ความสัมพันธ์ของพฤติกรรมการดูแลช่องปาก สัมพันธภาพที่มีคุณภาพของญาติผู้ดูแล และภาวะโภชนาการของผู้สูงอายุโรคมะเร็งลำไส้ใหญ่และทวารหนักที่ได้รับเคมีบำบัด

บทคัดย่อ

บทนำ ผู้สูงอายุมะเร็งลำไส้ใหญ่และทวารหนักขณะได้รับเคมีบำบัด มีโอกาสเกิดภาวะทุพโภชนาการ เนื่องจากต้องเผชิญกับทั้งภาวะโรคที่ซับซ้อน การรักษาที่ต่อเนื่องบ่อยครั้ง เผชิญกับผลข้างเคียงจากการรักษา และกระบวนการสูงวัย ส่งผลต่อความต้องการของพลังงานเพิ่มขึ้น การมีภาวะโภชนาการที่ดีส่งผลดี ต่อการฟื้นหายในช่วงได้รับการรักษา ช่วยให้การรักษาเป็นไปตามที่คาดหวัง ลดการเกิดภาวะแทรกซ้อนที่รุนแรง นอกจากนี้พฤติกรรมการดูแลช่องปากมีส่วนเกี่ยวข้องกับภาวะโภชนาการผู้สูงอายุ โดยมีบทบาทในการบรรเทาและป้องกันภาวะแทรกซ้อนที่รุนแรง อีกทั้งยังช่วยลดอุปสรรคของการรับประทานอาหาร ซึ่งส่งผลต่อคุณภาพชีวิตโดยรวม และการสนับสนุนการดูแลจากญาติผู้ดูแล ทั้งในโรงพยาบาล และดูแลต่อเนื่องที่บ้านจึงมีความสำคัญอย่างยิ่ง 

วัตถุประสงค์การวิจัย การศึกษาครั้งนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อ 1) ศึกษาภาวะโภชนาการของผู้สูงอายุ โรคมะเร็งลำไส้ใหญ่และทวารหนักที่ได้รับการรักษาด้วยเคมีบำบัด และ 2) ศึกษาความสัมพันธ์ของพฤติกรรมการดูแลช่องปาก สัมพันธภาพที่มีคุณภาพของญาติผู้ดูแล และภาวะโภชนาการผู้สูงอายุ มะเร็งลำไส้ใหญ่และทวารหนักที่ได้รับเคมีบำบัด 

การออกแบบการวิจัย การศึกษาเชิงบรรยายวิเคราะห์ความสัมพันธ์โดยกรอบแนวคิดการวิจัย ได้จากการทบทวนวรรณกรรมปัจจัยที่มีความสัมพันธ์กับภาวะโภชนาการของผู้สูงอายุที่เป็นโรคมะเร็งลำไส้ใหญ่ และทวารหนักที่ได้รับการรักษาด้วยเคมีบำบัด 

