ผลของโปรแกรมการปรับเปลี่ยนวิถีชีวิตต่อภาวะสุขภาพ และการเกิดภาวะแทรกซ้อนในบุคคลที่เป็นเบาหวาน
คำสำคัญ:
การปรับเปลี่ยนวิถีชีวิต, ระดับน้ำตาลเฉลี่ยสะสมในเลือด, ภาวะแทรกซ้อนของเบาหวาน, โรคเบาหวาน, ชุมชนบทคัดย่อ
การวิจัยเชิงกึ่งทดลองนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาผลของโปรแกรมการปรับเปลี่ยนวิถีชีวิตต่อภาวะสุขภาพและการเกิดภาวะแทรกซ้อนในบุคคลที่เป็นเบาหวาน กลุ่มตัวอย่าง คือ บุคคลที่เป็นเบาหวานในชุมชนพื้นที่ตำบลเกิ้ง อำเภอเมือง จังหวัดมหาสารคาม จำนวน 80 คน คัดเลือกกลุ่มตัวอย่างแบบเฉพาะเจาะจง แบ่งเป็นกลุ่มทดลองและกลุ่มควบคุม กลุ่มละ 40 คน กลุ่มทดลองได้รับโปรแกรมการปรับเปลี่ยนวิถีชีวิต กลุ่มควบคุมได้รับการดูแลตามเวชปฏิบัติปกติ เป็นระยะเวลา 24 สัปดาห์ โดยจัดให้ทั้งสองกลุ่มมีความเท่าเทียมกันในเรื่อง ช่วงอายุ การรักษาด้วยยา และช่วงระดับน้ำตาลในเลือด เครื่องมือที่ใช้ในการดำเนินการทดลอง คือ โปรแกรมการปรับเปลี่ยนวิถีชีวิต เครื่องมือเก็บรวบรวมข้อมูล คือ แบบบันทึกภาวะสุขภาพ แบบสอบถามพฤติกรรมสุขภาพ และแบบบันทึกการเกิดภาวะแทรกซ้อนจากเบาหวาน วิเคราะห์ข้อมูลด้วยค่าความถี่ ร้อยละ ค่าเฉลี่ย ส่วนเบี่ยงเบนมาตรฐาน paired t-test และ independent t-test ผลการวิจัยพบว่า 1) ภายหลังเข้าร่วมโปรแกรมการปรับเปลี่ยนวิถีชีวิต กลุ่มทดลองมีค่าเฉลี่ยคะแนนพฤติกรรมสุขภาพโดยรวมและรายด้าน ได้แก่ การรับประทานอาหาร การมีกิจกรรมทางกายและออกกำลังกาย การควบคุมอารมณ์ และการดูแลเท้า มากกว่ากลุ่มควบคุม อย่างมีนัยสำคัญทางสถิติที่ระดับ 0.05 (p < .001, p < .001, p < .001, p = .001, p = .002 ตามลำดับ) และมีค่าเฉลี่ยระดับน้ำตาลเฉลี่ยสะสมในเลือดต่ำกว่ากลุ่มควบคุม อย่างมีนัยสำคัญทางสถิติที่ระดับ 0.05 (p = .004) และ 2) กลุ่มทดลองพบภาวะแทรกซ้อน ร้อยละ 5 ส่วนกลุ่มควบคุมพบภาวะแทรกซ้อน ร้อยละ 25 ผลการศึกษานี้ชี้ให้เห็นว่าโปรแกรมการปรับเปลี่ยนวิถีชีวิตมีประสิทธิผลในการปรับเปลี่ยนพฤติกรรมสุขภาพ ลดระดับน้ำตาลเฉลี่ยสะสมในเลือด และป้องกันการเกิดภาวะแทรกซ้อนได้
เอกสารอ้างอิง
กรมอนามัย. (2565). รายงานผลการดำเนินงานการส่งเสริมสุขภาพผู้ป่วยโรคเบาหวานและความดันโลหิตสูง. กระทรวงสาธารณสุข.
