ความสัมพันธ์ระหว่างระดับไทรอยด์สติมูเลติงฮอร์โมนของทารกแรกเกิดกับปริมาณไอโอดีนในปัสสาวะของมารดา และการประเมินภาวะไอโอดีนระดับประชากรรายพื้นที่ในปี พ.ศ. 2562: ความสัมพันธ์ระหว่างระดับไทรอยด์สติมูเลติงฮอร์โมนของทารกแรกเกิดกับปริมาณไอโอดีนในปัสสาวะของมารดา

หรรษา ไทยศรี; เปี่ยมนุกูล กระเสาร์; เพ็ญพรรณ ทองเงา; สุภาพร นามมูลน้อย; ทิพวัลย์ กรศิริปัญญา; นภาพรรณ วิริยะอุตสาหกุล; นันทยา จงใจเทศ; จุฑารัตน์ สุภานุวัฒน์; สุรัคเมธ มหาศิริมงคล

ผู้แต่ง

หรรษา ไทยศรี สถาบันชีววิทยาศาสตร์ทางการแพทย์ กรมวิทยาศาสตร์การแพทย์
เปี่ยมนุกูล กระเสาร์ สถาบันชีววิทยาศาสตร์ทางการแพทย์ กรมวิทยาศาสตร์การแพทย์
เพ็ญพรรณ ทองเงา สถาบันชีววิทยาศาสตร์ทางการแพทย์ กรมวิทยาศาสตร์การแพทย
สุภาพร นามมูลน้อย สถาบันชีววิทยาศาสตร์ทางการแพทย์ กรมวิทยาศาสตร์การแพทย
ทิพวัลย์ กรศิริปัญญา สถาบันชีววิทยาศาสตร์ทางการแพทย์ กรมวิทยาศาสตร์การแพทย
นภาพรรณ วิริยะอุตสาหกุล สำนักโภชนาการ กรมอนามัย
นันทยา จงใจเทศ สำนักโภชนาการ กรมอนามัย
จุฑารัตน์ สุภานุวัฒน์ สำนักโภชนาการ กรมอนามัย
สุรัคเมธ มหาศิริมงคล ศูนย์เทคโนโลยีสารสนเทศและการสื่อสาร สำนักงานปลัดกระทรวงสาธารณสุข

คำสำคัญ:

ภาวะขาดสารไอโอดีน, ไอโอดีนในปัสสาวะของหญิงตั้งครรภ์, ไทรอยด์สติมูเลติงฮอร์โมนในทารกแรกเกิด

บทคัดย่อ

ไอโอดีนเป็นส่วนประกอบสำคัญในการสร้างไทรอยด์ฮอร์โมน ซึ่งมีบทบาทหน้าที่สำคัญต่อพัฒนาการและการเจริญเติบโตของทารกตั้งแต่ในครรภ์ งานวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาความสัมพันธ์ระหว่างระดับไทรอยด์สติมูเลติงฮอร์โมน (thyroid stimulating hormone; TSH) ของทารกแรกเกิดกับปริมาณไอโอดีนในปัสสาวะ (urine iodine; UI) ของหญิงตั้งครรภ์คู่แม่-ลูก ในพื้นที่ 25 จังหวัด รวมจำนวน 2,471 คู่ ในปี พ.ศ. 2562 การวิเคราะห์ข้อมูลโดยวิธีสเปียร์แมน พบว่าไม่มีความสัมพันธ์ (r = -0.024, p-value = 0.233) การประเมินภาวะไอโอดีนที่เพียงพอในระดับประชากรรายพื้นที่ตามเกณฑ์ WHO คือ ค่ามัธยฐานไอโอดีนในปัสสาวะ (medium urinary iodine; MUI) ของหญิงตั้งครรภ์มากกว่าหรือเท่ากับ 150 μg/L หรือมีทารกอายุ 72–96 ชั่วโมงหลังเกิด น้อยกว่าร้อยละ 3 มีระดับ TSH ในซีรัมมากกว่า 11.2 mU/L (5.0 mU/L ในเลือด) พบหญิงตั้งครรภ์ จำนวน 4,395 ราย มีค่า MUI เท่ากับ 156.7 μg/L แสดงถึงการได้รับสารไอโอดีนที่เพียงพอในพื้นที่ในขณะที่ทารกแรกเกิดร้อยละ 11.3 มีระดับ TSH ในซีรัมมากกว่า 11.2 mU/L แสดงถึงพื้นที่ขาดสารไอโอดีนซึ่งไม่สอดคล้องกัน เนื่องจากการเก็บตัวอย่างเลือดทารกส่วนใหญ่มีอายุ 48–72 ชั่วโมง ทำให้มีค่า TSH สูงกว่าอายุ 72–96 ชั่วโมง ตั้งแต่ปี พ.ศ. 2566 เป็นต้นไป การตรวจคัดกรองภาวะพร่องไทรอยด์ฮอร์โมนแต่กำเนิดสำหรับประเทศไทยจะดำเนินการโดยห้องปฏิบัติการ 10 แห่ง ซึ่งใช้เทคโนโลยี ชุดน้ำยา และค่า TSH เพื่อติดตามทารกแตกต่างกัน ดังนั้นประเทศไทยไม่ควรใช้ระดับ TSH จากการตรวจคัดกรองภาวะพร่องไทรอยด์ฮอร์โมนในทารกแรกเกิดมาประเมินภาวะไอโอดีนในระดับประชากรรายพื้นที่

References

Cheng SY, Leonard JL, Davis PJ. Molecular aspects of thyroid hormone actions. Endocr Rev 2010; 31(2): 139-70.

