยสินค้าผักและผลไม้ของประเทศไทย: หลักความสอดคล้องกลมกลืนภายใต้ความตกลงว่าด้วยการใช้บังคับมาตรการสุขอนามัยและสุขอนามัยพืช. ว วิจัย มหาวิทยาลัยเวสเทิร์น มนุษยศาสตร์และสังคมศาสตร์ 2566; 9(2): 265-78.
ธมลวรรณ เขื่อนจินดาวงศ์, โสภณ แย้มกลิ่น, เออวดี เปรมัษเฐียร. ปัจจัยที่มีผลต่อความเชื่อมั่นของผู้บริโภคในการเลือกซื้อสินค้าผักและผลไม้ในตลาดสดติดดาว. ว สังคมศาสตร์ปัญญาพัฒน์.[วารสารออนไลน์]. 2567; [สืบค้น 12 ก.พ. 2568]; 6(4): [13 หน้า]. เข้าถึงได้จาก: URL: https://so06.tcithaijo.org/index.php/JSSP/article/view/276245/185890.
กอบทอง ธูปหอม. Handbook GT-pesticide test kit, organophosphorus, carbamate, cholinesterase inhibitor. เอกสารเรียบเรียงใหม่ ครั้งที่ 7. นนทบุรี: ศูนย์อบรมจีที; 2556.
อมรรัตน์ ทัศนกิจ, ปนัดดา ซิลวา. แนวทางการยกระดับมาตรฐานการรับรองคุณภาพระบบตรวจสอบสารพิษตกค้างในผักสด ผลไม้สด. ว วิชาการสาธารณสุข.[วารสารออนไลน์]. 2562; [สืบค้น 14 มิ.ย. 2566]; 28(5): [16 หน้า]. เข้าถึงได้จาก: URL: https://thaidj.org/index.php/JHS/article/download/8132/7521/11351.
เสาวนีย์ อารมย์สุข, ชื่นสุมน บุญเจริญ. การพัฒนาระบบคุณภาพการรับรองความสามารถห้องปฏิบัติการทดสอบด้านสาธารณสุขจากมาตรฐาน ISO/IEC 17025:2005สู่มาตรฐาน ISO/IEC 17025:2017. ว วิชาการสาธารณสุข. [วารสารออนไลน์]. 2564; [สืบค้น 12 ก.พ. 2568]; 30(2): [16 หน้า]. เข้าถึงได้จาก: URL: https://www.thaidj.org/index.php/JHS/article/view/10661/9372.
สุดา นันทวิทยา. การรับรองความสามารถผู้จัดโปรแกรมการทดสอบความชำนาญห้องปฏิบัติการ. ว สำนักบริหารและรับรองห้องปฏิบัติการ. [วารสารออนไลน์]. 2552; [สืบค้น 12 ก.พ. 2568]; 5(14): [3 หน้า]. เข้าถึงได้จาก: URL: http://lib3.dss.go.th/fulltext/BLA_J/BLA2552_5_14P2-4.pdf.
ดาวน์โหลด
เผยแพร่แล้ว
รูปแบบการอ้างอิง
ฉบับ
ประเภทบทความ
สัญญาอนุญาต
ลิขสิทธิ์ (c) 2025 วารสารกรมวิทยาศาสตร์การแพทย์
อนุญาตภายใต้เงื่อนไข Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
