การวิจัยเชิงปฏิบัติการแบบมีส่วนร่วมของชุมชนในการสร้างเสริมสุขภาพ เพื่อบุรีรัมย์แข็งแรง กรณีศึกษา อำเภอโนนดินแดง จังหวัดบุรีรัมย์

บทคัดย่อ

เหตุผลในการศึกษา: ในการดำเนินงานเมืองไทยแข็งแรงให้สำเร็จตามเป้าหมายและเกณฑ์ที่กระทรวงสาธารณสุขกำหนดไว้แต่ในทางปฏิบัติกลับมีปัญหาตั้งแต่การแปลงยุทธศาสตร์ ไปสู่การปฏิบัติของแต่ละจังหวัด ขาดรูปแบบการดำเนินงานที่ชัดเจน ขาดการ บูรณาการการดำเนินงานจากทุกภาคส่วน รวมทั้งขาดการมีส่วนร่วมของประชาชน เป็นต้น ตลอดทั้งเป็นผลสืบเนื่องจากการประสานงานแบบ top-down ที่ทำให้ ระบบการประสานงานไม่มีประสิทธิภาพเท่าที่ควร ดังนั้นคณะผู้วิจัยจึงได้ประยุกต์ ใช้ทฤษฎีการวิจัยเชิงปฏิบัติการแบบมีส่วนร่วม (Participatory Action Research) ร่วมกับยุทธศาสตร์การสร้างสุขภาพเพื่อเมืองไทยแข็งแรง ของนายแพทย์อมร นนทสุต เป็นกรอบแนวทางการดำเนินงาน
วัตถุประสงค์: เพื่อวัดผลสัมฤทธิ์ของการประยุกต์ใช้การวิจัยเชิงปฏิบัติการ แบบมีส่วนร่วม ร่วมกับยุทธศาสตร์การสร้างสุขภาพเพื่อเมืองไทยแข็งแรง ของนายแพทย์อมร นนทสุต เป็นกรอบแนวทางการดำเนินงาน
รูปแบบการวิจัย: เป็นการวิจัยเชิงปฏิบัติการแบบมีส่วนร่วม (Participatory Action Research : PAR) ในลักษณะการวิจัยเพื่อพัฒนา (Research & Development)
กลุ่มตัวอย่าง: ประชากรคือประชาชนทุกคนที่ได้รับการคัดเสือกแบบเจาะจง 3 ขั้นตอน ได้แก่ ต.ส้มปอย อ.โดนดินแดง รวมทั้งสิ้น 7 หมู่บ้าน ประชากร 4,709 คน หลังคาเรือน 956 หลังคาเรือน
ผลการศึกษา: ผลการวิจัยพบว่าการจัดเวทีเสริมสร้างความรู้และการใช้เครือข่ายวิทยากรพหุภาคี ส่งผลทำให้กลุ่มป้าหมายทุกระดับมีความรู้ ทัศนคติ การมีส่วนร่วมและพฤติกรรม สุขภาพเพิ่มขึ้นอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ และด้วยกระบวนการจัดการความรู้ จาก การถอดบทเรียนและการใช้ Best Practice เป็นสื่อในการจัดเวทีประชาคมส่งผล ให้บรรลุหมู่บ้านแข็งแรง ร้อยละ 85.9 ตำบลแข็งแรง ร้อยละ 100.0 นอกจากนั้น ยังพบวาการมีส่วนร่วมของประชาชนในรูปแบบของแกนนำระดับตำบลและมี เครือข่ายพหุภาคีที่ดี ทำให้เกิดการสนับสนุนงบประมาณและการระดมทุนในหมู่บ้าน การนำกระบวนการจัดการความรู้ มาใช้ในการดำเนินงานในพื้นที่ ทำให้ชุมชนมี การพัฒนาศักยภาพและดำเนินงานอย่างมีประสิทธิภาพ
สรุป: การนำรูปแบบการดำเนินงานดังกล่าวไปปรับใช้ในพื้นที่อื่นในระดับจังหวัด ส่วน ระดับกระทรวงสามารถนำไปเป็นข้อเสนอในการเตรียมบุคลากรขององค์กร ปกครองส่วนท้องถิ่นสำหรับการถ่ายโอนภารกิจสู่ท้องถิ่น