มาตรฐานการผลิตน้ำดื่มในภาชนะบรรจุปิดสนิทของสถานประกอบการพื้นที่อำเภอเมืองศรีสะเกษ

บทคัดย่อ

บทนำ: น้ำดื่มในภาชนะบรรจุปิดสนิท จัดเป็นผลิตภัณฑ์อาหารประเภทควบคุมเฉพาะ มีกฎหมายควบคุมจากข้อมูลกรมวิทยาศาสตร์การแพทย์ พ.ศ. 2558 พบว่าน้ำดื่มมีคุณภาพได้มาตรฐาน ร้อยละ 56.6 โดยสาเหตุหลักที่ทำให้ไม่ได้คุณภาพตามมาตรฐาน คือ ปัญหาด้านกายภาพและจุลินทรีย์ปัจจุบันความต้องการบริโภคน้ำดื่มในภาชนะบรรจุมีแนวโน้มเพิ่มสูงขึ้น ส่งผลให้มีผู้ประกอบการรายใหม่ และมีการผลิตน้ำดื่มเพิ่มมากขึ้น มีโอกาสปนเปื้อนจุลินทรีย์ และสารเคมีอันตรายได้ งานวิจัยนี้จึงเป็นการรวบรวมข้อมูลผลการประเมินมาตรฐานการผลิตและคุณภาพน้ำดื่ม เพื่อเป็นข้อเสนอแนะให้ผู้ประกอบการนำไปปรับปรุงมาตรฐานการผลิตน้ำดื่มให้มีความปลอดภัยต่อผู้บริโภค
วัตถุประสงค์: เพื่อศึกษามาตรฐานการผลิตน้ำดื่มในภาชนะบรรจุปิดสนิท ของสถานประกอบการในพื้นที่อำเภอเมืองศรีสะเกษ
สถานที่ทำการศึกษา: สถานประกอบการผลิตน้ำดื่มบริโภค ในเขตพื้นที่อำเภอเมืองศรีสะเกษ
วิธีการศึกษา: การศึกษาแบบ Cross-sectional study กลุ่มตัวอย่างได้แก่ สถานประกอบการผลิตน้ำดื่มบริโภคในเขตอำเภอเมืองศรีสะเกษ จำนวน 28 แห่ง เครื่องมือที่ใช้ในงานวิจัย ได้แก่ แบบตรวจประเมินมาตรฐานการผลิตน้ำดื่มตามหลักเกณฑ์จีเอ็มพี ชุดทดสอบคุณภาพน้ำดื่มภาคสนาม ได้แก่ การปนเปื้อนโคลิฟอร์มแบคทีเรียในนํ้า ความเป็นกรด-ด่าง ความกระด้าง และปริมาณคลอรีนอิสระในน้ำ ใช้สถิติเชิงพรรณนา ได้แก่ ความถี่ ร้อยละ ค่ามัธยฐาน ไควสแควร์ (Fisher’s exact test), Odd ratio โดยยอมรับนัยสำคัญที่ p-value น้อยกว่า0.05 หรือ 95% CI สำหรับสถิติเชิงอนุมาน
ผลการศึกษา: กลุ่มตัวอย่างที่ศึกษา จำนวน 28 แห่ง เป็นสถานประกอบการไม่เข้าข่ายโรงงาน 14 แห่ง (ร้อยละ 50) มีค่า มัธยฐานของกำลังแรงม้า 7.8 แรงม้า ระยะเวลาเปิดดำเนินการ5 ปี และจำนวนพนักงาน3 คน ใช้น้ำบาดาลเป็นแหล่งผลิต 21 แห่ง (ร้อยละ 75) มีสถานประกอบการผ่านมาตรฐานจีเอ็มพีในภาพรวมทั้งหมด 23 แห่ง (ร้อยละ 82.1) โดยมาตรฐานหมวด4 และหมวด8ผ่านมากที่สุดคือ 27 แห่ง (ร้อยละ 96.4) รองลงมาได้แก่ หมวด1 และหมวด6 จำนวน 25 แห่ง (ร้อยละ 89.3) สำหรับมาตรฐานจีเอ็มพีที่ผ่านน้อยที่สุดคือหมวด3 จำนวน 15 แห่ง (ร้อยละ53.6) ผลการศึกษาคุณภาพของน้ำดื่มพบการปนเปื้อนโคลิฟอร์มแบคทีเรีย จำนวน 14 แห่ง (ร้อยละ 50) ส่วนคุณภาพด้านความกระด้าง ปริมาณคลอรีนอิสระ และความเป็นกรด-ด่างของน้ำ ผ่านมาตรฐานทั้งหมด การศึกษานี้พบว่ามาตรฐานการผลิตจีเอ็มพีหมวด7 มีความสัมพันธ์กับการปนเปื้อนโคลิฟอร์มแบคทีเรียในน้ำดื่มอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ (χ2= 3.89, p-value=0.046)โดยสถานประกอบการที่ไม่ผ่านจีเอ็มพีหมวด7 ตรวจพบการปนเปื้อนโคลิฟอร์มแบคทีเรียในน้ำภาชนะบรรจุปิดสนิท ในสัดส่วนที่มากกว่าสถานที่ผลิตที่ผ่านจีเอ็มพีหมวด7 8 เท่า (OR=8.00, 95%CI =1.28-50.04)
สรุป: สถานประกอบการผลิตน้ำดื่มส่วนมากผ่านมาตรฐานจีเอ็มพีในภาพรวม แต่ในหมวด3 ผ่านมาตรฐานน้อยที่สุด และพบการปนเปื้อนโคลิฟอร์มแบคทีเรียในน้ำดื่มภาชนะบบรจุปิดสนิทโดยมีความสัมพันธ์กับมาตรฐานจีเอ็มพีหมวด 7 ดังนั้นควรเน้นย้ำให้ผู้ผลิตน้ำดื่มมีความเข้มงวดในการรักษาการผลิตตามมาตรฐานจีเอ็มพีดังกล่าว เพื่อความปลอดภัยของผู้บริโภค
คำสำคัญ: สถานประกอบการผลิตน้ำดื่มบริโภคในภาชนะปิดสนิท มาตรฐานการผลิตจีเอ็มพี คุณภาพนํ้าดื่มบริโภค