Williams GR. Neurodevelopmental and neurophysiological actions of thyroid hormone. J Neuroendocrinol 2008; 20(6): 784-94.

Kogai T, Taki K, Brent GA. Enhancement of sodium/iodide symporter expression in thyroid and breast cancer. Endocr Relat Cancer 2006; 13(3): 797-826.

Chawanpaiboon S, Titapant V. A randomized controlled trial of the correlation between iodine supplementation in pregnancy and maternal urine iodine and neonatal thyroid stimulating hormone levels. Siriraj Med J 2019; 71(1): 59-65.

WHO, UNICEF, ICCIDD. Assessment of the iodine deficiency disorders and monitoring their elimination: a guide for programme managers. 3rd ed. Geneva: World Health Organization; 2007.

WHO. Urinary iodine concentrations for determining iodine status deficiency in populations. Geneva: World Health Organization; 2013.

Glinoer D. The regulation of thyroid function during normal pregnancy: importance of the iodine nutrition status. Best Pract Res Clin Endocrinol Metab 2004; 18(2): 133-52.

de Escobar GM, Obregón MJ, del Rey FE. Maternal thyroid hormones early in pregnancy and fetal brain development. Best Pract Res Clin Endocrinol Metab 2004; 18(2): 225-48.

Ng SM, Wong SC, Paize F, Chakkarapani E, Newland P, Isherwood D, et al. Multivariate analyses of factors that affect neonatal screening thyroid stimulating hormone. J Pediatr Endocrinol Metab 2011; 24(9-10): 727-32.

นภาพรรณ วิริยะอุตสาหกุล, บรรณาธิการ. รายงานการศึกษาผลของการให้ยาเม็ดเสริมไอโอดีนต่อภาวะโภชนาการไอโอดีนในหญิงตั้งครรภ์. นนทบุรี: สำนักโภชนาการ กรมอนามัย กระทรวงสาธารณสุข; 2562.

Pino S, Fang SL, Braverman LE. Ammonium persulfate: a safe alternative oxidizing reagent for measuring urinary iodine. Clin Chem 1996; 42(2): 239-43.

Ohashi T, Yamaki M, Pandav CS, Karmarkar MG, Irie M. Simple microplate method for determination of urinary iodine. Clin Chem 2000; 46(4): 529-36.

ศูนย์ปฏิบัติการตรวจคัดกรองสุขภาพทารกแรกเกิดแห่งชาติ กรมวิทยาศาสตร์การแพทย์. สถิติการตรวจคัดกรอง 2539-65. [ออนไลน์]. 2565; [สืบค้น 17 มี.ค. 2566]; [3 หน้า]. เข้าถึงได้ที่: URL: https://www.neoscreen.go.th/index.php/th/screening/statistic-64.

เปี่ยมนุกูล กระเสาร์, เพ็ญพรรณ ทองเงา, จารณี พึ่งโพธิ์สภ, วิยะดา เจริญศิริวัฒน์, หรรษา ไทยศรี, อาชวินทร์ โรจนวิวัฒน์. ภาวะพร่องไทรอยด์ฮอร์โมนแต่กำเนิดในทารกแรกเกิดใน 4 ภูมิภาคของประเทศไทยช่วงปี พ.ศ. 2559 ถึง 2561. ว กรมวิทย พ 2564; 63(2): 259-74.

Skeaff SA, Thomson CD, Wilson N, Parnell WR. A comprehensive assessment of urinary iodine concentration and thyroid hormones in New Zealand schoolchildren: a cross-sectional study. Nutr J 2012; 11: 31. (7 pages).

Dei-Tutu SA, Manful A, Heimburger DC, Malechi H, Moore DJ, Oppong SA, et al. Correlating maternal iodine status with neonatal thyroid function in two hospital populations in Ghana: a multicenter cross-sectional pilot study. BMC Pediatr 2020; 20: 26. (9 pages).

Vandevijvere S, Coucke W, Vanderpas J, Trumpff C, Fauvart M, Meulemans A, et al. Neonatal thyroid-stimulating hormone concentrations in Belgium: a useful indicator for detecting mild iodine deficiency? PLoS One 2012; 7(10): e47770. (6 pages).

Maahs DM, Zeitler P. Newborn screening in the United States may miss mild persistent hypothyroidism. J Pediatr 2018; 192: 1-2.

Di Dalmazi G, Carlucci MA, Semeraro D, Giuliani C, Napolitano G, Caturegli P, et al. A detailed analysis of the factors influencing neonatal TSH: Results from a 6-year congenital hypothyroidism screening program. Front Endocrinol 2020; 11: 456. (11 pages).

Rajatanavin R. Iodine deficiency in pregnant women and neonates in Thailand. Public Health Nutr 2007; 10(12A): 1602-5.

Burns R, Mayne PD, O’Herlihy C, Smith DF, Higgins M, Staines A, et al. Can neonatal TSH screening reflect trends in population iodine intake? Thyroid 2008; 18(8): 883-8.

Gruñeiro-Papendieck L, Chiesa A, Mendez V, Bengolea S, Prieto L. Neonatal TSH levels as an index of iodine sufficiency: differences related to time of screening sampling and methodology. Horm Res 2004; 62(6): 272-6.

ประกาศคณะกรรมการหลักประกันสุขภาพแห่งชาติเรื่อง ประเภทและขอบเขตของบริการสาธารณสุข พ.ศ. 2565. ราชกิจจานุเบกษา เล่ม 139 ตอนพิเศษ 127 ง (วันที่ 7 มิถุนายน 2565). หน้า 21.