การพัฒนารูปแบบการบำบัดฟื้นฟูผู้ใช้สารเสพติดโดยครอบครัวและชุมชนเป็นฐาน

บทคัดย่อ

บทนำ ปัญหาสารเสพติดส่งผลกระทบที่รุนแรงต่อชีวิตและทรัพย์สินของผู้ป่วย ครอบครัวและชุมชน การบำบัด ฟื้นฟูผู้ใช้สารเสพติดโดยครอบครัวและชุมชนเป็นฐานเป็นการแก้ปัญหายาเสพติดที่มุ่งเน้นการส่งเสริมสนับสนุนให้ครอบครัว และชุมชนเข้ามามีส่วนร่วมในการแก้ไขปัญหายาเสพติดโดยยึดผู้ป่วย ครอบครัวและชุมชนเป็นศูนย์กลางในการแก้ไขปัญหา อันจะส่งผลให้การแก้ไขปัญหายาเสพติดมีประสิทธิภาพและมีความยั่งยืน 

วัตถุประสงค์การวิจัย 1) เพื่อศึกษาการรับรู้ของพยาบาลวิชาชีพและทีมสุขภาพที่บำบัดฟื้นฟูผู้ใช้สารเสพติด เกี่ยวกับปัจจัยที่ส่งผลต่อการบำบัดฟื้นฟูผู้ใช้สารเสพติดโดยครอบครัวและชุมชนเป็นฐาน และ 2) เพื่อพัฒนารูปแบบการบำบัดฟื้นฟูผู้ใช้สารเสพติดโดยใช้ครอบครัวและชุมชนเป็นฐาน 

การออกแบบวิจัย การศึกษาครั้งนี้เป็นการวิจัยและพัฒนา รวมทั้งสิ้น 4 ระยะ ในการศึกษาครั้งนี้นำเสนอ ระยะที่ 1 และ 2 

วิธีดำเนินการวิจัย การพัฒนารูปแบบการบำบัดฟื้นฟูผู้ใช้สารเสพติดโดยใช้ครอบครัวและชุมชนเป็นฐาน ระยะที่ 1 ศึกษาการรับรู้ของพยาบาลวิชาชีพและทีมสุขภาพที่บำบัดฟื้นฟูผู้ใช้สารเสพติดเกี่ยวกับปัจจัยที่ส่งผลต่อการบำบัดฟื้นฟู ผู้ใช้สารเสพติดโดยครอบครัวและชุมชนเป็นฐาน และประเมินผลรูปแบบเดิม โดยดำเนินการใน 2 ขั้นตอนดังนี้ 1) ศึกษา ปัจจัยที่ส่งผลต่อการพัฒนารูปแบบการบำบัดรักษาและฟื้นฟูผู้ป่วยสารเสพติด โดยใช้ครอบครัวและชุมชนเป็นฐาน และ 2) ประเมินผลรูปแบบเดิมในการบำบัดฟื้นฟูผู้ใช้สารเสพติด ระยะที่ 2 พัฒนารูปแบบการบำบัดรักษาและฟื้นฟูผู้ป่วย สารเสพติดโดยใช้ครอบครัวและชุมชนเป็นฐาน เครือข่ายจังหวัดเพชรบูรณ์ โดยใช้กระบวนการสร้างความรู้ สร้างแนวทาง การพัฒนาและสร้างแนวทางปฏิบัติ เก็บรวบรวมข้อมูลตั้งแต่เดือน มกราคม-เมษายน 2567 โดยใช้แบบสอบถามการรับรู้ เกี่ยวกับปัจจัยที่ส่งผลต่อการบำบัดฟื้นฟูผู้ใช้สารเสพติดโดยครอบครัวและชุมชนเป็นฐาน และแนวทางการสนทนากลุ่ม วิเคราะห์ข้อมูลโดยใช้สถิติเชิงพรรณนาได้แก่ ร้อยละ ค่าเฉลี่ย ส่วนเบี่ยงเบนมาตรฐาน ค่าต่ำสุด ค่าสูงสุด มัธยฐาน ข้อมูล เชิงคุณภาพใช้การวิเคราะห์เนื้อหา 

ผลการวิจัย กลุ่มตัวอย่างพยาบาลวิชาชีพและทีมสุขภาพที่บำบัดฟื้นฟูผู้ใช้สารเสพติดมีการรับรู้ถึงปัจจัยที่มีผลต่อการบำบัดฟื้นฟูผู้ใช้สารเสพติดใช้ชุมชนเป็นฐานในระดับมาก ทั้งในด้านความรู้และทักษะ ด้านบทบาทและความรับผิดชอบ ด้านโครงสร้าง ด้านการมีส่วนร่วม และด้านการบริหารจัดการ ในการประเมินผลรูปแบบเดิมที่มีอยู่ในการบำบัดและฟื้นฟูผู้ใช้สารเสพติดโดยใช้ชุมชนเป็นฐาน พบว่าโอกาสพัฒนาคือระบบฐานข้อมูล การมีส่วนร่วมของครอบครัวและชุมชน และ การประสานงานที่ชัดเจน นำสู่การพัฒนารูปแบบการบำบัดฟื้นฟูผู้ใช้สารเสพติดโดยครอบครัวและชุมชนเป็นฐาน มี 5 ด้าน คือ 1) การพัฒนาศักยภาพพยาบาลวิชาชีพและทีมสหวิชาชีพในการบำบัดฟื้นฟูผู้ใช้สารเสพติดในชุมชน 2) ระบบพี่เลี้ยง 3) กระบวนการบำบัด 4) การมีส่วนร่วมของครอบครัวและชุมชน และ 5) กระบวนการติดตาม/เยี่ยมเสริมพลัง 

ข้อเสนอแนะ พยาบาลและทีมสุขภาพสามารถนำรูปแบบการบำบัดฟื้นฟูผู้ใช้สารเสพติดโดยครอบครัวและชุมชน เป็นฐานที่พัฒนาขึ้นไปใช้ในชุมชนและศึกษาประสิทธิผลของการใช้การบำบัดฟื้นฟูผู้ใช้สารเสพติดโดยครอบครัว และชุมชนเป็นฐานในการศึกษาครั้งต่อไป