กระทรวงสาธารณสุข. (2565-2567). ตัวชี้วัดกระทรวงสาธารณสุข. Retrieved from https://hdc.moph.go.th/center/public/main
เกียรติภูมิ บูรณวนิช. (2567). ก้าวแรกสู่สังเวียน: คลินิกเบาหวานชนิดที่ 1 โรงพยาบาลภูมิพลอดุลยเดช. The Diabetes Educator Newsletter, 26(3), 17–21.
จินต์ทิพา ศิริกุลวิวัฒน์, และรุ้งระวี นาวีเจริญ. (2562). ผลของโปรแกรมการสอนแนะในการปรับเปลี่ยนพฤติกรรมสุขภาพต่อระดับน้ำตาลเฉลี่ยสะสมในเลือดของผู้ที่มีภาวะก่อนเป็นเบาหวาน. วารสารพยาบาลศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย, 31(2), 10-22.
ธีรภาพ เสาทอง, ปาหนัน พิชยภิญโญ, และสุนีย์ ละกำปั่น. (2565). ผลของการปรับเปลี่ยนพฤติกรรมต่อการควบคุมระดับน้ำตาลในเลือดของผู้ป่วยโรคเบาหวานชนิดที่ 2 ที่ไม่สามารถควบคุมระดับน้ำตาลในเลือดได้. วารสารวิจัยสุขภาพและการพยาบาล, 36(3), 19–32.
ปุญญพัฒน์ ไชยเมล์, สมเกียรติยศ วรเดช, จักรินทร์ ปริมานนท์, ณัฐวดี สุขสง, และจิรพงษ์ แสงทอง. (2559). ความชุกของปัจจัยเสี่ยง ภาวะแทรกซ้อน และการควบคุมระดับน้ำตาลในเลือดสะสมของผู้ป่วยโรคเบาหวานในจังหวัดพัทลุง. วารสารวิชาการสาธารณสุข, 25(5), 791-800.
พัชยา พิกุล, และรุ้งระวี นาวีเจริญ. (2559). ผลของโปรแกรมการสอนแนะเพื่อการปรับเปลี่ยนวิถีชีวิตต่อระดับน้ำตาลเฉลี่ยสะสมในเลือดของผู้ที่เป็นเบาหวานชนิดที่ 2 รายใหม่. วารสารแพทย์นาวี, 43(2), 55-73.
พุทธรักษ์ ดีสิน, และศุภศิลป์ ดีรักษา. (2563). ความชุกและปัจจัยที่มีความสัมพันธ์กับโรคแทรกซ้อนในผู้ใหญ่ที่เป็นโรคเบาหวานชนิดที่ 2 โรงพยาบาลท่าคันโท จังหวัดกาฬสินธุ์. วารสารวิจัยและพัฒนาระบบสุขภาพ, 13(3), 36-41.
สมหมาย พิพัฒน์. (2561). การจัดการเรียนรู้แบบผู้เรียนเป็นศูนย์กลางเพื่อส่งเสริมการดูแลตนเองของผู้ป่วยเบาหวานชนิดที่ 2. วารสารพยาบาลสงขลานครินทร์, 38(3), 109-120.
สมาคมโรคเบาหวานแห่งประเทศไทยในพระราชูปถัมภ์สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯสยามบรมราชกุมารี, และสมาคมโรคต่อมไร้ท่อแห่งประเทศไทย. (2566). แนวทางเวชปฏิบัติสำหรับโรคเบาหวาน พ.ศ. 2566. ศรีเมืองการพิมพ์.
สายฝน ม่วงคุ้ม, พรพรรณ ศรีโสภา, วัลภา คุณทรงเกียรติ, ปณิชา พลพินิจ, วิภา วิเสโส, ชุติมา ฉันทมิตร โอภาส, และชัยชาญ ดีโรจนวงศ์. (2563). ปัจจัยที่มีอิทธิพลต่อการเกิดภาวะแทรกซ้อนของหลอดเลือดแดงขนาดเล็กในผู้ที่เป็นเบาหวานชนิดที่ 2. วารสารคณะพยาบาลศาสตร์ มหาวิทยาลัยบูรพา, 28(2), 75-84.
วิโรจน์ เจียมจรัสรังษี. (2555). ระบบเพื่อนช่วยเพื่อนเพื่อการจัดการดูแลตนเองของผู้เป็นเบาหวาน. จุฬาลงกรณ์เวชสาร, 56(6), 18-36.