วิธีดำเนินการวิจัย กลุ่มตัวอย่างเป็นผู้สูงอายุ 60 ปีบริบูรณ์ขึ้นไป จำนวน 110 คน และญาติผู้ดูแล จำนวน 110 คน มีคุณสมบัติตามเกณฑ์คัดเข้า เครื่องมือที่ใช้ในการวิจัย ประกอบด้วย เครื่องมือที่ใช้ในการคัดกรอง ได้แก่ แบบประเมินสมรรถภาพสมอง (Mini–Cog) ได้ค่าสัมประสิทธิ์แอลฟาของครอนบาค เท่ากับ .810 และแบบประเมินกิจวัตรประจำวันดัชนีบาร์เธลเอดีแอลได้ค่าสัมประสิทธิ์แอลฟาของครอนบาค เท่ากับ .723 เครื่องมือที่ใช้ในการเก็บข้อมูล ผู้วิจัยตรวจสอบคุณภาพของเครื่องมือ โดยนำมาวิเคราะห์ ความตรงตามเนื้อหาจากผู้ทรงคุณวุฒิจำนวน 3 ท่าน และวิเคราะห์ค่าความเชื่อมั่น ดังนี้ 1) แบบสัมภาษณ์ ผู้สูงอายุ ประกอบด้วยแบบสอบถามข้อมูลส่วนบุคคลของผู้สูงอายุ แบบประเมินพฤติกรรมการดูแลช่องปาก ได้ค่าความตรงตามเนื้อหา (Item- level CVI: I-CVI) เท่ากับ .920 ได้ค่าสัมประสิทธิ์แอลฟาของครอนบาค (Cronbach’s alpha coefficient) เท่ากับ .890 และแบบประเมินภาวะโภชนาการได้ค่าสัมประสิทธิ์แอลฟาของครอนบาคเท่ากับ .723 2) แบบสัมภาษณ์ญาติผู้ดูแล ประกอบด้วย แบบสอบถามข้อมูลส่วนบุคคล ของญาติผู้ดูแล และแบบประเมินสัมพันธภาพที่มีคุณภาพของญาติผู้ดูแลผู้ป่วยมะเร็งได้ค่าสัมประสิทธิ์ แอลฟาของครอนบาค เท่ากับ .890 และ 3) แบบประเมินเยื่อบุช่องปากอักเสบขององค์การอนามัยโลก ได้ค่าสัมประสิทธิ์แอลฟาครอนบาคเท่ากับ .706 ผู้วิจัยเก็บรวบรวมข้อมูลด้วยการสัมภาษณ์แบบมีโครงสร้าง วิเคราะห์ข้อมูลด้วยสถิติบรรยาย สถิติสหสัมพันธ์ของเพียร์สันและสถิติสหสัมพันธ์ของสเปียร์แมน

ผลการศึกษา กลุ่มตัวอย่างมีอายุเฉลี่ย 66.43 ปี (SD = 5.67) ส่วนใหญ่มีสถานภาพสมรสคู่ (ร้อยละ 75.45) กว่าครึ่งเป็นเพศชาย (ร้อยละ 54.55) และเสี่ยงต่อภาวะทุพโภชนาการ (ร้อยละ 57.27) ประมาณ 1 ใน 3 มีภาวะทุพโภชนาการ (ร้อยละ 33.64) ส่วนใหญ่มีพฤติกรรมการดูแลช่องปากอยู่ในระดับดี (ร้อยละ 86.36) พบความรุนแรงของเยื่อบุช่องปากอักเสบรุนแรงสูงสุดระดับ 2 สัมพันธภาพที่มีคุณภาพของญาติผู้ดูแลด้านความรักมากที่สุด พฤติกรรมการดูแลช่องปากมีความสัมพันธ์ทางบวกกับสัมพันธภาพ ที่มีคุณภาพของญาติผู้ดูแลอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ (r =.240, p < .05) สัมพันธภาพที่มีคุณภาพของญาติผู้ดูแลมีความสัมพันธ์ทางบวกกับภาวะโภชนาการของผู้สูงอายุที่ได้รับเคมีบำบัดตั้งแต่รอบที่ 6 ขึ้นไป อย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ (r = .443, p < .001) แต่พฤติกรรมการดูแลช่องปากไม่มีความสัมพันธ์กับภาวะโภชนาการ

ข้อเสนอแนะ ผลการศึกษาครั้งนี้เป็นข้อมูลพื้นฐานทางสุขภาพและเป็นประโยชน์ต่อผู้สูงอายุ โรคมะเร็งลำไส้ใหญ่และทวารหนักที่ได้รับเคมีบำบัด พยาบาลเวชปฏิบัติผู้สูงอายุสามารถนำไปประยุกต์ใช้ในการคัดกรอง ประเมิน ส่งเสริมสัมพันธภาพที่มีคุณภาพของญาติผู้ดูแล เพื่อเพิ่มพฤติกรรมการดูแลช่องปาก และภาวะโภชนาการที่ดีของผู้สูงอายุมะเร็งลำไส้ใหญ่และทวารหนักที่ได้รับเคมีบำบัด