การศึกษาลักษณะทางมหภาค จุลภาค และคุณสมบัติทางเคมีฟิสิกส์ของรากสลิด

บทคัดย่อ

      เครื่องยารากสลิดคือรากแห้งของพืชที่มีชื่อวิทยาศาสตร์ว่า Telosma cordata (Burm.f.) Merr. มีสรรพคุณช่วยทำให้อาเจียน ถอนพิษยาเบื่อเมาและดับพิษทั้งปวง ใช้เป็นส่วนประกอบของยาสมุนไพรไทยเพื่อรักษาโรคได้หลากหลายและมักใช้รักษาโรคตา ปัจจุบันยังไม่มีข้อกำหนดมาตรฐานในตำรามาตรฐานยาสมุนไพรไทย การศึกษานี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาลักษณะทางมหภาค ลักษณะทางจุลภาคของผงเครื่องยา เอกลักษณ์ทางเคมีด้วยวิธีรงคเลขผิวบางและคุณสมบัติทางเคมีฟิสิกส์ของรากสลิด 12 ตัวอย่างจากแหล่งในธรรมชาติ 6 ตัวอย่างและจากสวนที่ปลูกสลิด 6 ตัวอย่างในประเทศไทย วิธีการศึกษาใช้วิธีการตามตำรามาตรฐานยาสมุนไพรไทย ผลการศึกษาพบว่าลักษณะทางมหภาคของรากสลิดแห้งมีรูปร่างทรงกระบอก ชั้นนอกสุดมีรอยย่นตามยาว สีน้ำตาลปนเทา ชั้นที่สองสีเหลืองอ่อน ชั้นในสุดสีเหลืองเข้ม แข็งและเหนียว ลักษณะทางจุลภาคของผงรากสลิดเมื่อตรวจสอบภายใต้กล้องจุลทรรศน์ พบเซลล์พืช 9 ชนิด โครมาโทแกรมของรากสลิดที่ตรวจสอบด้วยวิธีรงคเลขผิวบางแยกเป็น 14 ตำแหน่ง คุณสมบัติทางเคมีฟิสิกส์ได้แก่ ปริมาณความชื้น ปริมาณเถ้ารวม และปริมาณเถ้าที่ไม่ละลายในกรด มีค่าไม่มากกว่าร้อยละ 8.5, 9.3, และ 2.3 โดยน้ำหนักตามลำดับ ส่วนปริมาณสารสกัดด้วยเอทานอลความเข้มข้นร้อยละ 95 และสารสกัดด้วยน้ำ มีค่าไม่น้อยกว่าร้อยละ 9.1 และ 20.2 โดยน้ำหนัก ผลการศึกษานี้สามารถนำไปเป็นข้อกำหนดมาตรฐานเพื่อควบคุมคุณภาพของเครื่องยารากสลิดก่อนนำไปใช้เป็นยาสมุนไพรไทย