รวีวรรณ ยิ้มเนียม, วสุธร ตันวัฒนกุล, และบุญธรรม กิจปรีดาบริสุทธิ์. (2561). ผลของโปรแกรมปรับเปลี่ยนวิถีชีวิตที่มีต่อแรงจูงใจในการป้องกันโรค และการควบคุมน้ำตาลในเลือดของประชาชนกลุ่มเสี่ยงเป็นโรคเบาหวาน อำเภอบางคล้า จังหวัดฉะเชิงเทรา. วารสารกรมการแพทย์, 43(2), 118–123.
Amer, B. E., Abdelgalil, M. S., Hamad, A. A., Almaghrabi, A., & Ali, S. A. (2024). Metformin plus lifestyle interventions versus lifestyle interventions alone for the delay or prevention of type 2 diabetes in individuals with prediabetes: A meta-analysis of randomized controlled trials. Diabetology & Metabolic Syndrome, 16, 273. https://doi.org/10.1186/s13098-024-01504-8
Bos-Touwen, I., Schuurmans, M., Monninkhof, E. M., Korpershoek, Y., Spruit-Bentvelzen, L., Ertugrul-van der Graaf, I., de Wit, N., & Trappenburg, J. (2015). Patient and disease characteristics associated with activation for self-management in patients with diabetes, chronic obstructive pulmonary disease, chronic heart failure and chronic renal disease: a cross-sectional survey study. PloS one, 10(5), e0126400. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0126400
Chaprasit, W., Tanthanapanyakorn, P., Peekong, S., Nam-in, N., Prasertnok, S., Bunmee, O., Khantikulanon, N., Mungkhunthod, S., & Praserttai, C. (2025). Effects of the holistic self-care program on diabetes among diabetic mellitus patients in a rural area of Sakaeo Province, Thailand. Universal Journal of Public Health, 13(2), 354–364. https://doi.org/10.13189/ujph.2025.130208
Chen, L., Pei, J.-H., Kuang, J., Chen, H.-M., Chen, Z., Li, Z.-W., & Yang, L.-Z. (2015). Effect of lifestyle intervention in patients with type 2 diabetes: A meta-analysis. Metabolism, 64(2), 338-347. https://doi.org/10.1016/j.metabol.2014.10.018
Cohen, J. (1988). Statistical power analysis for the behavioral sciences (2nd ed.). Lawrence Erlbaum Associates.
Haas, S. A. (1992). Coaching: Developing key players. Journal of Nursing Administration, 22(6), 54-58.
Holman, R. R., Paul, S. K., Bethel, M. A., Matthews, D. R., & Neil, H. A. W. (2008). 10-year follow-up of intensive glucose control in type 2 diabetes. New England Journal of Medicine, 359(15), 1577-1589. https://doi.org/10.1056/NEJMoa0806470
Holmen, H., Torbjørnsen, A., Wahl, A. K., Jenum, A. K., Småstuen, M. C., Arsand, E., & Ribu, L. (2014). A mobile health intervention for self-management and lifestyle change for persons with type 2 diabetes, part 2: One-year results from the Norwegian randomized controlled trial RENEWING HEALTH. JMIR mHealth and uHealth, 2(4), e57. https://doi.org/10.2196/mhealth.3882
International Diabetes Federation. (2021a). IDF diabetes atlas (11th ed.). https://www.diabetesatlas.org/
International Diabetes Federation. (2021b). IDF diabetes atlas eleventh edition: Factsheets. https://www.diabetesatlas.org/
McLeroy, K. R., Bibeau, D., Steckler, A., & Glanz, K. (1988). An ecological perspective on health promotion programs. Health Education Quarterly, 15(4), 351-377.
