ภูมิปัญญาหมอพื้นบ้านในการรักษาอาการประจำเดือนมาไม่ปกติ ในตำบลหงส์เจริญ อำเภอท่าแซะ จังหวัดชุมพร

บทคัดย่อ

การศึกษาเชิงคุณภาพนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาภูมิปัญญาหมอพื้นบ้านในการรักษาอาการประจำเดือนมาไม่ปกติ ในตำบลหงษ์เจริญ อำเภอท่าแซะ จังหวัดชุมพร เก็บรวบรวมข้อมูลจากผู้ให้ข้อมูลสำคัญ 2 กลุ่ม คือ กลุ่มหมอพื้นบ้าน จำนวน 2 คน และกลุ่มผู้ร่วมให้ข้อมูล คือ ผู้ป่วยของหมอพื้นบ้าน จำนวน 4 คน ตามเกณฑ์การคัดเลือก โดยใช้วิธีการสัมภาษณ์เชิงลึกและการจดบันทึกข้อมูล วิเคราะห์ด้วยวิธีการวิเคราะห์เชิงเนื้อหา

              ผลการศึกษา พบว่า หมอพื้นบ้านทั้ง 2 คน เป็นผู้สูงอายุที่มีความเด่นด้านการใช้สมุนไพรในการรักษาภาวะประจำเดือนมาไม่ปกติ ทั้งหมดมีการถ่ายทอดภูมิปัญญารักษาภาวะประจำเดือนมาไม่ปกติจากบิดาของตนเอง และแนวคิดการถ่ายทอดภูมิปัญญาให้ลูกหลานเท่านั้น วิธีการศึกษาจากการจดจำและจดบันทึก มีกระบวนการรักษาจากการสัมภาษณ์หมอพื้นบ้านและผู้ป่วยของหมอพื้นบ้าน 3 กระบวนการ ประกอบด้วย 1) ก่อนการรักษา ได้แก่ การซักประวัติ การตรวจร่างกายบริเวณท้องน้อย มีการวินิจฉัยโรคจากอาการสำคัญของผู้ป่วยเป็นหลัก และเทียบอาการตามตำรา มีการใช้สมาธิร่วมด้วย 2) การรักษา คือ การจ่ายสมุนไพรตำรับที่มีรสยาหลักเหมือนกันทั้ง 2 คน คือรสร้อน และ 3) หลังการรักษา คือ การให้คำแนะนำ ได้แก่ การรับประทานอาหารที่ปรุงสุกใหม่ รสร้อน การดื่มน้ำอุ่น การหลีกเลี่ยงเนื้อสัตว์ ผลการรักษา พบว่า ผู้ป่วยมีประจำเดือนมาสม่ำเสมอและไม่มีผลข้างเคียงหลังการรักษา ข้อเสนอแนะจากผลการศึกษาสามารถสรุปได้ว่าสมุนไพรที่มีรสร้อนที่มีน้ำมันหอมระเหยช่วยขับประจำเดือนให้ออกมาได้ ควรปรับเป็นสมุนไพรในบัญชีสมุนไพรในงานสาธารณสุขมูลฐาน ทั้งนี้ต้องมีการกำหนดข้อบ่งใช้ให้มีความความถูกต้อง เหมาะสมและปลอดภัยในผู้ป่วยแต่ละประเภทด้วย