Patel, A., MacMahon, S., Chalmers, J., Neal, B., Billot, L., O'Connell, R., & Woodward, M. (2008). Intensive blood glucose control and vascular outcomes in patients with type 2 diabetes. New England Journal of Medicine, 358(24), 2560-2572. https://doi.org/10.1056/NEJMoa0802987
Petrie, J. R., Guzik, T. J., & Touyz, R. M. (2018). Diabetes, hypertension, and cardiovascular disease: Clinical insights and vascular mechanisms. Canadian Journal of Cardiology, 34(5), 575-584. https://doi.org/10.1016/j.cjca.2017.12.001
Pirbaglou, M., Katz, J., Motamed, M., Pludwinski, S., Walker, K., & Ritvo, P. (2018). Personal health coaching as a type 2 diabetes mellitus self-management strategy: A systematic review and meta-analysis of randomized controlled trials. American Journal of Health Promotion, 32(7), 1613-1626. https://doi.org/10.1177/0890117118758234
Prochaska, J. O., & Velicer, W. F. (1997). The transtheoretical model of health behavior change. American Journal of Health Promotion, 12(1), 38-48.
Shrivastava, S. R., Shrivastava, P. S., & Ramasamy, J. (2013). Role of self-care in management of diabetes mellitus. Journal of Diabetes & Metabolic Disorders, 12(1), 14. https://doi.org/10.1186/2251-6581-12-14
Stokols, D. (1996). Translating social ecological theory into guidelines for community health promotion. American Journal of Health Promotion, 10(4), 282-298.
Stratton, I. M., Adler, A. I., Neil, H. A., Matthews, D. R., Manley, S. E., Cull, C. A., & Holman, R. R. (2000). Association of glycaemia with macrovascular and microvascular complications of type 2 diabetes (UKPDS 35): Prospective observational study. BMJ, 321(7258), 405-412. https://doi.org/10.1136/bmj.321.7258.405
Uusitupa, M., Khan, T. A., Viguiliouk, E., Kahleova, H., Rivellese, A. A., Hermansen, K., Pfeiffer, A., Thanopoulou, A., Salas-Salvadó, J., Schwab, U., & Sievenpiper, J. L. (2019). Prevention of Type 2 Diabetes by Lifestyle Changes: A Systematic Review and Meta-Analysis. Nutrients, 11(11), 2611. https://doi.org/10.3390/nu11112611
Vajje, J., Khan, S., Kaur, A., Kataria, H., Sarpoolaki, S., Goudel, A., Bhatti, A. H., & Allahwala, D. (2023). Comparison of the efficacy of metformin and lifestyle modification for the primary prevention of type 2 diabetes: A meta-analysis of randomized controlled trials. Cureus, 15(10), e47105. [PMC free article] [PubMed]
Yamaoka, K., Nemoto, A., & Tango, T. (2019). Comparison of the effectiveness of lifestyle modification with other treatments on the incidence of type 2 diabetes in people at high risk: A network meta-analysis. Nutrients, 11(6), 1373. https://doi.org/10.3390/nu11061373
Zhu, J., Zhang, L., Li, W., Wei, F., Li, H., Yin, X., Chen, Z., Wang, M., Liu, L., Li, J., & Xu, T. (2023). Benefits and harms of drug treatment for type 2 diabetes: Systematic review and network meta-analysis of randomised controlled trials. BMJ, 381, e074068. https://doi.org/10.1136/bmj-2022-074068
ดาวน์โหลด
เผยแพร่แล้ว
ฉบับ
ประเภทบทความ
สัญญาอนุญาต
ลิขสิทธิ์ (c) 2025 วารสารสุขภาพและการศึกษาพยาบาล
อนุญาตภายใต้เงื่อนไข Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
บทความที่ได้รับการตีพิมพ์เป็นลิขสิทธิ์ของ วารสารสุขภาพและการศึกษาพยาบาล ซึ่งดำเนินการโดยวิทยาลัยพยาบาลบรมราชชนนี นครราชสีมา
ข้อความที่ปรากฏในบทความในวารสารเล่มนี้เป็นความคิดเห็นส่วนตัวของผู้เขียนแต่ละท่านไม่เกี่ยวข้องกับกองบรรณาธิการวารสารสุขภาพและการศึกษาพยาบาล หรือวิทยาลัยพยาบาลบรมราชชนนี นครราชสีมา แต่อย่างใด ความรับผิดชอบองค์ประกอบทั้งหมดของบทความแต่ละเรื่องเป็นของผู้เขียนแต่ละท่าน หากมีความผิดพลาดใดๆ ผู้เขียนแต่ละท่านจะรับผิดชอบบทความของตนเองแต่ผู้เดียว
